Petro Marko – razlika između verzija

Petro Marko
Petro Marko
	Petro Marko
Biografske informacije
Rođenje	25. 11. 1913.; Dhërmi, Albania
Smrt	27. 12. 1991. (dob: 78); Tirana, Albanija
Državljanstvo	Albansko
Supružnik	Safolina Marko
Djeca	2 (Jamarbër, Arianita)
Obrazovanje
Zanimanje	Književnik;
Opus
Znamenita djela
	Hasta La Vista (roman); Nata e Ustikës (sh. Ustička noć)

Novija izmjena →

Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj

VizualnoWikitekst

U redovima

Verzija na datum 21 april 2021 u 21:19

Petro Marko (25. novembar 1913 – 27. decembar 1991) bio je albanski pisac. Njegov je najpoznatiji roman naslovljen je Hasta la vista i u njemu autor iznosi svoja iskustva kao dobrovoljca republikanskih snaga tijekom španjolskog građanskog rata. Petro Marko se općenito smatra jednim od očeva moderne albanske proze.^[1]

Život

Petro Marko rođen je u Dhërmiju u južnoj Albaniji 1913. godine. Počeo je pisati s dvadeset godina, a njegova su prva djela objavljena u tadašnjim časopisima uz podršku mentora Ernesta Koliqija. Njegovi članci objavljivat će se u periodičnim časopisima kao Lirija (sh. Sloboda), Shqipëria e re (sh. Nova Albanija), Bota e re (sh. Novi svijet) i Koha e re (sh. Novo vrijeme).^[2] Od 1. marta 1936. postao je urednikom ABC-a, književne kritike koju su monarhističke vlasti nedugo zatim zabranile,^[3] nakon čega je Marko uhićen i poslan u internaciju.^[2] Augusta 1936. godine pridružio se bataljonu Garibaldi republikanskih snaga u španjolskom građanskom ratu, zajedno s drugim značajnim Albancima poput Mehmeta Shehua, Asima Vokshija i Thimija Gogozota.^[4]

Tijekom španjolskog građanskog rata, zajedno sa Skënderom Luarasijem, sinom Petra Ninija Luarasija, počeo je u Madridu izdavati albanski list Vullnëtari i lirisë (sh. Dobrovoljac slobode), koji je ukinut nakon dva broja zbog vojnog statusa Madrida.^[1] Na njegovo najpoznatije djelo Hasta la vista (sh. Zbogom), objavljeno u Tirani 1958. godine, u velikoj su mjeri utjecala njegova iskustva tijekom španjolskog građanskog rata. Godine 1940, nakon povratka iz Francuske u Albaniju, talijanska vojska ga je uhitila, zatim zatvorila u Bariju,^[2] i zajedno s 600 drugih zatvorenika poslala na Ustiku, otok u Tirenskom moru, gdje je boravio od 1941. do 1943. godine,^[4] a potom bio prebačen i zatvor Regina Coeli u blizini Rima 1944. godine.^[2]

U oktobru 1944. pridružio se snagama Albanske narodnooslobodilačke borbe kao partizan. Nakon rata postao je glavni urednik časopisa Bashkimi (sh. Jedinstvo), ali ga je 1947. godine ponovno uhapsio Koçi Xoxe, ministar obrane, a pušten je nakon Xoxeova pada 1949. godine.^[1] Marko je bio optužen za davanje informacija Anglo-Amerikancima dok je objavljao dužnost glavnog urednika. Posljednji je put bio zatvoren od maja 1947. do maja 1950.^[2] Ipak, Marko je ostao idealist i antifašist. U pismu upućenom iz zatvora Vrhovnom vojnom sudu Albanije, izjavio je: Petro Marko osuđen je na tri godine i bačen među one protiv kojih se borio i koje je mrzio. Za mene je ovo najveća nepravda, to je zločin koji se događa protiv mene, jer sam nevin i nikada, počevši od 1932. godine, nisam nanio nikakvu štetu narodu. U drugom pismu koje je uputio Vrhovnom sudu, još dok je izdržavao kaznu u zatvoru, spomenuo je da su ga mučili i prisiljavali da nešto prizna, inače bi umro.^[2] Vrijeme koje je proveo u komunističkom zatvoru opisat će u svom Intervjuu sa mnom: Oblaci i kamenje (alb. Intervistë me vetveten: Retë dhe gurët).^[5] U toj će knjizi pisati i o svojim osjećajima prema vlastitom albanskom identitetu, uzimajući u obzir njegovo poriketlo iz kontroverzne regije Bregu, koja se ponekad naziva i Himara.^[6]

Preminuo je 1991. godine, a 2003. predsjednik Albanije Alfred Moisiu odlikovao ga je medaljom "Čast nacije" (sh. Nderi i kombit). Godine 2009. jedan trg u Dhermiju nazvan je po njemu, a ceremoniji je prisustvovao albanski premijer Sali Berisha. [7] Njegovo ime nosi i glavno kazalište u Vlori.

