Batinska bitka

Batinska bitka ili Batinska operacija jedna je od bitaka Drugog svjetskog rata koja je trajala od 11. do 29. novembra 1944. godine kod sela Batine u Baranji, na desnoj obali Dunava, između jedinica Crvene armije i NOVJ s jedne i njemačkog Vermahta i njegovih saveznika s druge strane.

Batinska bitka
Segment Drugi svjetski rat u Jugoslaviji
Spomenik "Pobjeda" posvećen Batinskoj bici; autor Antun Augustinčić
Datum 11. - 29.11.1944. Lokacija Batina Ishod pobjeda Saveznika
Sukobljene strane
NOVJ Crvena armija	Nemačka Mađarska
Snage
57. armija Crvene armije 51. divizija NOVJ	Oklopna grenadirska divizija Brandenburg 31. SS divizija 44. grenadirska divizija (Nemačka)
Žrtve i gubici
Crvena armija: 1.237 poginulih NOVJ: 648 poginulih	2000 poginulih i ranjenih

Prema nekim ocenama, bitka kod Batine je najveća bitka po količini snaga učesnika, intenzitetu borbi i strateškom značaju u toku čitavog Drugog svetskog rata na području Jugoslavije.

Širi kontekst

Poslije oslobođenja Beograda i Vojvodine jedinice 57. armije 3. ukrajinskog fronta Crvene armije, pod komandom generala Šarohina, i 51. vojvođanske udarne divizije NOVJ, pod komandom potpukovnika Srete Savića, izbile su na lijevu obalu Dunava i preuzele njenu odbranu od Baje u Mađarskoj do Bačke Palanke. Da bi se omogućila dalja dejstva CA prema Beču i Budimpešti i 51. divizije NOVJ za oslobođenje Baranje i izbijanje na lijevu obalu Drave, te jedinice su dobile zadatak da forsiraju Dunav kod Batine i Apatina, zauzmu mostobrane i obezbijede prebacivanje glavnih snaga.

U štabu 3. ukrajinskog fronta CA u Srbobranu, na dogovoru o zajedničkom djelovanju sovjetskih i jugoslovenskih snaga i mjestu prijelaza Dunava, komandant Glavnog štaba NOV i PO Vojvodine Kosta Nađ i komandant 3. ukrajinskog fronta maršal Fjodor Ivanovič Tolbuhin, izabrali su, na Tolbuhinov prijedlog, za glavno mjesto prijelaza selo Batinu. Za drugo, pomoćno mjesto prijelaza izabrano je područje zapadno od Apatina.

Smatralo se da zbog izuzetno nepovoljnog i nepristupačnog terena kod Batine (široka i razlivena rijeka, močvarno tlo, gotovo okomita Belomanastirska greda koja se diže uz dobro utvrđenu i branjenu obalu), neprijatelj neće očekivati napad na tom dijelu obale. U to se vrijeme upravo kod Batine nalazilo i mjesto razgraničenja dviju visokih njemačkih komandi: Vrhovne komande oružanih snaga (grupa armija "Jugoistok") i Vrhovne komande kopnene vojske (grupa armija "Jug").

Njemačke snage

Početkom novembra 1944. desnu obalu Dunava branile su, nizom uporišta od sela Duboševice do mjesta Čarne, jake njemačke snage 68. armijskog korpusa iz sastava 2. oklopne armije komande "Jugoistok" pod zapovjedništvom maršala Maximiliana von Weichsa: dijelovi njemačke 31. SS-divizije i divizije "Brandenburg", četiri mađarska puka i tri bataljona, jedan ustaško-domobranski puk i jedan puk Srpskog dobrovoljačkog korpusa, nekoliko policijskih bataljona, 25. artiljerijska baterija i 30 tenkova. Jače rezerve nalazile su se južno od Osijeka i kod Pečuja. Očekujući skori napad, njemačko zapovjedništvo na to je područje dovodilo nove jedinice. U početku operacije njemačke snage su brojale oko 30.000 vojnika, a na kraju više od 60.000.

Snage Crvene Armije i NOVJ

Borci 4. bataljona 8. vojvođanske udarne brigade uoči Batinske bitke.

