Žagubica

Žagubica je naselje u Srbiji u opštini Žagubica u Braničevskom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 2823 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 3349 stanovnika).

Žagubica
Dom kulture u Žagubici
Grb
Osnovni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Braničevski
Opština	Žagubica
Stanovništvo
Stanovništvo (2022)	2823
Geografija
Koordinate
Nadmorska visina	499 m
Žagubica Žagubica (Srbije)
Ostali podaci
Poštanski kod	12320
Pozivni broj	012
Registarska oznaka	PO

Geografski položaj

Opština Žagubica , nalazi se u jugoistočnom delu Braničevskog okruga i istočnom delu Srbije na 170 kilometara jugoistočno od Beograda, i 83 kilometara od Požarevca. Opština Žagubica zahvata gornji deo doline Mlave i njenih pritoka pa je prirodno izdiferencirana na dva kotlinska dela, pobrđe i planinski obod.
Glavni i središnji deo predstavlja žagubička kotlina čiji je niži deo prosečne nadmorske visine oko 300 m. Drugi, manji i niži deo je Krepoljinsko-krupajska kotlina, sa nižim delom oko 220m nadmorske visine. Između kotlina je pobrđe. Najveći deo kotlinskog oboda sa zapadne, severne i severoistočne strane lučno zatvaraju niže Gornjačke (do 825m) i Homoljske planine (do 940 m) i do Omana (963 m), dok joj južni i istočni obod čine viši i strmiji delovi Beljanice (1.339 m) i masiv Crnog vrha (1.043 m). Granica opštine vodi najvišim vencima ovih planina. Ima oblik razvučenog pravougaonika, dužine oko 35 i širine oko 26 km.

Privreda

Privreda Žagubice zasnovana je na, korišćenju prirodnih resursa ovog područja, drvnoj industriji, rudarstvu i eksploataciji mrkog uglja, mermera i ukrasnog kamena šumarstvu, a osnovna delatnost stanovništva je poljoprivreda, odnosno stočarstvo.

Obrazovanje

U opštini Žagubica postoje tri osnovne škole sa područnim odeljenjima u svim naseljima opštine i srednja Tehnička škola u kojoj se školuju ekonomski tehničari, kuvari, konobari i turistički tehničari.

Zdravstvo

Zdravstvena zaštita organizovana je kroz rad Doma zdravlja u Žagubici i ambulante u Krepoljinu i Laznici.

Kultura

Kulturne aktivnosti i dešavanja organizuju se i u nadležnosti su Kulturno-prosvetnog centra u Žagubici koji je smešten u Domu kulture.
U Žagubici postoji KUD Homolje i održava se manifestacija Homoljski motivi.

Sport

U Žagubici postoji FK Homoljac koji se takmiči u srpskoj fudbalskoj ligi Zona-Dunav.

Saobraćaj

Postoji prirodna predisponiranost za izgradnju saobraćajnih koridora kroz opštinu Žagubica, prateći tok reke Mlave. Međutim, Homolje daleko zaostaje u izgrađenosti saobraćajne infrastrukture za republičkim prosekom. Opština Žagubica udaljena je od Beograda 170 km. Žagubica je od Petrovca udaljena 46 km , od Bora 46 km, Majdanpeka 46 km i Despotovca 60 km. Svi putni pravci su regionalni.
Glavni saobraćajni koridor jeste regionalni put P-105 Požarevac – Petrovac – Žagubica - Bor. Od Žagubice vodi još jedan regionalni put, P-104 (Žagubica – Laznica – Jasikovo - Majdanpek) koji je lošijeg kvaliteta. Ista konstatacija važi i za regionalni put P- 216 (Krepoljin - Despotovac). Lokalnom mrežom puteva su sva sela povezana na teritoriji opštine, ali je ona u dosta lošem stanju jer se neredovno održava.
Prema Kučevu postoji šumski put Milatovac - Bukovska koji nema asfaltnu podlogu. Od nekategorisanih puteva treba posebno izdvojiti put Žagubica – Buk - Beljanica, imajući u vidu potencijalnu važnost Beljanice u turističkom pogledu. Ukupna dužina puteva na teritoriji opštine iznosi 204 km, od čega savremenom kolovozu pripada 154 km puta. Magistralnim putevima pripada svega 14 km, regionalnim 88 km, dok je najduža lokalna putna mreža sa 102 km.
Opština nije povezana železničkom mrežom, niti postoji razvijen vazdušni saobraćaj.

