Kućne grinje
Kućne grinje su paraziti iz tipa zglavkara koji žive u ljudskom okruženju, na posteljini, tepisima i u kućnoj prašini. Jedu perut i druge izumrle ćelije kože, kao i razne druge organske materije. U prirodi, mikro-predatori i izlaganje direktnim sunčevim zracima ih ubijaju[nedostaje referenca]. Smatraju se jednim od najčešćih uzroka astme i alergijskih oboljenja[nedostaje referenca]. Miris enzima koje grinje proizvode se najjače može osjetiti u napunjenim kesicama usisivača. Evropske grinje (lat. Dermatophagoides pteronyssinus) i američke grinje (lat. Dermatophagoides farinae) predstavljaju dvije različite vrste.
| Kućne grinje | |
|---|---|
| |
| Status zaštite | |
| secure | |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | Životinje (Animalia) |
| Koljeno: | Zglavkari (Arhtropoda) |
| Potkoljeno: | Klještari (Chelicerata) |
| Razred: | Arahnida (Arachnida) |
| Podrazred: | Krpelji (Acarina) |
| Red: | Acariformes |
| Porodica: | Pyroglyphidae |
| Rod: | Dermatophagoides |
Veličina
urediIzumitelj mikroskopa, Anton van Levenhuk, je 1694. godine prvi put vidio ove organizme. Najbolje se vide pod mikroskopom kad su dobro osvijetljene i na crnoj podlozi. Tipične grinje su duge oko 420 µm i široke oko 250 do 320 µm. I muške i ženske grinje su sfernog oblika, kutikule krem boje sa crnim linijama. Mogu se prenositi vazdušnim strujama prouzrokovanim običnim kućnim aktivnostima.
Životni ciklus
urediŽivotna granica muških grinja je 20 do 30 dana, a oparena ženska grinja može živjeti i do 70 dana, i izleći 60 do 100 jaja u poslednjih 35 dana života.
Iz jajeta se izleže larva sa šest nogu, i nakon perioda od 20 do 30 dana, izliježe se odrasla grinja sa osam nogu.
Za sedamdeset dana života, ženska grinja ostavi oko 2000 čestica fekalija i još veći broj djelimično enzimski inficiranih čestica prašine[1].
Stanište i hrana
urediGrinje preživljavaju u svim klimatskim uslovima, osim na velikim nadmorskim visinama, gdje je onemogućeno razmnožavanje. Neophodan uslov za ishranu i razmnožavanje grinja je relativna vlažnost vazduha preko 60%[2]. Kada je vlažnost manja od optimalne, grinje funkcionišu sporije, na kraju postaju uspavane i mogu da umru. Nikad ne uzimaju vodu ustima, nego je apsorbuju iz vazduha[2].
Grinje bujaju u okruženjima poput kuhinja, kreveta i generalno kućnom okruženju, gdje ne dopiru direktne sunčeve zrake. Žive u posteljini, dušecima, namještaju i tepisima, jer tako mogu da se sakriju duboko u šupljine i među vlakna, da bi se bolje zaštitile od sunčevog svjetla, usisivača i drugih opasnosti. Kada su gladne i vlažnost je dovoljno visoka, izlaze na površinu da pokupe novu odumrlu ćeliju kože.
Grinje se, generalno, hrane svim vrstama sićušnih čestica organske materije. Neke vrste preferiraju ćelije ljudske kože, koje predstavljaju veliki dio prašine u domaćinstvu; neke više vole čestice tjestenina i brašno. Grinje nemaju želudac i najveći dio varenja se obavlja van organizma. Zbog toga luče enzime i smještaju fungus na čestice da bi svarile organsku materiju svojim enzimima prije nego što ih one unesu u organizam. Grinje jedu istu hranu više puta, i svaki put je samo djelimično svare. Između dva jedenja, česticu ostavljaju da se još sama rastvori. Česticu koju grinja više neće jesti, naučnici nazivaju fekalijom grinje. U prosjeku, ljudsko tijelo odbaci oko 1,5 g kože svaki dan (približno 0,3-0,45 kg godišnje), što je dovoljno da se nahrani oko milion grinja pod idealnim uslovima[nedostaje referenca].
Načini uklanjanja
urediPranje tkanina čistom vodom će ukloniti većinu grinja. Temperature preko 60 °C u periodu od jednog sata takođe obično ubijaju grinje[3], kao i smrzavanje. Usisivači na paru razlažu složene enzime i smanjuju vjerovatnoću pojave alergije.
Potrebno je češće bacati upotrijebljene kesice usisivača, jer grinje mogu da izađu iz kesice. Smanjivanje vlažnosti u zraku koristeći klima-uređaje smanjuje problem, ali čak i u suvim uslovima grinje mogu preživjeti i razmnožavati se u posteljini (naročito jastucima) jer tu imaju vlažnost kao rezultat ljudskog disanja, znojenja i pljuvačke tokom nekoliko sati spavanja dnevno. Britanski naučnik Stiven Pretlov sa univerziteta Kingston, nakon svog istraživanja je potvrdio da nepospremljeni kreveti, koji se tako lakše suše, smanjuju broj grinja[4].
Korišćenje manje vlaknastih zavjesa i tepiha smanjuje broj grinja jer im se samim time smanjuje ukupna površina životnog staništa.
Izbjeljivači i jaki deterdženti ne ubijaju grinje[1], iako hemikalije na bazi benzil benzoata i taninske kiseline mogu da smanje njihov broj[2]. NJihovo korišćenje je, međutim, rizično jer i sami mogu da pospješe alergije[nedostaje referenca].
Oboljenja
urediDjelimično svarena hrana i fekalije grinja su jedan od najznačajnijih uzroka alergija i jedino polen je češći uzrok alergije od grinja[5]. Enzim DerP1, koji se nalazi u fekalijama grinja, je vrlo čest uzrok alergijskih reakcija, a i samo hitinsko tijelo grinje, koja tokom rasta odbacuje čestice kutikule, je alergens.
Udisanje grinja, njihovih fekalija i enzima može prouzrokovati i astmu, i imunoterapija može da pomogne kod liječenja.
Grinje takođe mogu uzrokovati rinitis, konjuktivitis i dermatitis. Duža izloženost kože proteinima u ekskrementima grinja može da naruši odbrambeni sistem kože i omogući ulazak alergenasa i iritanata, vodeći ka upalama i svrabu kože ili pruritisu.
Reference
uredi- ↑ 1,0 1,1 „Prevencija alergije“ Arhivirano 2013-01-11 na Archive.is-u, Pristupljeno 10. 4. 2013.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Univerzitet u Nebraski, „Grinje“, Pristupljeno 10. 4. 2013.
- ↑ „Vruće je bolje za uklanjanje alergenasa pri pranju veša“, Pristupljeno 10. 4. 2013.
- ↑ BBC, „Neuredni kreveti nas čine zdravijima“, Pristupljeno 10. 4. 2013.
- ↑ „Grinje“ Arhivirano 2007-10-12 na Wayback Machine-u, Pristupljeno 10. 4. 2013.
