Albanski jezik

Albanski jezik
Gjuha sqipe
Govori se u	Albanija, Kosovo, Makedonija, Crna Gora, Srbija, SAD, Italija, Njemačka, Ujedinjeno Kraljevstvo, Turska, Švicarska, Grčka, Kanada, Australija i druge zamelje.
Region	Jugoistočna Evropa
Ukupno govornici	6,000.000
Jezička porodica
Službeni status
Službeni jezik u	Albanija, Kosovo, Makedonija, priznat kao manjinski jezik u:; Crna Gora; Italija; Srbija; Grčka
Reguliran od	nema službene regulacije
Jezički kodovi
ISO 639-1	sq
ISO 639-3	razni:; sqi – Albanski (opći); aln – Gheg; aae – Arbëreshë; aat – Arvanitika; als – Tosk
	Napomena: Ova stranica može sadržavati IPA fonetske simbole u Unicodeu.

Albanski jezik (albanski gjuha shqipe) je indoevropski jezik, koji sam predstavlja jednu granu ove porodice jezika. Tokom istorije, albanski jezik je usvajao reči iz niza stranih jezika: latinskog, slovenskih jezika, turskog, starogrčkog, italijanskog i drugih jezika. Albanski jezik je u dalekoj vezi sa slovenskim i baltičkim jezicima, a smatra se da je u bliskoj vezi sa izumrlim ilirskim jezikom^[1] ^[2].

Albanskim jezikom govori više od 7,5 miliona ljudi u Albanija, Kosovo, Makedoniji, Srbiji , Crnoj Gori i nekim drugim evropskim državama (Italija, Grčka, Njemačka).

Albanski jezik ima 2 dijalekta: gege, severno od reke Škumbin, i toske južno. Toske dijalekt je zvanični jezik Albanije. Albanski ima mnoge zajedničke osobine sa drugim jezicima Balkana (vidi: Balkanska jezička zajednica).

IstorijaUredi

Albanski jezik je prvi put pomenut u istorijskim dokumentima 14 Jula 1285 u Dubrovniku. Tada je izvesni Mateja sin Markov, svedok pljačke jedne kuće, izjavio da je čuo lopova da sa planine doziva na Albanskom jeziku (lingua Albanesca).^[3]^[4]

Slova albanskog jezika i standardi pisanja su usvojeni 1908. godine. Odabrana je latinica a ne slova starog turskog jezika koja su bila druga alternativa.

KarakteristikeUredi

Albanski jezik ima 7 samoglasnika i 29 suglasnika. Gege dijalekt ima nazalne samoglasnike kojih nema u toske dijalektu. Naglasak je uglavnom na pretposlednjem slogu.

Imenice se dele u 3 roda (muški, ženski i neutralni) i 2 broja (jednina i množina). Postoje 4 deklinacije i 6 padeža (nominativ, akuzativ, genitiv, dativ, ablativ i vokativ).

Član se može nalaziti pre ili posle imenice, kao u rumunskom, bugarskom ili makedonskom (bug. planina - planinata, alb. mal-mali).

Primer tekstaUredi

Mesta gde se albanski jezik govori u velikoj meri

Član 1 Univerzalne deklaracije o ljudskim pravima

Të gjithë njerëzit lindin të lirë dhe të barabartë në dinjitet dhe në të drejta. Ata kanë arsye dhe ndërgjegje dhe duhet të sillen ndaj njëri tjetrit me frymë vëllazërimi.

Prevod:

Sva ljudska bića se rađaju slobodna i jednaka po dostojanstvu i pravima. Obdarena su razumom i savešću, i treba da se odnose jedna prema drugima u duhu bratstva.

tungjatjeta - zdravo

Upoređenje albanskog sa drugim jezicimaUredi

Albanski	muaj	i ri	nënë	motër	natë	hundë	tre	i zi / e zezë	i kuq	i verdhë	i blertë / i gjelbër	ujk
Drugi Indoevropski jezici
srpski	mesec	novo	majka	sestra	noć	nos	tri	crno	crveno	žuto	zeleno	vuk
engleski	month	new	mother	sister	night	nose	three	black	red	yellow	green	wolf
latinski	mēnsis	novus	māter	soror	nox	nasus	trēs	āter, niger	ruber	flāvus, gilvus	viridis	lupus
italijanski	mese	nuovo	madre	sorella	notte	naso	tre	nero	rosso	giallo	verde	lupo
nemački	Monat	neu	Mutter	Schwester	Nacht	Nase	drei	schwarz	rot	gelb	grün	Wolf
portugalski	mês	novo	mãe	irmã	noite	nariz	três	negro	vermelho	amarelo	verde	lobo
španski	mes	nuevo	madre	hermana	noche	nariz	tres	negro	rojo	amarillo	verde	lobo
rumunski	luna	nou/noi	mamă	soră	noapte	nas	trei	negru	roşu	galben	verde	lup
velški	mis	newydd	mam	chwaer	nos	trwyn	tri	du (/di/)	coch, rhudd	melyn	gwyrdd, glas	blaidd
poljski	miesiąc	nowy	matka	siostra	noc	nos	trzy	czarny	czerwony	żółty	zielony	wilk
litvanski	mėnuo	naujas	motina	sesuo	naktis	nosis	trys	juoda	raudona	geltona	žalias	vilkas
bugarski	месец mesec	нов nov	майка maika	сестра sestra	нощ nošt	нос nos	три tri	черен čeren	червен červen	жълт žălt	зелен zelen	вълк vălk

PismoUredi

Glavni članak: Albanska abeceda

ReferenceUredi

↑ Of the Albanian Language - William Martin Leake, London, 1814.
↑ ANCIENT ALBANIA INHABITED BY ILLYRIANS-Chapter 36 : Turmoil In The Balkans - Romania, Bulgaria, Albania and Greece Part Three - Albania
↑ Nicholas Geoffrey Lemprière Hammond (1976). Migrations and invasions in Greece and adjacent areas. Noyes Press. str. 57. ISBN 978-0-8155-5047-1. http://books.google.com/books?id=O9saAAAAYAAJ. Pristupljeno 23. 1. 2013..
↑ Zeitschrift für Balkanologie. R. Trofenik. 1990. str. 102. http://books.google.com/books?id=iLkWAQAAMAAJ. Pristupljeno 23. 1. 2013..

Vanjske vezeUredi

Albanski jezik nа Wikipediji

[1] Of the Albanian Language - William Martin Leake, London, 1814.

[2] ANCIENT ALBANIA INHABITED BY ILLYRIANS-Chapter 36 : Turmoil In The Balkans - Romania, Bulgaria, Albania and Greece Part Three - Albania

[Hammond1976-3] Nicholas Geoffrey Lemprière Hammond (1976). Migrations and invasions in Greece and adjacent areas. Noyes Press. str. 57. ISBN 978-0-8155-5047-1. http://books.google.com/books?id=O9saAAAAYAAJ. Pristupljeno 23. 1. 2013..

[Zeitschrift_für_Balkanologie-4] Zeitschrift für Balkanologie. R. Trofenik. 1990. str. 102. http://books.google.com/books?id=iLkWAQAAMAAJ. Pristupljeno 23. 1. 2013..

[1]

[2]

[3]

[4]