Znamenitosti

Homoljska potajnica ili u narodu poznata pod nazivom „Stojanje“ je jedna od četrdeset reka potajnica u svetu i jedna od tri u Srbiji. Vrelo Mlave čija ispitana dubina je 74 metara predmet je naučnih istraživanja ronilaca iz brojnih zemalja Evrope, a Krupajsko vrelo spada u red još uvek nedovoljno ispitanih izvorišta. Ne treba zaboraviti ni Osaničku prerast, Gornjačku i Ribarsku klisuru i Buk.
Među kulturno istorijskim spomenicima dominiraju Manastir Gornjak (1378.god) zadužbina je Kneza Lazara, nalazi se na levoj obali reke Mlave, na samom islasku iz opštine Žagubica.Trška crkva je najstariji manastir u Braničevskoj eparhiji i nalazi se na četvrtom kilometru reginalnog puta Žagubica-Petrovac.

Zaštićeni spomenici prirode

Vrelo Mlave
U cilju očuvanja, Žagubičko vrelo i njegova neposredna okolina stavljeni su pod zaštitu 1979. godine, kao "hidrološki prirodni spomenik" prve kategorije zaštite, sa površinom okruženja od oko 6 hektara. Leži u jugoistočnom delu Žagubičke kotline, na nadmorskoj visini od 314 m, na južnoj periferiji opštinskog centra, odnosno na mestu gde se severni odsek Beljanice spušta u Žagubičku kotlinu (udaljeno oko 1 km od Žagubice). Kraški izvor Mlave voklijskog tipa nalazi se u prirodnom amfiteatru otvorenom u pravcu severozapada kratkom dolinom otoka vrela i predstavlja turističku atrakciju ovog područja. Vrelo Mlave izbija ispod krečnjačkog odseka visine oko 40 metara, iz vrtačastog udubljenja površine 655 m2, pri čemu zapremina vode iznosi oko 2480 m3.

Homoljska Potajnica
Nalazi se u Žagubikčoj kotlini, na jugoistočnim padinama Homoljskih planina, na levoj strani doline Potajničkog potoka, na brdu Mala Škljova, građenog od krečnjaka koje je pokriveno glinom i humusom. Udaljena je oko 12 km od Žagubice i oko 6 km od Laznice. Predstavlja hidrološki spomenik prirode prve kategorije, izdignuto je 9 m iznad rečnog korita, na 412 m nadmorske visine, pri čemu zaštićena površina iznosi nešto više od 4 ha (4,36 ha).
Homoljska potajnica predstavlja jedini poznati intermitentni kraški izvor u istočnoj Srbiji čija se funkcija održala do danas. Fenomen funkcionisanja Homoljske potajnice sastoji se iz faze punjenja rezervoara, kada iz otvora ne izlazi voda, i faze pražnjenja rezervoara, kada iz otvara ističe voda. Samo izbijanje vode nagoveštava podzemno mumlanje kome sledi najpre postepeno, a zatim naglo izbijanje koje pri maksimumu iznosi oko 1000 l/min.

Krupajsko Vrelo
Izbija na zapadnoj strani planine Beljanice, na nadmorskoj visini od 240 m. Nalazi se u jugoistočnom delu Krupajsko - Krepoljinske kotline, u ataru sela Milanovca, pored asfaltnog puta koji spaja Homoljski kraj sa Resavom. Vode ovog vrela izbijaju velikom snagom iz pećinskog otvora kraj sela Krupaja, a pritiču podzemnim kanalima sa područja Beljanice; po spoljnoj morfologiji, ono podseća na vrelo Mlave. Spada u najveće i najjače kraške izvore kod nas, i jedno je od tri najatraktivnija u Srbiji (na prvom mestu je vrelo Belog Drima, a na drugom mestu je vrelo Raške). Svrstava se u Prvu kategoriju zaštite, ukupne površine 9 ha.

