Ikarus ŠM
ŠM je hidroplan dvokrilac drvene konstrukcije. Trup je u obliku čamca. Krila imaju relativno tanak, zakrivljen aeroprofil i presvučena su platnom. Međusobno i sa trupom krila su povezana upornicama i čeličnim zategama. Gornje krilo je izgrađeno iz tri dela. Na krajevima donjeg krila se nalaze mali plovci. Motor sa potisnom elisom je smešten na nosaču između krila a sa trupom i centralnim delom krila je povezan baldahinom od čeličnih cevi.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Razvoj
urediTokom 1921. i 1922. godine inženjer Josip Mikl je sa grupom saradnika iz Vazduhoplovnog arsenala kopnenog vazduhoplovstva izradio projekat i radioničke crteže novog dvokrilnog školskog hidroplana. Inž. Mikl je crteže hidroplana ponudio Ministarstvu vojske i mornarice Kraljevine Srba Hrvata i Slovenaca, koje ih je otkupilo za potrebe svog Pomorskog vazduhoplovstva.
Ugovor je sklopljen početkom 1924. godine da Kraljevina SHS besplatno ustupi crteže hidroplana fabrici "Ikarus", koja je pristupila izradi prve serije od šest aviona.
Hidroplan sagrađen u „Ikarusu"
urediPrototip je bio dovršen do kraja oktobra, a prvi let je obavljen 10.novembra 1924. godine sa Dunava kod zimovnika u Novom Sadu. Probni pilot je bio Dimitrije Konjović. Probni letovi su obavljani do 25. novembra. Zvanična državna komisija je na osnovu probnih letova zaključila da hidroplan u potpunosti ispunjava postavljene zahteve. Zvaničan naziv aviona je „ŠM“, što predstavlja skraćenicu od naziva „školsko-mornarički“. Pripadnici Pomorskog vazduhoplovstva su ovaj hidroplan popularno zvali „Šimika“.
U Kumboru je krajem aprila 1925. izvršena zvanična predaja Pomorskom vazduhoplovstvu prve serije od 6 aviona.
Tokom 1925. godine su isporučene još dve serije od po šest aviona. Oni su svi bili opremljeni čehoslovačkim motorima Blesk, od 100 KS.
Dalji razvoj
urediHidroplani četvrte serije su znatnije se razlikovali od prve tri serije. ŠM.1 je po dimenzijama isti kao standardni školski hidroplan, ali je ugrađen motor Mercedes od 160 konjskih snaga. Masa aviona je povećana kao i brzina leta a plafon je dostigao 5.000 metara.
Šest ŠM.1 je isporučeno do februara 1926. godine.
Tokom 1926. godine u radionicama „Ikarusa“ je izgrađena peta serija od šest standardnih ŠM sa motorima Mercedes od 100 KS.
Poslednje dve serije hidroplana ŠM su isporućene Pomorskom vazduhoplovstvu krajem dvadesetih godina, jedna od njih je imala motore Mercedes od 120 KS. Od 1924. do 1930. godine „Ikarus“ je u Novom Sadu sagradio ukupno sedam setrija od 6 aviona raznih verzija odnosno ukupno 42 ŠM svih varijanti.
U hidroplane ŠM su ugrađivani motori čehoslovačkim motori Blesk, od 100 KS kao i nemački motori Mercedes DI sa snagama od 100, 120 i 160 KS.
U prve serije ŠM su ugrađivane elise berlinske fabrike „Hajne“, a kasnije elise proizvedene u „Ikarusu“.
Varijante hidroaviona Ikarus ŠM
uredi
U zavisnosti od ugrađenih motora promenile su se i neke karakteristike hidroaviona Ikarus ŠM. Te promenjene karakteristike su prikazane tabelarno.
| Karakteristike | Jed. | ŠM 100 | ŠM 120 | ŠM 160 |
|---|---|---|---|---|
| Motor Mercedes D II | KS | 100 | 120 | 160 |
| Snaga motora | kW | 74 | 88 | 117 |
| Masa praznog aviona | kg | 730 | 800 | 900 |
| Ukupna masa aviona | kg | 1.010 | 1.150 | 1.180 |
| Maksimalna brzina | km/h | 120 | 126 | 140 |
| Dolet | km | 360 | 280 | 280 |
| Plafon leta | m | 3.000 | 5.000 | 5.000 |
"Ikarus ŠM“ u upotrebi
urediIkarus ŠM je u jugoslovenskom pomorskom vazduhoplovstvu korišćen punih 18 godina, sve do aprila 1941. godine. „Šimika“ je bio dobar avion za obuku pošto je bio dobro upravljiv po uzburkanom moru, a zahvaljujući podreljefnoj stepenici, brzo se odlepljivao od vode.