U batinskoj operaciji, od snaga NOVJ, učestvovala je 51. divizija sa 7, 8. i 12. vojvođanskom brigadom i ojačanjima; u operativnoj rezervi u rejonu Sombora od 17. XI. nalazila se 16. divizija, a nešto kasnije i 36. divizija 12. korpusa NOVJ; od sovjetskih snaga tu su se nalazile jedinice 75. streljačkog korpusa (33, 73. i 299. streljačka divizija sa ojačanjima) i 73. gardijska divizija 64. streljačkog korpusa.

Ciljevi i rezultati

Planom je bilo predviđeno da 73. i 233. divizija CA i 51. divizija NOVJ (bez 8. brigade) forsiraju Dunav u rejonu sela Batine, zauzmu ga, zatim da prošire mostobran ka selima Dražu i Zmajevcu, a da 236. divizija CA, s 8. brigadom 51. divizije forsira Dunav prema Zlatnoj Gredi, zauzme je i proširi mostobran u pravcu sela Zmajevca i Kneževih Vinograda.

Batinska operacija trajala je od 11. do 29. XI. 1944. kad su zauzeti mostobrani kod Batine i Apatina na koje su se prebacile jače snage CA i NOVJ. U toku odlučujućih borbi njemačka vojska je u više protivnapada pokušala da snage CA i NOVJ nabaci u Dunav. Posebno je bilo kritično 12. i 15. XI. kad su uslijedili najžešći i najuspješniji protivnapadi. Zahvaljujući izvanrednoj hrabrosti i upornosti boraca i starješina CA i NOVJ, protivnapadi su odbijeni, njemačke snage u međuriječju Dunava i Drave uništene, a Baranja oslobođena. U tim teškim borbama stvoreni su povoljni uslovi za nastupanje CA prema Beču i Budimpešti, konačno je oslobođena Baranja, a izbijanjem snaga NOVJ na Dravu ugroženi su bokovi i pozadina njemačkih snaga na Sremskom frontu.

Tok operacije

Porušeno selo Batina, novembra 1944.

„Führer poklanja posebnu pažnju borbama na batinskom mostobranu i traži detaljan izvještaj. 2. oklopna armija se moli da u izvještaje uvrsti detalje, pogotovo objašnjenje o razlozima neuspjeha i mjerama za poboljšanje situacije.“

– Telegram načelnika štaba Jugoistoka komandi 2. oklopne armije (21. novembar 1944.)

Prve izviđačke grupe 12. vojvođanske udarne brigade i 233. divizije CA (kojom je komandovao pukovnik Sidorenko) neopaženo su prešle Dunav noću 9/10. XI. 1944. godine. Približile su se neprijateljskim položajima na samo nekoliko metara i tu sačekale glavninu snaga kojima su pomagale svojim signalima.

Pred zoru 11. novembra, po hladnoj i vjetrovitoj noći, uz snažnu podršku sovjetske artiljerije, dva bataljona 233. divizije CA i jedan bataljon 12. brigade prebacili su se ribarskim čamcima kod Batine, tu obrazovali uži mostobran, a potom preduzeli napad na njemačke položaje: Draž, trigonometar 205 i Zmajevac, pred kojim su zadržani. Popodne 11. XI. i noću 11/12. XI. prebačeni su na mostobran i ostali bataljoni 12. brigade. Oko podne 12. XI. izvršila je 35. SS divizija, uz podršku tenkova i 20 jurišnih aviona, protivnapad i do mraka potisla 12. brigadu i bataljone 233. divizije na zapadnu ivicu Batine. Borbe su produžene i 13. XI. Toga dana je na mostobran prebačen i 2. bataljon 7. brigade. Sljedećeg dana Nijemci su nastavili s napadom i u vrlo oštroj borbi potisnuli prebačene trupe u istočni dio Batine. U teškim dvodnevnim uličnim borbama za svaku kuću i ulicu, često prsa u prsa, jedinice CA i 51. divizije potisnute su 15. XI. iz Batine na obalu. U tom kritičnom momentu prebačena je na desnu obalu 73. divizija CA, a noću 15/16. XI. i ostali bataljoni 7. brigade, koji su smijenili jako iznurene bataljone 12. brigade. Najkrvavije borbe vođene su oko željezničke stanice i za kotu 169, prozvanu "krvava kota" (na izuzetno važnom strateškom položaju ključnom za tok bitke), koja je dominirala batinskim položajima.

