Nekropola Crkvina
Nekropola Crkvina , općina Foča, nalazi se na listi 30 srednjovjekovnih nekropola stećaka koje su 2016. godine proglašene Svjetskom baštinom UNESCO-a. Na listi su 22 nekropole u Bosni i Hercegovini, po 3 u Srbiji i Crnoj Gori, a 2 u Hrvatskoj. [1]
| Nekropola stećaka Crkvina | |
|---|---|
 Svjetska baština – UNESCO | |
| [[Datoteka:|200px]] | |
 Bosna i Hercegovina, Čelebići, Foča | |
| Registriran: | 2016. |
| Vrsta: | Kulturno dobro |
| Mjerilo: | iii, vi |
| Ugroženost: | yes |
| Referenca: | UNESCO |
U obrazloženju UNESCO-a se navodi:
- Stećci su srednjovjekovni nadgrobni spomenici, nastali od XII-XVI vijeka na teritoriji jugoistočne Evrope na kojoj su danas Bosna i Hercegovina, zapadna Srbija, zapadna Crna Gora i srednja i južna Hrvatska. Značajni su po svojoj interkonfesionalnosti, i korišteni su kod ukopa pripadnika sve tri srednjovjekovne hrišćanske zajednice (Pravoslavna crkva, Katolička crkva i Crkva bosanska).[2]
Proglašena je i za Nacionalni spomenik BiH.[3]
Lokacija uredi
Nekropola je u zaseoku Vrbica nadomak sela Čelebići, udaljenom od Foče oko 20 km vazdušne linije u pravcu jugoistoka, na lokalitetu Mramor (Crkvina).
Historija uredi
Ovo područje u predrimsko doba pripadalo je ilirskom plemenskom savezu Pirusta. Skupa sa Desitijatima borili su se do kraja protiv Rimljana i posljednji bili poraženi u Batonovom ustanku 6 – 9 godine n.e. Oblast Drine, Gornje Podrinje, oko gornjeg toka istoimene rijeke, spominje se već kod popa Dukljanina sredinom XII vijeka. Od tog vremena može se pratiti njen izuzetan značaj u privrednom i političkom pogledu, bilo da se nalazi u sastavu srpske ili bosanske države.
Godine 1373. ova oblast pripala je Banovini Bosna, u vrijeme kada je Tvrtko I, u sporazumu sa knezom Lazarom, savladao i podijelio posjed srpskog velikaša župana Nikole Altomanovića. Gornje Podrinje je kraj bogat šumama povoljnim za razvoj stočarstva i pčelarstva, a iz plodnih kotlina veoma rano se izvozilo žito u Dubrovnik. U isto vrijeme ova oblast je bila važna raskrsnica puteva i kao takva imala je veliki značaj i u međunarodnom saobraćaju. Naime, iz Dubrovnika, pa preko ovog područja vodio je put za srednjovjekovnu Srbiju i dalje na carigradski drum, poznat iz izvora pod imenom „Via Drine“ ili „Via Choce, Hotče“. Tako je oblast Drine povezivala Dubrovnik sa Srbijom i uopće sa ostalim krajevima Balkana. Iz Foče put je također vodio uzvodno preko Goražda za Srebrenicu, Srbiju i dalje na sjever u Ugrasku. Foča je bila poznato srednjovjekovno trgovište u vlasti obitelji Hranića-Kosača. U pisanim izvorima prvi put se spominje 1368. godine
Opis uredi
Nekropola sadrži 205 stećaka, od toga 129 sanduka, 2 sljemenjaka i 74 stećka nedefinisanog oblika. U nekropoli su još 3 kasnoantičke ploče, 1 rimska ara i 2 srednjovjekovne ploče. Od 211 evidentiranih spomenika, 22 (3 kasnoantičke ploče i 19 stećaka) sadrže ukrase[4]; friz, manji krstovi[5], stilizovani krst, antropomorfni krst, polumjeseci,[5] štap, mačevi, bodež, krugovi, vodenica; ruka, rozeta, predstava životinje, reljefne predstave ljudskih figura[6].
Jedna od kasnoantičkih nadgrobnih ploča br. 161 je dimenzija: 168x73x24 cm. U polukružnom udubljenom okviru vidljiva su dva poprsja. Sa istočne strane je domaćica, što se vidi po ključu, koji ona drži desnom rukom. Sa zapadne strane vidi se druga figura, rađena u reljefnom ispupčenju. U uglovima ploče vide se dva kruga. Ispod poprsja je friz – vitica bez listova, a ispod nje je polje za natpis u profilisanom okviru. Natpis se nije sačuvao jer je površina kamena posve ruinirana
Literatura uredi
- Šefik Bešlagić, Sarajevo: “Veselin Masleša“, 1982. STEĆCI – KULTURA I UMJETNOST
- Marko Vego, Zbornik srednjevjekovnih natpisa Bosne i Hercegovine knj. III. Sarajevo: Zemaljski muzej, 1964
Reference uredi
- ↑ „Državna komisija”. Arhivirano iz originala na datum 2020-01-17. Pristupljeno 2016-12-17.
- ↑ UNESCO, WORLD HERITAGE LIST - Stećci Medieval Tombstone Graveyards
- ↑ „Nekropola Crkvina”. kons.gov.ba. Pristupljeno 13. 10. 2016.
- ↑ „Marian Wenzel, Ukrasni motivi na stećcima”. Sarajevo: Veselin Masleša, 1965. Pristupljeno 9. 2. 2018.
- ↑ 5,0 5,1 „Drago Vidović: SIMBOLIČNE PREDSTAVE NA STEĆCIMA”. Pristupljeno 9. 2. 2018.[mrtav link]
- ↑ „Nada Miletić: STEĆCI – Umjetnost na tlu Jugoslavije”. Izdavački zavod Jugoslavija, Beograd – Spektar Zagreb – Prva književna komuna Mostar, 1982. Pristupljeno 9. 2. 2017.
