Kantoni Švicarske

Kantoni (francuski: Canton, nemački: Stände ili Orte, italijanski: Cantone, romanš: Chantuns) su prva razina administrativne podjele Švicarske, konstitutivne federalne jedinice Švicarske.

Švicarska

Članak je dio serije:
Politika i uprava
Švicarske



Druge države
pogledaj  razgovor  uredi

Sve do 1848. svaki kanton je praktički bio nezavisna država s vlastitim granicama, vojskom i valutom, tad je oformljena današnja federalna struktura zemlje. Zbog visoke razine autonomije koju kantoni imaju, Švicarska se smatra za jednu od najdecentraliziranijih država na svijetu.

Karakteristike

uredi

Kantona ima ukupno 26, s tim što su tri kantona podeljena na polukantone, i tako je relevantan broj za izbor u Kantonalno vijeće 23. Razlike među kantonima su velike, ne samo u pogledu etničkog sastava stanovništva i dominantnog jezika u upotrebi već i po veličini teritorije i broja stanovnika. Tako kanton Basel-Stadt ima svega 37 km², a najveći Kanton Graubünden 7105 km². Sličan nesrazmjer postoji i u pogledu broja stanovnika, tako Kanton Zürich ima 1 228 000 stanovnika, a Kanton Appenzell Ausserrhoden svega 15 000. Bez obzira na te neujednačenosti, kantoni su po ustavu svi jednaki, svi imaju svoj ustav, zakonodavnu, sudsku i izvršnu vlast. Znamenita specifičnost dva mala švicarska kantona Appenzell Innerrhoden i Glarusa su i Landsgemeinde, skupštine svih punoljetnih građana (nalik antičkim grčkim polisima na kojima se donose odluke o kantonalnom zakonodavstvu i o izboru predstavnika za Kantonalno vijeće.

Ovlasti kantona određena su sa jedne strane negativno prema Ustavu, a s druge strane ograničena su autonomijom konstitutivnih općina kantona. Svaki kanton za sebe određuje stupanj samouprave svojih općina. S druge strane, svi poslovi koji nisu izričito dati federalnoj vlasti su u nadležnosti kantona. Ponovimo još jednom da se u Ustavu izuzetno često javlja princip preklapanja i saradnje federalne i kantonalnih vlasti. Od oblasti koje su nominalno potpuno u nadležnosti kantona (mada se i tu javlja mogućnost pomoći federacije) najbitnije su osnovno i srednje obrazovanje, kultura, reguliranje lokalnih crkvenih pitanja, urbanizam, jezična politika, zaštita kulturnog i historijskog nasljeđa, briga o određenim socijalnim kategorijama i lokalni porezi.

Karta i popis kantona

uredi
 
Karta švicarskih kantona

Kantoni su navedeni redoslijedom navedenim u federalnom ustavu.[1]

Zastava Skr. Kanton Od Glavni grad Stanovništvo1 Površina² Gustina³ Broj općina1 Službeni jezici
 ZHZürich (Zurich)1351Zürich1,228,6001,729701171njemački
 BEBern (Bern)1353Bern947,1005,959158399njemački, francuski
 LULuzern1332Luzern350,6001,493233107njemački
 URUri1291Altdorf35,0001,0773320njemački
 SZSchwyz1291Schwyz131,40090814330njemački
 OWObwalden (Obwald)1291Sarnen32,700491667njemački
 NWNidwalden (Nidwald)1291Stans38,60027613811njemački
 GLGlarus1352Glarus38,3006855128njemački
 ZGZug1352Zug100,90023941611njemački
 FRFribourg1481Fribourg239,1001,671141242francuski, njemački
 SOSolothurn1481Solothurn245,500791308126njemački
 BSBasel-Stadt (Basel grad)1501Basel186,700375,0723njemački
 BLBasel-Landschaft (Provincija Basel)1501Liestal261,40051850286njemački
 SHSchaffhausen1501Schaffhausen73,40029824634njemački
 ARAppenzell Ausserrhoden (Vanjski Rhodes)1513Herisau / Trogen453,20024322020njemački
 AIAppenzell Innerrhoden (Unutrašnji Rhodes)1513Appenzell15,000173876njemački
 SGSt. Gallen (St. Gall)1803St. Gallen452,6002,02622290njemački
 GRGraubünden (Grisons)1803Chur185,7007,10526211njemački, romanš, italijanski
 AGAargau (Argovia)1803Aarau550,9001,404388232njemački
 TGThurgau (Thurgovia)1803Frauenfeld5228,20099122980njemački
 TITicino1803Bellinzona311,9002,812110244italijanski
 VDVaud1803Lausanne626,2003,212188382francuski
 VSValais1815Sion278,2005,22453160francuski, njemački
 NENeuchâtel1815Neuchâtel166,50080320662francuski
 GEGeneva1815Geneva414,3002821,44245francuski
 JUJura1979Delémont69,1008388283francuski
  CH Švicarska   Bern 7,261,20041,285 174 2,890 njemački, francuski, italijanski, romanš

Bilješke: 1 Podaci od 31.12. 2001. Nacionalne statistike, ² km², ³ po km², prema podacima iz 2000. godine, 4 sjedište vlade i parlamenta je Herisau, sjedište sudske vlasti je Trogen, 5 sjedište parlamenta se šest mjeseci mijenja između Frauenfelda i Weinfeldena.

Dvoslovne skraćenice za švicarske kantone se često koriste, npr. na registarskim tablicama automobila i kodovima ISO 3166-2 (s prefiksom "CH-", npr. CH-SZ za kanton Schwyz).

Izvori

uredi
  1. Ovaj se redoslijed koristi u službenim švicarskim dokumentima. Na vrhu liste se nalaze tri gradska kantona koja su se smatrala dominantnima u Staroj Švicarskoj Konfederaciji; ostali kantoni su navedeni po datumu ulaska u Konfederaciju. Tradicionalni redoslijed nema nikakve praktične važnosti za suveremenu federalnu državu u kojoj su svi kantoni jednakopravni, iako još uvijek određuje protokolarnu hijerarhiju među službenicima kantona (V. Švicarska protokolarna hijerarhija).

Vanjske veze

uredi