Buhara
Buhara (uzbečki: Buxoro, tadžički: Бухоро, perzijski: بُخارا, iz sogdijskog: βuxārak, što znači "sretna palača") je glavni grad istoimene pokrajine (vilajeta) u Uzbekistanu. On je peti grad po veličini u Uzbekistanu, s oko 267.000 stanovnika (2010.).
Buhara
Бухоро | |
|---|---|
 | |
| Koordinate: 39°46′N 64°26′E / 39.767°N 64.433°E | |
| Država |  Uzbekistan
|
| Vilajet | Buhara |
| Vlast | |
| - Gradonačelnik | Kijomidin Rustamov Kahorovič |
| Površina | |
| - Ukupna | 39,4 |
| Visina | 225 m |
| Stanovništvo (2009.) | |
| - Grad | 283.400 |
| - Urbano područje | 263.400 |
| - Područje utjecaja | 328.400 |
| Vremenska zona | EET (UTC+4) (UTC) |
| - Ljeto (DST) | EEST (UTC+5) (UTC) |
| Poštanski broj | 2001xx |
| Pozivni broj | +99865, lok. 365 |
| Službene stranice www.buchara.uz | |
| Karta | |
  Buhara Položaj Buhare u Uzbekistanu | |
Buhara je dugo bila dio Perzijske Monarhije i jedno od važnih središta iranske kulture i umjetnosti. Grad je bio jedan od najvećih na Putu svile i dugi niz godina je bio središte trgovine, kulture i religije. Jedno je vrijeme bio i intelektualno središte islamskog svijeta. Njegov historijski centar sadrži brojne džamije, medrese i mauzoleje, zbog čega je upisano na UNESCO-v popis mjesta svjetske baštine u Aziji i Oceaniji 1993. godine. Tadžici (Perzijanci) predstavljaju većinu u gradu, ali u njemu žive i manje zajednice Jevreja i drugih naroda.
Historija
urediPodručje oko grada je naseljeno najmanje pet tisuća godina, i oko 3000. pne. u gradovima-državama doline Zaravšan je cvala tzv. Sapalijska kultura brončanog doba. No, oko 1500. pne. različiti faktori, kao što su promjena klime, tehnologija kovanja i dolazak Arijevaca izazvali seobu stanovništva prema Buhari. Sapali i Arijevci su živjeli zajedno na obali jezera, a do oko 1000. pne. obje grupe su se stopile u jedinstvenu kulturu. Iranski Sogdijci su naselili ovo područje, te je nekoliko vijekova kasnije perzijski postao glavni jezik. Jezero je vremenom nestajalo i na njegovom mjestu su nastala tri utvrđena naselja koja su se oko 500. pne. spojila u grad Buharu.
Staroiransko doba
uredi
Buhara je u 5. vijeku pne. bila dio Perzijske Monarhije, a kada ju je osvojio Aleksandar Makedonski postaje dio helenističke seleukidske države, potom grčko-baktrijske, te na kraju kušanske. Buhara je bila kultni centar obožavanja Anahite s odgovarajućim hramovima. Jednom mjesečno stanovništvo bi zamijenjivalo stare idole novima, a te svečanosti plodnosti su se odvijale ispred hramova, zajedno s trgovinom. Buhara je tako postala trgovačko središte na putu svile. Trgovina svilom dovela je do velikog prosperiteta i rasta grada, što se završilo oko 350. pne. Nakon pada Kušanskog carstva Buharu su preuzela Hua plemena iz Mongolije i grad počeo nazadovati. U Buhari se nalazi i dosta Jevreja, koji su došli u to vrijeme.
Prije arapskih invazija Buhara je bila uporište zurvanita, ali i još dva proganjana vjerska pokreta unutar Sasanidske Monarhije, manihejstvo i kaldejska sirijska crkva. Kad je oko 650. godine muslimanska vojska došla do Buhare, našli su višenacionalnu, multireligijsku decentraliziranu skupinu malih kneževina. Zbog nedostatka centralne vlasti Arapi su lako pobijedili, ali nisu lako mogli održavati teritorij. Islam je postao dominantnom religijom 250 – 300 godina kasnije, tokom samanidskog perioda.
Islamsko doba
uredi
Buhara je 850. godine postala prijestolnica iranske Samanidske Monarhije, a za vrijeme Islamskog zlatnog doba Buhara je postala jednim od intelektualnih centara svijeta. Najstaknutiji islamski učenjak, Imam al-Buhari, je rođen u ovom gradu. Buhara je bila i centar sufizma, a posebno Nakšbandijevog reda. Samanide su 999. godine svrgli turkijski Karahanidi, a nakon toga je opet postala dijelom iranske Horezmijske Monarhije. Džingis-kan je 1220. godine potpuno opustošio grad. Buhara se sporo oporavljala, i postala je dio Čagatajevog kanata, potom Timuridske Monarhije, pa Buharskog kanata i na kraju Buharskog emirata. Tokom tog perioda grad je bio glavna trgovačka postaja za cijelu Centralnu Aziju. God. 1848 grad je imao oko 38 karavan-saraja, šest trgovačkih centara, 16 hamama, i 45 bazara. Buhara je ujedno bila i najveći centar za muslimansku teologiju u široj regiji, s više od dvije stotine džamija i više od stotinu medresa.