Sutradan, 16. XI, napadom svih prebačenih snaga, odbačena je 35. SS-divizija ka Dražu i Zmajevcu. Uporedo sa razvojem borbi u pravcu Zmajevca i Draža, 18. XI. prešli su Dunav sjeverno od Apatina dijelovi 236. divizije CA i 1. bataljon 8. brigade 51. divizije i krenuli ka Monjorošu i Aleksandrovom dvorcu. Do 22. XI. prebačeni su i ostali dijelovi 236. divizije CA i 8. brigade, a idućeg dana, u opštem napadu svih prebačenih snaga, 73. divizija je u sadejstvu s 51. divizijom zauzela Zmajevac, 8. brigada Monjoroš, a 233. divizija Draž.

Gubici

Porušene zgrade u Batini 30.XI.1944.

U jedinicama 51. divizije bilo je 478 poginulih i 850 ranjenih boraca i starješina, a u jedinicama CA bilo je oko 1.500 poginulih. Njemačkoj vojsci izbačeno je iz stroja oko 2.500 vojnika.

Literatura

• Božić, Nikola : "Batinska bitka". Beograd : Rad, 1978. // 568. str. : ilustr. ; 21 cm //
• Božić, Nikola : "Batinska bitka" [2. dopunjeno izd.] / Kosta Nađ - autor predgovora. Novi Sad : Matica srpska ; Muzej socijalističke revolucije Vojvodine, 1990. // 469 str., [16] str. s tablama : ilustr. ; 25 cm //
• Sreta Savić: 51. VOJVOÐANSKA DIVIZIJA, Vojnoizdavački zavod, Beograd 1974.
• Nikola Božić: SEDMA VOJVOÐANSKA NOU BRIGADA, Vojnoizdavački zavod, Beograd 1984.
• Nikola Božić: ROVOVI I MOSTOBRANI (OSMA VOJVOÐANSKA BRIGADA), Institut za istoriju, Novi Sad 1989.
• Božić, Nikola : "Batina historijski spomenik". Osijek : Međuopćinski odbor SUBNOR-a za Slavoniju i Baranju, 1981. // 112 str. : ilustr. ; 17 cm. //
• Božić, Nikola : "Sedma vojvođanska NOU brigada". Beograd : Vojnoizdavački zavod, 1984. // 575 str. : ilustr. ; 21 cm ; ćir. ; [Biblioteka] Ratna prošlost naroda i narodnosti Jugoslavije : knjiga dvesta šezdeseta : Monografije jedinica NOV i PO Jugoslavije : knjiga dvadeset druga //
• Lazić, Nada : "Baranja : 1941 - 1945." / [predgovor Mirko Bošković]. Slavonski Brod : Historijski institut Slavonije i Baranje, 1979. // 350 str. ; 22 cm //
• Petrov, Marinko : "U redovima VII vojvođanske : (doživljaji brigadnog kurira)". Novi Sad : Odbor VII vojvođanske NOU brigade, 1974. // 251 str. : ilustr. ; 20 cm //
• Petrov, Marinko : "Na baranjskom ratištu : (1944-1945)". Beli Manastir : Savez udruženja boraca Narodnooslobodilačkog rata, Opštinski odbor Beli Manastir; Darda : SOUR Belje, Novi Sad, 1982. // 271 str. : ilustr. ; 20 cm //
• D(imitrije) Tr(ifunović): "Batina", u: Vojna enciklopedija, 1958.
• S(reta) Sav(ić): "Batina u NOR-u", u: Enciklopedija Jugoslavije, 1980.
• Nataša Mataušić (autor izložbe i kataloga): "Batinska bitka : studeni 1944. : katalog izložbe". Zagreb : Ministarstvo kulture Republike Hrvatske ; Batina : Memorijalni kompleks Batinska bitka, V. 2001.

Vanjske veze

Batinska bitka na Wikimedijinoj ostavi

• Vojska.net - Batinska operacija (en)
• O memorijalnom kompleksu