Wikipedija

Petar Budi

Petar Budi (alb. Pjetër Budi, 1566 – prosinac 1622) bio je istaknuti katolički biskup i albanski književnik. Poznat je po svom prvom djelu Kršćanski katekizam (Doktrina e krishterë), albanskom prijevodu katekizma Roberta Bellarmina, koje je objavljeno u Rimu 1618. godine.[1] Godine 1599. Budi je imenovan je generalnim vikarom Katoličke crkve u Srbiji i tu je dužnost vršio sedamnaest godina. Kasnije je imenovan biskupom rimokatoličke sapske dijeceze kod Skadarskog jezera.[2]

Generalni vikar Katoličke crkve u Srbiji
 Biskup Sapsko-sardske biskupije
Osobni detalji
Rođenje1566.
Gur i Bardhë, Oblast Mat, Osmansko Carstvo
SmrtProsinac 1622.
Rijeka Drim

Život uredi

Budi je rođen u selu Gur i Bardhëu u oblasti Mati i predstavlja zapaženu je i cijenjena ličnost u albanskoj kulturnoj povijesti. Uz svoje političke i vjerske aktivnosti, objavio je četiri knjige na albanskom jeziku, što je u to vrijeme bila rijetkost, i bio je prvi albanski književnik koji je objavio značajnu količinu poezije na albanskom jeziku, oko 3300 stihova.[3]

Školovao se za svećenički poziv na takozvanom Ilirskom koledžu u Lorettu, južno od Ankone u Italiji, gdje su studirali mnogi poznati Albanci i Dalmatinci. U dobi od 21 godine zaređen je za katoličkog svećenika i odmah je poslan u Makedoniju i na Kosovo, tada dio crkvene oblasti Srbije pod jurisdikcijom nadbiskupa Antivarija, gdje je u prvih 12 godina služio u raznim župama. Godine 1610. spominje se kao "kapelan kršćanstva u Skoplju", a 1647. godine kao kapelan Prokuplja. Na Kosovu je Budi stupio u kontakt s franjevcima iz Bosne. Te su se veze pokazale plodnima u kasnijim godinama za njegova politička nastojanja da podrži albanski otpor Osmanskom Carstvu. Godine 1599. Budi je imenovan generalnim vikarom (vicario generale) Srbije i na tom je položaju ostao 17 godina. Kao predstavnik Katoličke crkve na turskom Balkanu, živio je i radio u nesumnjivo napetoj političkoj atmosferi. Njegov crkveni položaj u mnogome je bio samo pokriće za njegove političke težnje.

Godine 1616. putovao je u Rim, gdje je boravio do 1618. godine nadgledajući objavljivanje svojih djela. Dana 20. srpnja 1621. postao je biskupom Sape i Sarde (tj. u zadrimskoj oblasti sjeverne Albanije), a sljedeće se godine vratio u Albaniju.[4] Dana 22. kolovoza 1621. posvetio ga je za biskupa Ottavio Bandini, kardinal-biskup Palestrine, pri čemu su kao sukonsekratori služili Luca Alemanni, umirovljeni biskup Volterre i Giovanni Antonio Santorio, biskup Polikastra.[5]

U prosincu 1622. godine, nešto prije Božića, utopio se prelazeći rijeku Drim.[4]

Djela uredi

Budi je cijelog života radio na pripremama ustanka balkanske koalicije protiv Turka te 1618. objavljuje Kršćanski katekizam (Doktrina e krishterë), u kojem nalazimo i izvornih albanskih stihova, zbog čega se smatra i začetnikom albanske poezije.[6] Njegov Ogled ispovijedi (Pasqyrë e të rrëfyemit, 1621) sadrži ispovijedi i sakramente[6] i zapravo predstavlja prijevod na 401 stranici ili, bolje rečeno, adaptaciju djela Specchio di Confessione Emerija de Bonisa; to je svoje djelo Budi opisao kao "duhovni govor najkorisniji za one koji ne razumiju drugi jezik osim materinskog albanskog jezika". Rimski obrednik (Rituale romanum, 1621), na 319 stranica, zbirka je cjelogodišnjeg duhovnog ceremonijala s latinskim molitvama i albanskim komentarima.[6] Sastavio je i kratak spis na 19 stranica pod naslovom Tko god govori misu mora služiti ovoj stvari (Cusc zzote mesce keto cafsce i duhete me scerbyem), gdje objašnjava misu.

Reference uredi

  1. ↑ „Dottrina Christiana - Pjeter Budi”. www.bibliotekashkoder.com. Arhivirano iz originala na datum 2020-07-21. Pristupljeno 11. 11. 2020. 
  2. ↑ Elsie, Robert (2003). Early Albania: A Reader of Historical Texts, 11th-17th Centuries. Olzheim/Eifel, Germany: Harrassowitz Verlag. str. 170–174. ISBN 3-447-04783-6. 
  3. ↑ Robert, Elsie. „Pjetër BUDI”. Arhivirano iz originala na datum 9. 6. 2010. Pristupljeno 20. 9. 2010. 
  4. ↑ 4,0 4,1 Robert Elsie (15. 11. 2010). Historical Dictionary of Kosovo. Scarecrow Press. str. 52–53. ISBN 978-0-8108-7483-1. 
  5. ↑ Cheney, David M.. „Bishop Pietro Budi”. Catholic-Hierarchy.org. 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Këlmendi 1977, str. 536

Literatura uredi

  • Këlmendi, Ahmet (1977). Povijest svjetske književnosti, knj. 2. "Albanska književnost". Zagreb: Mladost. 
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Petar_Budi&oldid=41809653