1420-e
1420-e su decenija koja je počela 1. januara 1420. i završila 31. decembra 1429.
| Milenijum: | 2. milenijum |
| Vjekovi: | 14. vijek – 15. vijek – 16. vijek |
| Decenije: | 1390-e 1400-e 1410-e – 1420-e – 1430-e 1440-e 1450-e |
| Godine: | 1420 1421 1422 1423 1424 1425 1426 1427 1428 1429 |
| Kategorije: | Rođenja – Smrti – Arhitektura Nastanci – Prestanci |
DogađajiUredi
HrvatskaUredi
- ožujak - Žitelji Brača, Hvara i Korčule poručili Mlečanima da su voljni predati im se.
- 30. 3. - Petar Lauredano, vrhovni komandant mletačkog jadranskog brodovlja, dobio naređenje za završni pohod u Dalmaciji.
Mlečani osvajaju od Furlanije do Zete
- travanj - Lauredano zauzima Brač, Hvar i Korčulu.
- 22. 6. - Lauredano ušao u Trogir (građani se predali izmoreni glađu, kugom i mletačkim bombardama).
- 28. 6. - Odlukom velikog vijeća Split se predao Mlečanima (u čijoj vlasti ostaje do 1797).
- 3. 7. - Mletačka vojska Filipa Arcellija osvojila Labin u Istri.
- prosinac - Splitski poslanici u Veneciji se žale na postupke kneza Ivaniša Nelipića.
- t. g. - Okončao se ugarsko-mletački rat; u ugarsko-hrvatskim rukama od obale ostaju Senj i Krk (Nikola Frankapan), te Omiš sa Krajinom i Poljicom (Ivaniš Nelipić), tu je i vazalna Dubrovačka Republika.
- 5. 1. - Mletačka Republika upućuje svog splitskog providura da sklopi savez sa bosanskim kraljem protiv kneza Ivaniša Nelipića.
- 15. 2. - Mlečani izuzimaju izvoz drveta iz blokade Senja (Nikola Frankapan).
- 7. 9. - Zagrebački biskup Ivan Alben kaznio crkvenim prokletstvom slobodnu općinu Gradec, koja je u sukobu sa biskupom i njegovim bratom Rudolfom, gospodarom Medvedgrada (kralj Žigmund 7. 12. pozvao "bana i banovca" da štite općinu).
- t. g. - U Krapini umrla Elizabeta Frankapan, žena Fridriha II Celjskog - šire se glasine da ju je ubio muž kako bi se oženio Veronikom Desinićkom.
- Herman II. Celjski po drugi put imenovan za bana Slavonije (uz njega je i sin Fridrih).
- 1. 3. - Kralj Žigmund darovao Vladislavu Blagaju i braći Kostajnicu i mjesta između Une i Gline, ali ban Friedrich II. Celjski ovo silom pokušava sprečiti (u lipnju bježi u Budim sestri i kraljici Barbari).
- mart - Knez Nikola Frankapan nudi Mlečanima Senj i Krk u zalog za 20.000 dukata kako bi bio proglašen za bana, ali ovi traže i Knin, Ostrovicu i Vrliku (na kraju mu samo dozvoljavaju izvoz vina i stoke iz Senja).
- lipanj - Nakon bjekstva bana Fridriha Celjskog u Budim, Nikola Frankapan mu oduzeo imanja držana u zalogu: polovicu Krka, Trsat, Bakar i Bribir.
- 28. 6. - Ivan Frankapan, sin kneza Nikole, pokušao u Budimu izazvati na dvoboj Fridriha Celjskog, tvrdeći da mu je ubio sestru 1422.; kralj Žigmund i danski kralj Erik VII posreduju.
- siječanj - Danski kralj Erik Pomeranski na povratku iz Svete zemlje posetio Dubrovnik, Omiš (kneza Ivaniša Nelipića) i Senj (kneza Nikolu Frankapana).
- leto - Herman II. Celjski zatočio svog sina Fridriha zbog ženidbe sa Veronikom Desinićkom.