"Šimika“ je uglavnom upotrebljavan za osnovnu obuku hidropilota u Pomorskoj vazduhoplovnoj školi. Pored obuke, Ikarus ŠM su često korišćeni za pomoćne zadatke kao što su prevoz oficira, pošte i naređenja, kao i hidrološka i kartografska istraživanja, i za vuču meta u toku vežbi gađanja.
Varijanta ŠM.1 je služila za izviđanje obale, za praćenje kretanja torpeda, otkrivanje minskih polja, kao i za korekciju vatre obalske artiljerije i koordinaciju sadejstava mornarice i kopnenih trupa.
Poručnik korvete Eugen Šoštarić je postavio prvi jugoslovenski rekord u dostignutoj visini leta, 29. oktobra 1929. godine kada je u Divuljama jednim standardnim ŠM sa motorom od 120 KS dostigao visinu od 6.720 metara.
Početkom 1936. godine, dve „Šimike“ su dodeljene aero-klubovima u Splitu i Sušaku[1].
Po italijanskim izvorima, 1941. su zarobljena četiri neispravna aviona Ikarus ŠM, serijskih brojeva 7, 23, 26, 57, a o njihovoj daljoj sudbini ne zna se ništa pretpostavlja se da su uništeni.
Povezano
urediReference
uredi- ↑ „Civil Aircraft Register - Yugoslavia”. www.goldenyears.ukf.net. Arhivirano iz originala na datum 2012-07-11. Pristupljeno 14. 9. 2011.
Literatura
uredi- Janić, Čedomir (2000). „Ikarusov hidroplan” ((sh)). Aeromagazin (YU-Beograd: BB Soft) 15: 32-34. ISSN: 1450-6068.
- Oštrić, Šime; M. Micevski (14-27. septembra 2007.) ((sh)). Leteći Čunovi: Čamci koji lete - letjelice koje plove. SRB-Beograd: Galerija '73.
- Žutić, Nikola; Bošković Lazar. (1999) ((sh)). Ikarus - Ikarbus: 1923 - 1998. YU-Beograd: Ikarbus.
- Mikić, Sava (1933) ((sh)). Istorija jugoslovenskog vazduhoplovstva. YU-Beograd: Štamparija D. Gregorić.
- Isaić, Vladimir; Danijel Frka (2010) ((sh)). Pomorsko zrakoplovstvo na istočnoj obali Jadrana 1918-1941. (prvi dio). Zagreb: Tko zna zna d.o.o.. ISBN 978-953-97564-6-6.
- Grujić, Z. (1998) ((sh)). Fabrika aeroplana i hidroplana IKARUS a. d.. YU-Beograd: Aero magazin br.6.
- Janić, Čedomir; Petrović, Ognjan; (2010) ((sh)). Vek avijacije u Srbiji 1910—2010, 225 značajnih letelica. Beograd: Aerokomunikacije. ISBN 978-86-913973-0-2.
- Almanah Jugoslovenskog vazduhoplovstva 1931-1932, Beograd, Vreme, 1932.,
Spoljašnje veze
uredi- „Avioni i hidroplani vazduhoplovstva vojske kraljevine Jugoslavije” ((sh),(en)). airserbia.com. Pristupljeno 1.05.2011.
- „Ikarus ŠM - Školsko Mornarički "Šimika"” ((sh)). www.paluba.info. Pristupljeno 12.06.2011.
- „IKARUS SM floatplane scratchbuilt project PT I” ((en)). forum.largescaleplanes.com. Pristupljeno 12.06.2011.
- „Yugoslav Naval Aviation 1918-1941” ((en)). www.insigniamag.com. Arhivirano iz originala na datum 2016-03-04. Pristupljeno 12.06.2011.
- http://www.goldenyears.ukf.net/reg_YU-.htm Arhivirano 2012-07-11 na Wayback Machine-u