Wikipedija

Koretište

Koretište (alb. Koretishtë, Koretishti, Koretisht; pogrešno Kuretište[1]) je selo na Kosovu blizu Gnjilana. Ansambl narodnih igara i pesama "Kolo" iz Beograda ima u svom repertoaru koreografiju Svadbeni običaji iz sela Koretište.

Koretište
Osnovni podaci
Država  Srbija
Pokrajina Kosovo i Metohija
Upravni okrug Kosovskopomoravski
Opština Gnjilane
Stanovništvo
Geografija
Koordinate 42°29′18″N 21°26′30″E / 42.48833°N 21.44167°E / 42.48833; 21.44167
Koretište na mapi Srbije
Koretište
Koretište
Koretište (Srbije)
Ostali podaci
Pozivni broj 0280


Koordinate: 42° 29′ 18" SGŠ, 21° 26′ 30" IGD

Riječ Koretište nije uvrštena ni u Rječnik JAZU, ni u Rječnik SANU. Kao toponim bilježi je Svetozar Georgijević u knjizi "Imena mesta SR Srbije, njihovi etnici i ktetici". Po tom izvoru taj se naziv izgovara s kratkosilaznim naglaskom na prvom slogu. Stanovnici Koretišta su Koretištani (muškarac Koretištanin, žena Koretištanka) s kratkosilaznim naglaskom na drugom slogu. Pridjev od tog naziva glasi: koretiški s kratkosilaznim naglaskom na drugom slogu.

Na području bivše Jugoslavije postoji još nekoliko mjesta čiji nazivi vjerojatno potječu od istog korijena kao i naziv Koretište: Koretaši kod Lopara u BiH, Koretin kod Kosovske Kamenice, Koretinec kod Maruševca i Koretno kod Šmarja pri Jelšah u Sloveniji.

Rječnik JAZU bilježi toponim Koretaši kao ime sela u Bosni u okrugu Donje Tuzle, Koretin kao ime vodi i mjestu u Srbiji u okrugu krajinskom, Koretinac kao ime sela u Hrvatskoj u županiji varaždinskoj. (kajkavski) Koretinec, te Koretino kao mjesno ime. - U Daničićevu rječniku: Koretino, selo u Toponici koje je kralj Milutin dao Gračanici ... to će biti sadašnje selo Koretino na Krivoj rijeci između Prištine i Vranje.

Kad bi se pregledali svi popisi mikrotoponima, našlo bi se još takvih naziva, npr. u "Velikom atlasu Hrvatske" (Zagreb, 2002): Koretići (objekt, crkva?) zapadno od Samobora i Koretine (predjel južno od Ljubinja); u "Atlasu Slovenije" (Ljubljana, 1985) Koretiči - zaselak u Hrvatskoj zapadno od Samobora (Koretići?) i Koretnik - slovenski zaselak ispod vrha Kogel (802) blizu austrijske granice sjeverozapadno od Maribora.

Vjerojatno u istu grupu treba uvrstiti i naziv ruskog mjesta Koretovka jugoistočno od Moskve, između Voronježa i Tambova.

Geografija Uredi

Koretište je selo udaljeno oko 1,5 km, severozapadno od Gnjilana (upravnog centra Kosovskopomoravskog okruga). Koretište je selo nastanjeno isključivo srpskim stanovništvom i broji oko 300 domaćinstava. Prvobitno je selo bilo nastanjeno u predelu zvanom Kule i Kanin Grob, ali je zbog čestih poplava, vremenom preseljeno u Gornjem Koretištu, pa se i danas u njivama na mestima gde se nalazilo prethodno, nalaze ostaci tadašnjih kuća.

Koretište se kao selo sa nekoliko srpskih domaćinstva pominje u turskom katastarskom popisu iz 1455. godine.

Nakon poslednjeg kosovskog rata (1999. godine), selo je napustilo stotinak Srba, a živote je izgubilo troje Srba, nekoliko je ranjeno i pretučeno.

