Kutikula

Kutikula je površinski zaštitni sloj na telu mnogih životinja i biljaka, naročito onih koje naseljavaju suvozemne ekosisteme. Sintetiše je epidermis, nema ćelijsku strukturu, a u sastav kutikule često ulaze lipidi. Funkcija kutikule je mehanička zaštita i zaštita od prekomernog isušivanja tela.

Kutikula biljaka

Kutikula je prisutna kod pojedinih grupa algi i kod svih kopnenih biljaka. U sastav kutikule kopnenih biljaka ulazi voštano jedinjenje kutin, dok se kod algi mogu pronaći i druga jedinjenja. Kutin je nepropustan za vodu te sloj koji gradi uspešno zadržava vodu u tijelu, sprečavajući isparavanje sa površine. Kod vaskularnih biljaka kutikula ne prekriva jedino otvore za razmenu gasova (stome i lenticele).

Kutikula beskičmenjaka

Kutikula je prisutna kod većine grupa beskičmenjaka, ali najznačajniju ulogu ima kod životinja kod kojih dolazi do njenog presvlačenja (Ecdysozoa). Kod ove grupe beskičmenjaka (u koju spadaju i najbrojniji - zglavkari) kutikula je izgrađena od dva sloja:

• spoljašnje epikutikule, koja je najčešće izgrađena iz lipoproteina;
• unutrašnje prokutikule, koja je većim delom izgrađena od hitina i može se diferencirati na dva podsloja:

• spoljašnji, egzokutikulu
• unutrašnji, endokutikulu

Čvrstina kutikule se ponekad ostvaruje inkrustacijama kalcijum-karbonata, kao što je slučaj kod endokutikule dekapodnih rakova. Kako kutikula sprečava rast organizma, tokom životnog ciklusa nekoliko puta se dešava njeno presvlačenje. Presvlačenje je hormonski regulisano.

Kutikula hordata

Među hordatima, samo primitivnije (vodene grupe poput tunikata i riba) sadrže kutikulu na površini tela. Uloga kutikule je mehanička odbrana, zaštita od patogena, kao i omogućavanje lakšeg kretanja kroz vodenu sredinu.