Wikipedija

Srbija i Arbanija (knjiga)

(Preusmjereno sa stranice Srbija i Arbanija)

Srbija i Arbanija: jedan prilog kritici zavojevačke politike srpske buržoazije je knjiga Dimitrija Tucovića (1881-1914) u kojoj se kritikuje srpska osvajačka politika prema Albaniji i zločini počinjeni nad Albancima tokom Balkanskih ratova.

Naslovnica knjige

Srbija i Arbanija (često nazivana i Srbija i Albanija) je jedan od poslednjih Tucovićevih spisa, objavljen 1914. godine, pred njegovu pogibiju u Prvom svetskom ratu. U ovoj knjizi se Dimitrije Tucović kritički razračunava sa anti-albanskim spisima srpskih političara Vladana Đorđevića i Stojana Protića (Balcanicusa).

U Kraljevini Jugoslaviji Tucovićeva knjiga je bila potiskivana i prećutkivana.[1] Nakon Drugog svetskog rata u SFRJ dolazi do više reizdanja ove knjige i njenog afirmisanja u javnosti. Od 1980-ih godina neki autori u Srbiji ponovo dovode u pitanje Tucovićevu kritiku.

Sadržaj

uredi
Glavni članci: Srpska okupacija Albanije i zločini nad Albancima u Balkanskim ratovima

Prvo poglavlje „Iz života Arbanasa" je posvećeno životu Albanaca i njihovom odnosu prema susedima. Za Tucovića nije sporna činjenica da su se „Arbanasi“ širili na račun „Slovena“ na istok. Pošto smatra da su „Arbanasi“ bili nesposobni da pretapanjem izvrše asimilaciju „jer su kulturno stajali ispod svojih suseda, pa čak i Crnogoraca“, on navodi da su se oni naseljavali na „...mestima koje su drugi silom ili milom napuštali. To napuštanje je, nema sumnje, vrlo velikim delom posledica nenosnoga susedstva primitivnih, pljačkaških, neobuzdanih arbanaških plemena, ili čak njihova gruba pritiska. Nesigurni imovinom, neobezbeđeni sa životom, sprečeni u slobodi rada, starinci su se sa svojih ognjišta morali uklanjati.“ [2]

Opisujući „Arbanase“ u prvom poglavlju Tucović navodi i sledeće: „Borba oko granica i ispaša počela je da besni. Sa celim susedstvom u krvnoj osveti. Zatvoreni sa svih strana, pljačka je bila još jedini spas ovih gorštaka. I pljačka je postala njihovim glavnim izvorom života, a redovno zanimanje zasede, ucene putnika i trgovaca, otmica stoke, praćeni ubistvima, i ubistvima za ubistva, dobro organizovani pljačkaški pohodi prema primorju ili u plodne krajeve na istoku.“[3]

Posle ovakvog uvoda Tucović drugo poglavlje posvećuje autonomiji Albanije, a u trećem poglavlju se bavi strateškim položajem Jadranskog mora i "borbama za istok", gde pokušava da pojasni razloge koji su bitni za razumevanje problematike kojom se u ovoj knjizi bavi.

Četvrto poglavlje bavi se odnosom albanskih suseda i velikih sila prema ovoj zemlji.

Dimitrije Tucović u svojoj knjizi govori o događajima iz balkanskih ratova 1912-1913 kada je Srbija okupirala Albaniju. On ocenjuje da "Srbija nije ušla u Arbaniju kao brat nego kao osvajač" i da je rđavom politikom koja nije računala sa ljudima izgubila svaki dodir sa predstavnicima albanskog naroda i odgurnula ga u mržnju prema svemu srpskom.[4] Tucović prenosi da je srpska vlada oglasila albansko stanovništo "za ljudski odrod prema kome vredi samo upotreba grube sile"[5] i podseća da "osvetničko paljenje sela i masakriranje arbanaskoga stanovništa" nije nikakva naknada za uzaludne gubitke.[6] Tucović upozorava da šovinistička štampa nastavlja da izaziva kod srpskog naroda mržnju prema "divljim Arnautima", prikrivajući "divljaštva koja je srpska vojska prema njima počinila"[7] i zaključuje da srpskim političarima nije ni palo na pamet da misle koliko bi žrtava moglo biti ušteđeno vođenjem računa o držanju vojske prema pokorenom stanovništvu.[8]

 
Dimitrije Tucović

Kada je buna izbila, vlada je preko zastupnika ministra spoljašnjih dela izjavila da će Arbanasi biti "primerno kažnjeni", buržoaska štampa je tražila istrebljenje bez milosti, a vojska je izvršavala. Arbanaska sela, iz kojih su muški blagovremeno izbegli, behu pretvorena u zgarišta. To behu u isto vreme varvarski krematorijumi u kojima je sagorelo stotinama živih žena i dece. I dokle su ustanici zarobljene srpske oficire i vojnike razoružavali i puštali, dotle srpska soldateska nije štedela ni njihovu decu, žene i bolesne.[9]

– Dimitrije Tucović

Nakon pokolja albanskog stanovništva u novopripojenim oblastima, Tucović je opominjao da je "izvršen pokušaj ubistva s predumišljajem nad celom jednom nacijom", što je "zločinačko delo" za koje se "mora ispaštati".[10] Tucović se odlučno protivio teritorijalnoj ekspanziji Srbije tokom balkanskih ratova, a posebno srpskom „oslobađanju“ Kosova, koje je nazivao „imperijalnim osvajanjem“. On se protivio teritorijalnoj ekspanziji Srbije i zalagao se da Kosovo ravnopravno sa Srbijom uđe u buduću Balkansku federaciju.