Selo je bogato vodom i u samom selu se nalazi jedanaest tekućih česama sa kvalitetnom pijaćom vodom. Zbijenog je tipa, deli se na šest mahala, a to su:

  1. Trpkovska,
  2. Penjska,
  3. Đurinska,
  4. Kovačeva
  5. Gornja mahala i
  6. Perina mahala Donja

Crkva Svetog cara Konstantina i carice Jelene građena je u periodu od 1991. do 2004. godine.

Topografski nazivi za njive su: Bosotince, Kula, Selište, Prečina, Glama, Donje Ledine.

Topografski nazivi za šume su: Rebar, Kurina, Slana Voda, Reka.

U selu postoji osmogodišnja škola koja nosi ime pisca Bore Stankovića koju pohađa 250 učenika. Takođe postoji i odeljenje srednje Ekonomsko-trgovinske škole koju pohađa oko 100 učenika. U selu postoji i moderna zgrada ambulante u kojoj radi nekoliko lekara iz Zdravstvenog centra Gnjilane. Srbi u ovom selu se leče ambulantski, jer je bolnica u Gnjilanu zaposednuta od strane Albanaca 1999. godine.

Poreklo stanovništva po rodovima Uredi

Podaci iz 1929. godine[1]:

  • Kovačevi (Kovačevići) (17 kuće, slave Sv. Nikolu), po svom predanju koje je zapisao i Atanasije Urošević u svojoj doktorskoj disertaciji, doseljeni su iz prilepskog kraja u Makedoniji, gde su bili vrlo bogati i imali vodenicu „od devet vitla”. Turci im dođu po žene, ovi ih opiju i pobiju, pa sa magarcima pobegnu. Prvo se nastanili u Kmetovcu, pa prešli u Stanišoru i najzad naiđu ovde na dobru vodu i osnuju ovo selo u drugoj polovini 17. veka. Prezime im je po tome što su im preci do oko 1890. godine bili kovači. Međutim, sam broj kuća izaziva sumnju u ove tvrdnje jer je broj kuća Pejnaca duplo veći od broja kuća Kovačevića, što ne bi bilo moguće ukoliko su Kovačevići došli kao porodica a Pejnci potiču od jednog pastorka. Takođe, položaj kuća u selu u odnosu na stari put i položaj grobova u odnosu na staru crkvu ne podržava tvrdnje da su Kovačevići prvi rod u selu. Takođe, u Kovačevoj mahali ima mali broj česama. Poseduju rodoslovno stablo 5 genracija unazad. Sam zanat kovača najčešće su obavljali Cigani[2][3]. Branislav Nušić, u svojoj knjizi ,,Kosovo - opis zemlje i naroda" kaže sledeće: ,,Kovači su isključivo Cigani"[4].
  • Perići (12 k., Sv. Nikola) doseljeni kad i Kovačevi, jer su bili jedna ista porodica. Kasnije su se razvrstali na nekoliko mahala.
  • Pejnci obuhvataju Kusostajkovce (17 kuće), Đurince (12 kuće) i Đokince (6 kuće), svi slave Sv. Nikolu. U zapisu koji prenosi Đorđe Mikić iz 1912. skoro svi imaju svoja dvorišta, kuće i imanja dok su ostale porodice u selu (osim dela Trpkovaca) većinom čivčijske[5]. Ova su tri roda su po predanju Kovačevića postala od jednog pastorka u rodu Kovačevih, koga je kao sina dovela neka žena „vrtenarka”, „bugarka”, „mečkarka” iz Makedonije, što je zapisao i Atanasije Urošević[1]. Po svom predanju, slično Kovačevićima, oni su poreklom iz Selca, kod Prilepa. Tamo je živelo 9 braće koji su imali 1 sestru od koje je Turčin zahtevao svadbarinu, a braća ga kada dođe u kuću ubiju. U toj borbi Stajku biva posečen perčin i on dobija nadimak Kusi (skraćeni). Iz straha od obmazde oni se sele i naseljavaju napušteno selo[6] današnjeg Koretišta koje je ostalo pusto neposredno posle Druge velike seobe Srba. Ovo predanje podržava položaj kuća u selu jer kroz pejnsku mahalu prolazi stari put[7] Priština-Gnjilane koji se spušta iz Braseljca, prelazi preko Glame i spušta se u Gnjilane, a koga seljani zovu Gornji put ili Carski drum jer se njime išlo u Carigrad. dok su u odnosu na ovaj put Kovačevići na rubu sela. Položaj grobova oko stare crkve, takođe, pokazuje da se grobovi Pejnaca nalaze pored crkve dok se grobovi Kovačevića nalaze na rubu groblja. U samoj mahali se nalazi 3 česme koje su stare (Pejnska, Pod vrbe, Mlačina), tj još iz doba osnivanja sela, a oko mahale ima još 2 česme novijeg tipa. Poseduju rodoslovno stablo 9 generacija unazad od doseljavanja do današnjih dana (od početka 18. veka).
  • Tripkovci (11 k.) od kojih su postali i Ognjanci (3 k.), slave sv. Vrače, doseljeni oko 1750. godine ali se ne zna odakle.
  • Otićovići (5 k., Sv. Dimitrije), preseljeni iz Žegre oko 1820. godine.
  • Šumaci (3 k., Sv. Arhanđeo), preseljeni iz Bostana oko 1830. godine od istoimenog roda. Starinom su iz Šumana kod Lebana.
  • Svirkovi (2 k., Sv. Arhanđeo); doseljeni iz Labljana oko 1870. godine kao sluge.
  • Bušinčani (2 k., Sv. Jovan), doseljeni oko 1880. godine iz Bušnica za sluge, jer nisu imali zemlje, a kovački zanat kojim su se zanimali, već je prešao u ruke Roma kojih je tada mnogo došlo iz Masurice.
  • Puškanci su doseljeni iz okoline Prilepa u 17.veku, kad i Pejnci odnosno Kovačevi u zavisnosti od predanja. Srodnike nemaju u selu, a imaju ih u Medveđi(Tulare) i u Pločicama(Kovin), kao iseljenike iz Makreša. Slava ove porodice je Sv. Nikola. Puškanci su dobili nadimak od babe Puškanke iz Kusca, tj. po ujacima koji su potajno trgovali puškama i često su pucali “puškarali“ u veselju, ali i u prepirkama sa drugima. Prezimena ove porodice u Koretištu su Đokić, koji su iseljeni u Pločice kod Kovina, 1 porodica i u Gazdare kod Medveđe. Sa prezimenom Vasić ima 2 kuće u selu, a iseljenih ima u Smederevu 1, Beogradu 1(Kaluđerici) i Jagodini 1 porodica, sa prezimenom Nasković ima 1 kuća u Koretištu.