Djelo

Markova su najpoznatija djela roman Hasta la vista (sh. Zbogom) i Nata e Ustikës (sh. Ustička noć), koja je kasnije ponovno objavljena pod naslovom Një natë e dy agime (sh. Jedna noć i dvije zore). Potonji je roman na 380 stranica koji govori o životu zatvorenika u radnom logoru Ustica, gdje je također bio zatvoren i Petro Marko.^[4] Mnoga Markova djela pokazuju nadrealističke motive i uzorke poput njegovog romana Qyteti i fundit(sh. Posljednji grad), koji prikazuje kraj talijanske okupacije Albanije, ali tako da izbjegava nacionalistički žar i prikazuje Talijane koji uviđaju svu strahotu ratu. Među ostalim su mu romanima Doba oružja (Stina e armëve, 1966), Halimi (1969), Ultimatum (1972) i drugi.^[7]

Godine 1964. objavljena je zbirka priča na 204 stranice koje je napisao u ranim aktivnim godinama od 1933. do 1937. pod naslovom Rrugë pa rrugë (sh. Put bez puta). Godine 1973. objavljen je njegov roman Një emër në katër rrugë (sh. Ime na raskrižju), čija je radnja smještena u monarhističko doba. Knjiga je zbog svog sadržaja odmah zabranjena, a Marko je izgubio prava da objavljuje svoja djela do 1982. godine.^[1]

Reference

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Elsie, Robert; Centre for Albanian Studies (2005). Albanian literature: a short history. I.B.Tauris. str. 184–5. ISBN 1-84511-031-5.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 Aurel Plasari (2013-11-27) (sq), Petro Marko mes zilisë dhe lavdisë [Petro Marko, između zavisti i slave], Gazeta Panorama, arhivirano iz originala na datum 2013-11-30, pristupljeno 2013-11-28
↑ Cornis-Pope, Marcel; John Neubauer (2004). History of the literary cultures of East-Central Europe: junctures and disjunctures in the 19th and 20th centuries. History of the Literary Cultures of East-central Europe. 2. John Benjamins Publishing Company. str. 93. ISBN 90-272-3453-1.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Segel, Harold (2008). The Columbia literary history of Eastern Europe since 1945. Columbia University Press. str. 17–8. ISBN 978-0-231-13306-7.
↑ Petro Marko (2000) (sq). Interviste me vetveten, (Rete dhe guret). OMSCA. ISBN 978-9992740330. Pristupljeno 2013-11-28.
↑ Petro Marko (sq), "Interviste me vetveten". Pjese e shkeputur nga libri i Petro Markos ["Interview with myself": extract from Petro Marko's book], Libertals.com, arhivirano iz originala na datum 2013-12-03, pristupljeno 2013-11-28, »Pra c’jemi ne ? Shqiptare! Po pse e humbem gjuhen ? Une do te them ato qe di : Pse nenat plaka, gjyshet dhe gjyshet dine me mire shqipen se greqishten? Pse qajme e kendojme ne shqip ? Pse fjalet e urta i themi ne shqip ? Sic duket qe nga viti 1820 e tehu, greqizimi u be me qellim politik nga vete Greqia...[Pa što smo mi? Albanci! Ali zašto smo izgubili jezik? Reći ću ono što znam: Zašto naše majke i bake znaju bolje albanski nego grčki? Zašto pjevamo i tugujemo na albanskom? Zašto su naše poslovice na albanskom? Čini se da je od 1820. helenizacija postala politički cilj same Grčke...]«
↑ Këlmendi 1977, str. 544–545

Literatura

Këlmendi, Ahmet (1977). Povijest svjetske književnosti, knj. 2. "Albanska književnost". Zagreb: Mladost.

[elsie-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Elsie, Robert; Centre for Albanian Studies (2005). Albanian literature: a short history. I.B.Tauris. str. 184–5. ISBN 1-84511-031-5.

[Plasari-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 Aurel Plasari (2013-11-27) (sq), Petro Marko mes zilisë dhe lavdisë [Petro Marko, između zavisti i slave], Gazeta Panorama, arhivirano iz originala na datum 2013-11-30, pristupljeno 2013-11-28

[cornispope-3] Cornis-Pope, Marcel; John Neubauer (2004). History of the literary cultures of East-Central Europe: junctures and disjunctures in the 19th and 20th centuries. History of the Literary Cultures of East-central Europe. 2. John Benjamins Publishing Company. str. 93. ISBN 90-272-3453-1.

[segel-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Segel, Harold (2008). The Columbia literary history of Eastern Europe since 1945. Columbia University Press. str. 17–8. ISBN 978-0-231-13306-7.

[5] Petro Marko (2000) (sq). Interviste me vetveten, (Rete dhe guret). OMSCA. ISBN 978-9992740330. Pristupljeno 2013-11-28.

[6] Petro Marko (sq), "Interviste me vetveten". Pjese e shkeputur nga libri i Petro Markos ["Interview with myself": extract from Petro Marko's book], Libertals.com, arhivirano iz originala na datum 2013-12-03, pristupljeno 2013-11-28, »Pra c’jemi ne ? Shqiptare! Po pse e humbem gjuhen ? Une do te them ato qe di : Pse nenat plaka, gjyshet dhe gjyshet dine me mire shqipen se greqishten? Pse qajme e kendojme ne shqip ? Pse fjalet e urta i themi ne shqip ? Sic duket qe nga viti 1820 e tehu, greqizimi u be me qellim politik nga vete Greqia...[Pa što smo mi? Albanci! Ali zašto smo izgubili jezik? Reći ću ono što znam: Zašto naše majke i bake znaju bolje albanski nego grčki? Zašto pjevamo i tugujemo na albanskom? Zašto su naše poslovice na albanskom? Čini se da je od 1820. helenizacija postala politički cilj same Grčke...]«

[FOOTNOTEKëlmendi1977str._544–545-7] Këlmendi 1977, str. 544–545

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]