- 17. 10. - Veronika Desinićka ubijena u zamku Ojstrica, nakon što je oslobođena optužbi za veštičarenje.
- ? - Dovršen Knežev dvor u Dubrovniku.
- travanj - svibanj - Nikola Frankapan postavljen za bana Hrvatske i Dalmacije.
- ljeto - Turci upadali u Hrvatsku iz Bosne i odveli mnogo roblja.
- 1. 5. - Kralj Žigmund založio grad Veliki Kalnik zagrebačkom biskupu Ivanu Albenu za 14.000 dukata.
- 8. 9. - Posredstvom bana Nikole Frankapana dogovoreno primirje između kralja Žigmunda i Mletačke republike do sledećeg aprila.
- studeni - Ženidba Nikole Frankapana, bana Dalmacije i Hrvatske.
BosnaUredi
- januar - Osmanski upad u Bosnu (Ishak-beg), u pomoć svom vazalu Sandalju Hraniću, koji vodi rat protiv Pavlovića.
- mart - Dubrovčani posreduju u pregovorima između zaraćenih u Bosni, bez uspeha.
- mart, krajem - U bitci sa Turcima poginuo Petar I Pavlović, preuzima njegov brat Radoslav; Sandalj Hranić zatim zauzima njegove posede uključujući Sokol koji nakratko predaje Dubrovčanima (po ranijem ugovoru).
- maj - Tvrtko II je de fakto ponovo kralj Bosne, nakon Stjepana Ostojića.
- oktobar - ? Pomirenje Sandalja Hranića i Radoslava Pavlovića.
- 21. 12. - Dubrovčani vratili tvrđavu Sokol Sandalju Hraniću, zbog turskog prigovora.
- april - Poslednji pomen (bivšeg) bosanskog kralja Stjepana Ostojića - Tvrtko II bez opozicije.
- proleće? - Knez Radoslav Pavlović se oženio Teodorom, kćerkom Vukca Hranića (Sandaljev brat).
- avgust - Krunisao se Tvrtko II - oslanja se na Turke, Sandalja Hranića i Zlatonosoviće.
- Mlečani i bosanski kralj Tvrtko II pregovaraju o savezu protiv cetinskog kneza Ivaniša Nelipića.
- Nove nesuglasice između Sandalja Hranića i Radoslava Pavlovića.
- 1. 2. - Sporazum između Radoslava Pavlovića i Sandalja Hranića - Sokol u Konavlima pripada Sandalju.
- 6. 2. - Ugovoren savez bosanskog kralja Tvrtka II i Mlečana protiv cetinskog kneza Ivaniša Nelipića, rat zakazan za proleće 1424..
- 15. 2. - Posle oklevanja Dubrovačka Republika primila Radoslava Pavlovića za svog građanina.
- 20. 4. - Tvrtko II imenovan mletačkim građaninom.
- jun - Pobuna u dubrovačkom delu Konavala uz moguće saučesništvo Radoslava Pavlovića; Sandalj Hranić pomaže u gušenju.
- 1. 11. - Sandalj Hranić izdao povelju kojim Mlečanima priznaje svoj gubitak Kotora i dozvoljava trgovinu s tim gradom u zamenu za 600 dukata godišnje.
- 1423-24 - Vuk Banić (Grubačević) pobegao u Dubrovnik, nakon neuspešnog pokušaja protiv Tvrtka II.
- april - Turska vojska Ishak-bega upada nakratko u Bosnu, baš u vreme kada su Tvrtko II i Mlečani planirali napad na cetinskog kneza Ivaniša Nelipića.
- Stjepan Vukčić Kosača se oženio Jelenom Balšić (kćerka pokojnog Balše III).
- jul - Bosanski kralj Tvrtko II sklopio mir sa ugarskim Žigmundom.
- oktobar - U vreme turskog napada na Srbiju Bosanci privremeno zauzeli srebrničku varoš i opseli tvrđavu.
- jesen - Sastanak kraljeva Žigmunda i Tvrtka II - Tvrtko izgleda pristaje da ga nasledi Herman Celjski[1].