Ocene i kritike

uredi

U svojoj knjizi o Albaniji on je sa logičnošću i velikim uspehom branio ovaj princip: autonomija za sve narode bez izuzetka, za Albaniju naročito (kojoj je autonomija osporavana od strane nekoliko ozbiljnih publicista).[11]

– Kosta Novaković

Ova knjiga Dimitrija Tucovića dokaz je da je Srbija uvijek imala Ijude i pokrete koji su znali da brane i odbrane njenu čast i njene stvarne interese od nazadnih vladajućih krugova.[1]

– Milovan Đilas

U to kaotično vrijeme, kada je gotovo čitava beogradska javnost zahtijevala da se Albanija osvoji, postavio je Dimitrije Tucović svoje neoborive protuteže. Njegova knjiga značila je u ono vrijeme, kada je napisana, smion i poštovanja vrijedan čin.[12]

– Miroslav Krleža

Vodeći jugoslovenski komunista, a kasnije disident, Milovan Đilas Tucovićevu knjigu Srbija i Arbanija naziva istorijskim svedočanstvom od neprocenjive vrednosti koje potvrđuje da savest srpskog naroda nije umrla čak ni kada su svi vladajući slojevi odobravali zavojevačku politiku Pašićeve vlade i trovali narod šovinizmom i mržnjom prema Albancima.[1] U posleratnoj srpskoj istoriografiji Tucovićeva knjiga se uglavnom uzimala kao ispravna analiza nekadašnje srpske politike i primer dalekovidnog političkog mišljenja o albanskom pitanju.[13] Ona se nazivala „studijom iz oblasti razvoja albanskog naroda” koja se „obračunala s nacionalističkim pozivom na istorizam“.[14]

Od 1980-ih godina neki srpski istoričari ponovo dovode u pitanje Tucovićevu analizu. Tako Dimitrije Bogdanović smatra da u osnovi Tucovićevih pogleda leži „zabluda otpisivanja Kosova“. Nazivajući knjigu Srbija i Albanija „brošurom“, on kritikuje neke njene navode (npr. o „svirepostima srpske vojske”) kao „argumente austrijske propagande protiv Srbije“.[13]

Izvori

uredi
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Dimitrije Tucović, Srbija i Arbanija (predgovor Milovana Đilasa), Kultura, Beograd-Zagreb, 1946.
  2. ↑ Dimitrije Tucović, Srbija i Arbanija; Kultura; Beograd - Zagreb, 1946. str. 18-19
  3. ↑ Dimitrije Tucović, Srbija i Arbanija; Kultura; Beograd - Zagreb, 1946. str. 27
  4. ↑ Dimitrije Tucović, Srbija i Arbanija (u Izabrani spisi, knjiga II, str. 131) Prosveta, Beograd, 1950.
  5. ↑ Dimitrije Tucović, Srbija i Arbanija (u Izabrani spisi, knjiga II, str. 123) Prosveta, Beograd, 1950.
  6. ↑ Dimitrije Tucović, Srbija i Arbanija (u Izabrani spisi, knjiga II, str. 120) Prosveta, Beograd, 1950.
  7. ↑ Dimitrije Tucović, Srbija i Arbanija (u Izabrani spisi, knjiga II, str. 58-59) Prosveta, Beograd, 1950.
  8. ↑ Dimitrije Tucović, Srbija i Arbanija (u Izabrani spisi, knjiga II, str. 124) Prosveta, Beograd, 1950.
  9. ↑ Dimitrije Tucović, Srbija i Arbanija (u Izabrani spisi, knjiga II, str. 126) Prosveta, Beograd, 1950.
  10. ↑ Seobe Dimitrija Tucovića
  11. ↑ dr. Andrija S. Stojković, "Kosta Novaković o Dimitriju Tucoviću", Čačak, 1973. str. 94-95.
  12. ↑ „Knjiga Dimitrija Tucovića“, Izabrana dela Miroslava Krleže u deset knjiga, Deset krvavih godina, Sloboda, Beograd, 1977. str. 390-394
  13. ↑ 13,0 13,1 „Dimitrije Bogdanović, Knjiga o Kosovu”. Arhivirano iz originala na datum 2008-10-23. Pristupljeno 2009-12-12. 
  14. ↑ Dimitrije Đorđević, Istorija srpskog naroda VI/1, str. 206

Vanjske veze

uredi
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Srbija_i_Arbanija_(knjiga)&oldid=41829482