Busovata
Predstavlja botanički rezervat prirode, zaštićen je 1975. godine, s obzirom da predstavlja reprodukcioni rezervat za populacije biljaka i životinja i semenski materijal za obnavljanje mnogih sastojina na ovoj planini. Nalazi se u srednjem delu planine Beljanice, 18 km od Žagubice, 3 km od Rečke, između Predela (1147 m) na severu, Proloma (1151 m) na zapadu i Kape (1291 m) na jugu. Uvala Busovata, koja predstavlja u stvari sastojinu bukove šume, obuhvata površinu od 15,86 ha.

Klisura Osaničke reke
Uzvodno od sela Osanice, Osanička reka izgradila je u krečnjačkoj gredi između uzvišenja Veliko brdo i Velika Šetaća klisuru dugu oko 1,5 km i duboko oko 250 m. Klisura Osaničke reke ističu se visinom i izgledom svojih strana u kojima se ističu vertikalne litice, zupci, stubovi i ostenjaci, brzom, bistrom i nezageđenom vodom, kao i raznovrsnom vegetacijom (stanište za 166 biljnih vrsta) i specifčinom faunom. U srednjem delu, gde se klisura sužava na širinu rečnog korita, nalazi se pećina - prerast, veoma interesantan geomorfološki fenomen. Svrstava se u 3. kategoriju zaštite, ukupne površine 30,44 ha.

Prerast Samar
Zaštićeni geomorfološki prirodni spomenik "Prerast Samar" nalazi se u dolini reke Prerasta, kratke leve pritoke Male Tisnice, na nadmorskoj visini od 690 m. Ukupna površina zaštićene zone iznosi 40,20 ha. Prerast je udaljena oko 2,5 km od ušća reke Prerasta u Malu Tisnicu. Na toj dužini reka Prerast je usečena u krečnjačkim stenama.

Demografija

U naselju Žagubica živi 2287 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 42,0 godina (39,9 kod muškaraca i 43,8 kod žena). U naselju ima 998 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,80.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 3365 1953. 3694 1961. 3670 1971. 3591 1981. 3479 1991. 3349 3070 2002. 3199 2823

Etnički sastav prema popisu iz 2002.
Srbi			2626	93.02%
Vlasi			74	2.62%
Crnogorci			9	0.31%
Romi			8	0.28%
Rumuni			6	0.21%
Hrvati			5	0.17%
Makedonci			3	0.10%
Goranci			2	0.07%
Rusini			1	0.03%
Mađari			1	0.03%
Jugosloveni			1	0.03%
nepoznato			42	1.48%

Stanovništvo prema polu i starosti

	m			ž
?	41			40
80+	21			37
75-79	49			83
70-74	75			105
65-69	88			98
60-64	69			99
55-59	60			93
50-54	104			108
45-49	107			125
40-44	86			81
35-39	78			83
30-34	89			73
25-29	90			73
20-24	83			74
15-19	86			89
10-14	87			84
5-9	77			65
0-4	61			62
prosek	39.9			43.8

Domaćinstva

Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 846 930 956 1049 1034 1016 998

Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosečan broj članova Broj domaćinstava 245 268 176 154 91 44 12 4 2 2 2.80

Domaćinstva

Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 1126 355 675 49 41 6 1261

Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosečan broj članova Broj domaćinstava 232 672 273 82 2

Stanovništvo prema delatnosti koju obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija	Proizvodnja i snabdevanje...	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	587	163	3	34	102	25	9	67	17	39
Ženski	441	136	-	8	52	5	-	64	25	9
Oba	1028	299	3	42	154	30	9	131	42	48
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	4	15	48	21	19	6	-	-	15
Ženski	4	10	33	37	48	5	-	-	5
Oba	8	25	81	58	67	11	-	-	20

Spoljašnje veze

Žagubica na Wikimedijinoj ostavi

• http://www.zagubica.org.rs/ Arhivirano 2014-11-27 na Wayback Machine-u
• Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
• Satelitska mapa (Wikimapia)
• Gugl satelitska mapa (Maplandia)
• Plan naselja na mapi (Mapquest)