- januar, krajem - Sandalj Hranić u poseti Dubrovniku (imovinska pitanja, regulisanje skloništa u slučaju potrebe).
- maj - U Bosnu bez otpora upalo 4000 Turaka, odakle tokom leta upadaju u Usoru, oblast Zlatonosovića i Hrvatsku odakle vode mnogo roblja (većinom se povlače u avgustu uz zadržavanje kontrole nad nekim važnim klancima).
- 31. 12. - Dubrovačka Republika kupila Donje (zapadno) Konavle od vojvode Radoslava Pavlovića.
- mart - april - Pobuna rudara u Srebrenici protiv despotove vlasti ugušena oštrim merama (osakaćeni i dubrovački trgovci).
- 2. 9. - Bosanski kralj Tvrtko II izdao povelju kojom, ako ne bude imao potomaka, označava grofa Hermana Celjskog za naslednika krune.
- Bosanski kralj Tvrtko II uskraćuje danak pa mu Turci uzimaju neke gradove, "verovatno" Hodidjed, Vrhbosnu i dr.[2]
- jul - Venčanje bosanskog kralja Tvrtka II i Doroteje Gorjanske.
- 15. 11. - Dubrovačka Republika odlučila da Cavtat pretvori u glavnu tvrđavu Konavla, što knez Radoslav Pavlović doživljava kao čin neprijateljstva.
Srbija i ZetaUredi
- 15. 3. - U Veneciji sastavljen ugovor o predaji Kotora (Mlečani su odbili mnoge ranije ponude) - u gradu ratifikovano 13. 5..
- mart - Drugi skadarski rat: manja mletačka flota razbila Balšinu blokadu Bojane.
- april - jun - Bolest Balše III, uz njega je dubrovački hirurg.
- 25. 7. - Pietro Lauredan preuzeo Kotor za Mletačku Republiku (u čijoj vlasti ostaje do 1797).
- jul, krajem - Balša III sa 200 konjanika razbio Lauredanov logor kraj Bojane.
- avgust, druga polovina - Vraćajući se u Dalmaciju, Lauredan zauzima Budvu i priključuje je kotorskoj opštini (Ruđina Balšić Žarković nije pružala otpor).
- oktobar? - Kotorani zauzeli Lušticu (Svetomiholjska metohija) i Lješeviće; i Grbalj u mletačkim rukama.
- januar - februar - Balša sa Đuraševićima napada od nedavno kotorske posede - grbaljski seljaci digli ustanak i pridružili mu se, katun Lješevići nije pa je spaljen.
Zeta, jun 1421.
- 28. 4. - U Beogradu umro Balša III Balšić, gospodar Zete - državu zaveštava svom ujaku, despotu Stefanu Lazareviću; to je kraj vladavine Balšića.
- 26. 5. - Umro osmanski sultan Mehmed I, nasleđuje sin Murat II.
- Vizantinci protiv Murata pomažu pretendenta, strica Mustafu Čelebija; despot Stefan je za Murata.
- avgust - Despot Stefan stiže s vojskom u Zetu, gde će od Mlečana uzeti Drivast i Bar.
- ca. jesen - Đuraševići uzeli Svetomiholjsku metohiju (Luštica) i Grbalj, na čijoj granici će Đurađ napraviti tvrđavu i poveriti je mladom Stefanu (Đurđevac kod Budve).
- ca. 15. 11. - Despot Stefan poverio upravu nad Zetom svom vojvodi Mazareku i vratio se u Srbiju, sklopivši šestomesečno primirje sa Mlečanima.
- april - Stefanov vojvoda Vitko pregovara o miru u Veneciji (bez rezultata).
- proljeće - "Pobuna" skadarske vlastele koja se žali Veneciji na mletačku upravu i traži svoja prava (grad je okružen posedima despota Stefana).
- novembar - Srpsko-mletački rat: mletački kapetan Nikola Kapelo se probio u Bojanu nadomak Svetog Srđa, dok Stefanov vojvoda Mazarek opseda Skadar.