Moderno doba
urediBuhara je 1868. postala dio Ruskog Carstva i zalog u igri između Rusije i Velike Britanije. Transkaspijska železnica je izgrađena kroz Buharu krajem 19. vijeka. Godine 1920., Buhara je postala sovjetski protektorat i posljednji emir Buhare je bio Muhamed Alim-kan (1880. – 1944.). Nakon stvaranja Sovjetskog Saveza Tadžici su tražili nezavisnost, i Buhara je kratko vrijeme bila neovisna kao SSR Buhara (1920. – 1924.). Poslije su Rusi podržali Uzbeke, pa su tradicionalno i lingvistički iranski gradovi, kao što su Samarkand i Buhara, postali dio Sovjetske Socijalističke Republike Uzbekistana.
Znamenitosti
uredi| Stari grad Buhara | |
|---|---|
 Svjetska baština – UNESCO | |
 | |
| Uzbekistan | |
| Registriran: | 1993. (17. zasjedanje) |
| Vrsta: | Kulturno dobro |
| Mjerilo: | ii, iv, vi |
| Ugroženost: | no |
| Referenca: | UNESCO |
Citadela Ark ("Bijela") je masivna građevina u središtu Buhare za koju se vjeruje da je nastala u 5. vijeku, a služila je kao vojna utvrda i kraljevska rezidencija sve do ruskog osvajanja 1920-ih. Danas je gradski muzej.
Panorama islamske Bukhare je predstavljena zgradama iz svake faze povijesti grada. Najstariji spomenici su iz 10. vijeka, kao što su Magoki džamija i Mauzolej Česma Ajuba, što znači "Jobov izvor", je izgrađen na mjestu mineralnog izvora (koji je još uvijek tu), za koji se vjerovalo da je potakao na udarac Jobovog štapa. Samanidov mauzolej je jedna od najistaknutijih građevina regionalne arhitekture. Izgrađen je između 892. i 943. godine i predstavlja mauzolej Ismaila Samanija, osnivača samanidske dinastije. Arhitekti su nastavili koristiti drevnu tradiciju gradnje opekom, ali mnogo kvalitetnije. Detalji na opekama pokazuju i drevne sasanidske utjecaje.
Timuridski period predstavljen je samo Ulugbekovom medresom. Pravi značaj Buhare ne leži u njezinim pojedinim zgradama, nego u općoj razini urbanizma i arhitekture, koja je nastala sa Šeibanidskom dinastijom (Poi-Kaljan skupina, Ljabi-Khauz ansambl, Koš medresa i Gaukušon medresa). Poi Kaljan kompleks (perzijski: پای کلان, što znači "Veliki temelji") čine:
- Kaljanski minaret (Minârai Kaljân, što znači "Veliki minaret") visok je 45,6 metara, a toranj mu u dnu ima promjer od 9, a pri vrhu 6 metara. Poznat je i kao "Toranj smrti" jer su vjekovima kriminalci bivali poguljeni tako što su bacani s vrha tornja.
- Kaljanska džamija (Mesdžid-e Kaljan) završena je 1514. godine, a veličinom odgovara džamiji Bibi-Hanum u Samarkandu, ali su potpuno različite u dekoracijama.
- Medresa Miri Arab je najvjerojatnije djelo šejha Abdulaha Jamanija iz Jemena koji je bio zadužen za donacije Ubajdulah-kana (1533. – 1539.).
Malo kasnije su podignute medrese na važnim križanjima, kao što su Taki Sarafon (Kupola mjenjača novca), Taki-Tilpak-Furušan (Kupola vodećih prodavača), Tim-Bazzazan, te vladarske medrese: medresa Abdullah Kana (1556. – 1598.) nasuprot medrese Madari Kana (1566. – 1567.), medresa Kukeldač (1568.-1569.), medresa Kana Abdulaziza (1588.-1590.), medresa Kana Abdulaha (1589. – 1590.) i medresa Nadir Divan-Bega (1622. – 1623.). Među fine zgrade, podignute u kaotičnom početku 17. vijeka, pripadaju i velika nova džamija Magoki Kurns (1637.) i impozantna Abdulahkanova medresa.
-
Zidine utvrde Ark (5. v.) -
Mauzolej Česma Ajuba (10. v.) -
Mauzolej Čor Minor ("Četiri minareta") -
Trgovačke kupole Taki Zargaron (16. v.) -
Posljednji emir Buhare 1911. g.
Bratimljeni gradovi
uredi|
Buhara je zbratimljena s najvažnijim gradovima Velikog Horasana: |
Ostali bratski gradovi: |
Vanjske veze
uredi
- Audio intervju sa stanovnikom Buhare o životu u gradu Arhivirano 2011-07-01 na Wayback Machine-u (en)
- Bernhard Peter: Bukhara – eseji i fotogalerije arhitektura i povijest arhitekture starog grada (de)
- Stranice muzeja u Buhari (ru)