Reference Uredi

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Atanasije Urošević — Gornja Morava i Izmornik, strana 225 и 226 (Naselja i poreklo stanovništva (knjiga 28) — Srpski etnografski zbornik (knjiga LI), Beograd 1935.)[1][2]
  2. ↑ „Svetlana Ranović, Aleksandar Knežević; ,,Romi u Srbiji"; Republički zavod za statistiku, 2014.; str. 18-25.”
  3. ↑ „Tatomir Vukanović; ,,Romi (Cigani) u Jugoslaviji", ,,Kovački zanat"
  4. ↑ „Branislav Nušić; ,,Kosovo - opis zemlje i naroda"; 72. str.; ,,Matica srpska"; Novi Sad; 1902.”
  5. ↑ Đorđe Mikić — Društvene i ekonomske prilike kosovskih Srba u XIX i početkom XX veka — Od čifčijstva do bankarstva, strana 206 (Posebna izdanja (knjiga DLXXXVIII) — Srpska akademija i umetnosti, Beograd 1988.)
  6. ↑ KORETISTE, KURETISTE (Gnjilane): remains of the church of the Virgin, in the pan of the village called Seliste (remains of a village); an old graveyard (Kane's graveyard) located near the village, and an abandoned medieval mine situated on the Glam hill.
  7. ↑ Todor P. Stanković — Putne beleške po Staroj Srbiji 1871—1898
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Koretište&oldid=41449772