- decembar - Mlečani uz pomoć Pamaliota porazili despotove snage kod Svetog Srđa, zauzeli tu tvrđavu i deblokirali Skadar.
- Kuga "od Paga do Lepanta"[3].
- januar - Srpsko-mletački rat: nova despotova vojska ide na Skadar, nakon poraza kod Svetog Srđa prošlog meseca.
- mart, druga polovina - Nova mletačka flota otišla prema Zeti.
- 4. 4. - Mlečani pridobili Paštroviće.
- (pregovaraju i sa Ivanom Kastriotom, Kojom Zakarijom i Dukagjinima, Tanušem Malim i Velikim, bez uspeha); despota napustio i vlastelin Rajko Moneta, Mlečanima se priključila i družina Tronsi.
- jul, početkom - Đurađ Branković stigao u despotovo ime pod Skadar sa 8.000 konjanika; ubrzo zatim srpske snage blokirale Bojanu.
- 12. 8. - Okončan srpsko-mletački rat: Mlečani daju despotu Stefanu Drivast, Bar i Budvu, ali izvršenje ugovora je sporo i nepotpuno.
- Utvrđenje Đurđevac kod Budve se pominje prvi put, kao Stipanica/Stefanica, po Stefanici Crnojeviću (kao Đurđevac od 1426.).
- U kotorsku okolinu se doselili "vlasi" s Hranićevog područja.
- Sporazum između despota Stefana i Murata II - nastavak vazalskog odnosa, Muratova zahvalnost za Stefanovu lojalnost[4].
- 26. 8. - Mlečanin Frančesko Kvirin i Đurađ Branković postigli dogovor i slobodnom kretanju trgovaca i dr.
- 1424/25 - Đurđe Branković zarobio Paša-bega, sina skopskog osmanlijskog namesnika Ishak-bega[5].
- jul - Nastavljaju se pregovori o razgraničenju između Venecije i poseda despota Stefana u Zeti.
- leto - Despot Stefan odbio da primi turskog izaslanika, čiji izveštaj navodi Murata II protiv Srbije.
- oktobar - Murat II ušao nakratko u kruševačku oblast Srbije zbog despotovih planova sa Mađarima (prvi sukob sa Turcima od 1413), despotu pomoglo i odeljenje mađarske vojske.
- Bosanci istovremeno zauzeli varoš Srebrenicu i opsedali joj tvrđavu, ali despot Stefan brzom i neočekivanom akcijom razbio opsadu, zarobivši tri topa.
- 1425-26? - Sabor u Srebrnici kod Stragara?, Đurađ Branković proglašen za naslednika despota Stefana.
- januar - Dubrovačko Vijeće umoljenih dozvolilo trgovcima da robu za Srbiju nose preko Zete - znak sređivanja prilika u tom kraju.
- 22. 4. - Đurađ Branković i Frančesko Kvirin sastavili u Vučitrnu završni tekst ugovora o mletačko-srpskom razgraničenju u Zeti (dopuna ugovoru iz 1423).
- maj - Despot Stefan Lazarević u Tati dobio od ugarskog kralja Žigmunda povelju kojom se Đurađ Branković priznaje za naslednika despota, po cenu Mačve, Beograda i Golupca.
- 22. 7. - Despot Stefan ratifikovao srpsko-mletački ugovor iz aprila (između ostalog Mlečanima priznati Paštrovići, kojima je priključen i Grbalj) - ni ovaj ugovor se neće sprovesti do kraja.
- 15. 8. - Dubrovačka vlada raspisala poternicu za posadom broda koji je prevezao Stefana Balšića Maramontea iz Apulije u Zetu.
- 11. 9. - Kvirin i Branković u Drivastu sastavili Izjave o granicama Skadra, Drivasta, Ulcinja, Ratačke opatije (kod Bara), Budve (prelazi despotu) i Kotora (ostaju još kotorska opština i Svetomiholjska metohija).
- januar - Turske akindžije upadaju u Srbiju, opsednuto Novo Brdo, do leta se šire i na Pomoravlje.
