Dunavska banovina

Dunavska banovina, pravna i samoupravna teritorijalna jedinica u Kraljevini Jugoslaviji od 1929. do 1941. godine. Dobila je ima po rijeci Dunavu. Ustanovljena je odlukom kralja Aleksandra Karađorđevića od 3. X. 1929. Među devet postojećih banovina bila je druga po veličini, poslije Savske banovine.

Struktura Banovine

Obuhvatala je Vojvodinu - Banat, Bačku i Baranju i veći dio Srema, zatim celu Šumadiju, Požarevačku Moravu, Stig i Braničevo. Od velikih gradova van Vojvodne u toj banovini bili su Kragujevac, Požarevac i Smederevo. Prvobitno su Šid i Sremska Mitrovica bili uključeni u Drinsku banovinu, ali su posle energičnih protesta tih srezova pripojeni Dunavskoj banovini jer čine sastavni dio Vojvodine.

Beograd je s Pančevom i Zemunom činio područje pod imenom Uprava grada Beograda. Zato je glavni grad Dunavske banovine bio Novi Sad, a ne Beograd. Sjedište banovinske administracije nalazilo se u novosadskoj Banskoj palati, koja i danas postoji.

Stanovništvo

Formiranje banovina nije zadovoljilo one političke snage koje su tražile ne administrativnu regionalizaciju, već stvaranje federalnih jedinica od tzv. historijskih pokrajina u koje je spadala i Vojvodina. Ali povezivanje Vojvodine sa Šumadijom nailazilo je i na povoljan prijem, pogotovo među Vojvođanima u Beogradu (Veljko Petrović, Stanoje Stanojević i dr.). Smatralo se da srpski živalj ne bi imao apsolutnu većinu da je banovinu činila samo teritorija Vojvodine.

U vrijeme formiranja površina Dunavske banovine bila je 31.479 km² s 2.387.495 stanovnika. Bilo je 56,9% Srba i Hrvata, 18,2% Mađara i 16,3% Nijemaca, kao i izvjestan procenat Slovaka, Rumuna, Rusina, Roma i dr. Pravoslavno stanovništvo je činilo 54,9% od ukupnog broja stanovnika, rimokatoličko 35,3%, a evangelika je bilo 7,9%.

Nestanak Banovine

Kada je 26. VIII. 1939. došlo do sporazuma Cvetković-Maček i stvaranja Banovine Hrvatske, u nju se uključene Savska i Primorska banovina, ali i Šidski i Iločki srez, koji su odvojeni od Dunavske banovine. Posle Aprilskog rata, raspada Kraljevine Jugoslavije i uključenja Bačke i Baranje u okupacionu zonu Mađarske, a Srema u tzv. Nezavisnu državu Hrvatsku, krnja Dunavska banovina (Banat i Šumadija do Braničeva) postojao je kao dio od Nacističke Njemačke okupirane Srbije od 1941. do 1944. godine sa Smederevom kao glavnim gradom. Međutim, Banat je postao separatistička autonomna provincija kojom je upravljala njemačka manjina.

Regija je ponovo formirana 1945. godine kao pokrajina u okviru Srbije (koja je bila federalna jedinica tadašnje Federativne Narodne Republike Jugoslavije). Umjesto imena Dunavska banovina pokrajini je vraćeno njeno historijsko ime - Vojvodina, s Novim Sadom kao glavnim gradom. Nova pokrajina se sastojala od Srema, Banata i Bačke. Baranja je 1945. uključena u Narodnu Republiku Hrvatsku, dok su Šumadija, Požarevačka Morava, Stig i Braničevo ostali dijelovi Srbije.

Baranja i Dunavska banovina

Kao dio tadašnje Bačke oblasti Baranja je 1929. godine ušla u sastav Dunavske banovine od trenutku kad je ona formirana. U njenom je sastavu ostala sve do aprila 1941. godine, kad su je okupirale mađarske trupe, a mađarski je parlament 16. XII. 1941. godine donio Zakon o pripojenju južnih krajeva, prema kome su Baranja i Bačka postale sastavnim dijelom mađarske države.

Između srpskih i hrvatskih političara i historičara postojala su i još uvijek postoje neslaganja oko toga da li je Baranja uopšte trebala pripadati Dunavskoj banovini (a prije toga Bačkoj oblasti) ili ne. S hrvatske strane smatra se da je Baranja trebala biti u sastavu one teritorijalne jedinice u kojoj se nalazi grad Osijek (u ovom slučaju u Savskoj banovini, a od 1939. u Banovini Hrvatskoj).

Banovi Dunavske banovine

Daka Popović (1929-1930)
Radoslav Dunjić (1930)
Svetomir Matić (1930-1931)
Milan Nikolić (1931-1933)
Dobrica Matković (1933-1935)
Milojko Vasović (1935)
Svetislav Paunović (1935-1936)
Svetislav Rajić (1936-1939)
Jovan Radivojević (ban) (1939-1940)
Branko Kijurina (1940-1941)
Milorad Vlaškalin (1941)