- 3. 2. - Mletački senat ratifikovao dopunu srpsko-mletačkog mirovnog ugovora od prošle godine.
- mart - april - Pobuna rudara u Srebrenici protiv despotove vlasti ugušena oštrim merama (osakaćeni i dubrovački trgovci).
- 19. 7. - Umro srpski despot Stefan Lazarević, kasnije i svetitelj srpske crkve; nasleđuje ga sestrić Đurađ Branković, koji se zatekao u Zeti.
- Ishak-beg upada u Srbiju nakon Stefanove smrti.
- septembar - novembar[6] (ili decembar[7]) - Ugarski kralj Žigmund boravi u Beogradu, koji zajedno sa severnom Mačvom zauzima u skladu sa Ugovorom iz Tate (Đurđu ipak ostaje južni deo Mačvanske banovine); Žigmundu bi trebao pripasti i Golubac, ali vojvoda Jeremija traži 12.000 dukata da ga preda.
- novembar - Srpsko-mađarske snage odbile turski odred kod Ravanice.
- decembar - Jeremija predao Golubac Turcima, Žigmund odmah kreće da ga osvoji.
- Turci zauzeli Kruševac.
- Braća Đurađ i Lješ Đurašević se odmeđu od despota Đurđa Mlečanima, koji nisu spremni da ih prihvate (uzimaju i staro prezime Crnojevići).
- Budući Mahmud Paša Abogović uhvaćen kao dete tokom turske invazije Srbije.
- 1427 - 1430 - Kuga hara u Kotoru i šire[8].
- 25. 1. - Ivan Titušević se pominje kao Žigmundov kastelan Beograda (od juna preuzima brat Vladislav).
- januar - mart - Ugarski kralj Žigmund se nalazi u Požeženi i gradi utvrđenje Zenth Laslovara (Laslovac) nasuprot Golupca.
- ca. 29. 4. - Počinje ugarska opsada Golupca u čiju će odbranu doći i sultan Murat II.
- 3. 6. (Brašančevo) - Turci (kom. Sinan-beg) napali ugarsku vojsku kod Golupca, nakon dogovorenog primirja, i naneli joj velike gubitke; ugrožen i sam kralj, zarobljen i ubijen poljski vitez Zaviša Černi.
- Posledice bitke: turski vazali postaju srpski despot Đurađ Branković (50.000 dukata godišnjeg danka), bosanski kralj Tvrtko II (koji uskraćuje danak pa mu Turci uzimaju neke gradove "verovatno" Hodidjed, Vrhbosnu i dr.[2]) i vlaški vojvoda Dan II.
- ca. jun - U nemogućnosti odbrane poseda u Zeti, despot Đurađ Branković prepušta zaštiti (mletačkog) kotorskog kneza Lušticu i Svetomiholjsku metohiju.
- Despot Đurđe počinje gradnju Smederevske tvrđave.
- decembar? - Stefan Balšić Maramonte napada sa Turcima, Kojom Zakarijom i Tanušem Malim Dukađinom mletačku i despotovu Zetu - poharao okolinu Skadra i Ulcinja, osvojio predgrađe Drivasta.
- 1428-29 - Vlastelin Radič Postupović podigao manastir Vraćevšnicu pod planinom Rudnik.
IzvoriUredi
- ↑ V. Ćorović, Historija Bosne, p. 235
- ↑ 2,0 2,1 V. Ćorović, Historija Bosne, p. 237
- ↑ Istorija Crne Gore, knj. 2, tom2, p. 141
- ↑ Ž. Fajfrić, Sveta loza kneza Lazara, rastko.rs
- ↑ Ž. Fajfić, Sveta loza Brankovića, rastko.rs
- ↑ Ćorović - 17. 9. - 19. 11.
- ↑ Klaić
- ↑ Istorija Crne Gore, knr. 2, tom 2, p. 267
- Vjekoslav Klaić, Svezak drugi: dio drugi. Treće doba: Vladanje kraljeva iz raznih porodica (1301-1526). Druga knjiga: Od gubitka Dalmacije do Matije Korvina (1409-1457) (archive.org)
