Osmanlije (tur. Osmanlılar) su bili Turci iz Osmanskog carstva. Oni su sebe nazivali Osmanlije po Osmanu I (12581326), koji se smatra za osnivača ovog carstva. Osmanov prethodnik, Ertugrul, je bio vazal seldžučkog sultana u Ikonijumu, dok je Osman osvajao i vladao kao nezavisan vladar. Svoju nezavisnost proglasio je 1299.

Zastava Osmanskog Carstva
Grb Osmanskog Carstva
Osmanska osvajanja tokom srednjeg i novog veka

Turci Osmanlije

 
Osmanlije na vrhu svoje moći 1683.

Sredinom XIV veka balkanskim državama zapretila je opasnost od Turaka Osmanlija. Osmanlije vode poreklo od Turaka Seldžuka, koji su u XI veku osnovali prostranu državu na teritoriji Persije (Irana), Mesopotamije (Iraka) i u vizantijskom delu Male Azije. Seldžučko carstvo se raspalo na više delova. Sultan Osman okupio je preostale vizantijske oblasti i osnovao snažnu, po njemu nazvanu osmansku državu. Osmanlije su sredinom XIV veka prešle na Balkan. Osvojili su Galipolje, a zatim su se učvrstili u dolini Marice. Iz Male Azije preneli su svoju prestonicu u Jedrene (Hadrijanopolj).

Osobenosti turskog feudalizma

Turski feudalni poredak imao je izrazito vojno obeležje. On se izgrađivao za potrebe stalnog ratovanja. Zato su osvojene zemlje uglavnom deljene ratnicima − spahijama. Za vojnu službu spahija je uslovno dobijao feudalno dobro − spahiluk. Seljaci su ostali vlasnici svojih imanja, ali su, kao kmetovi, desetinu prihoda od zemlje morali davati spahiji. Za spahiju su obavljali i druge poslove. Ta radna obaveza nazivala se kuluk. Postojala su još veća feudalna dobra koja su uživali visoki državni činovnici, ali pretežni deo zemlje podeljen je na manje spahiluke, sa obavezom vojne službe. Turci su posede dodeljivali i hrišćanima koji su ih u ratovima pomagali, pa se u početku turske uprave u našim zemljama javio i izvestan broj hrišćana spahija. U turskoj vojsci takođe je postojala još jedna plaćena vojska - janjičari. Osmanlije su od pokorenog stanovništva povremeno oduzimali decu i odvodili ih i školovali za vojni poziv. Bio je to danak u krvi koji su sultani nametnuli hrišćanima.

Uređenje Osmanskog carstva

Posle kosovskog boja i pada Smedereva Turska je počela da uvodi svoju vlast nad slovenskim narodima. Turska osvajanja podudaraju se sa unutrašnjim sukobima koji su potresali balkanske hrišćanske države. Nasuprot rascepkanim i nesložnim balkanskim zemljama, Turci Osmanlije imali su dobro organizovanu državu. Sultan je raspolagao jakom i poslušnom vojskom, uvek spremnom na ratne pohode. Dok se u hrišćanskim državama feudalno imanje najčešće nasleđivalo, sultan je turskim feudalcima, spahijama delio zemlju prema zaslugama. Zemlju su dobijali najsposobniji ratnici. Spahije su zavisile od sultana. Uvek su bili verni svom gospodaru. Turski feudalci u to vreme nisu mogli da se osamostale i ugroze centralnu vlast, kao što je bio slučaj sa velikašima na Balkanu. Prve na udaru Turaka bile su Vizantija, Bugarska i Srbija. Te hrišćanske države često su međusobno ratovale znatno pre dolaska Turaka na Balkan. Osim toga, uoči dolaska Turaka, Vizantiju, Bugarsku i Srbiju zahvatili su unutrašnji neredi.

Sva zemlja je bila vlasništvo sultana. Stanovništvo se delilo na hrišćane i muslimane. Sultan je deo vlasti podelio spahijama i sveštenstvu. Zemlja je bila podeljena na velike i male teritorije. Velikim teritorijama (Sandžak, Bosna) upravljali su begerbegovi, a malim teritorijama begovi.

Šest desetleća posle krstaškog osvajanja Carigrada (1204), Vizantijsko carstvo je obnovljeno 1261. godine. Međutim, ono se sporo oporavljalo. Više krajeva i gradova zadržali su zapadni feudalci i Mlečani. Kada su zapretili Turci, Vizantijsko carstvo nije predstavljalo čvrstu državnu celinu. Razarali su ga dinastički sukobi, odnosno unutrašnji građanski ratovi. Carigrad su štitili jaki bedemi, ali su ostali delovi Carstva bili ugroženi.


Vladari i godine vladanja

Redni broj Ime vladara Period vladavine
1 Osman I 1299–1326
2 Orhan 1326–1362
3 Murat I 1362–1389
4 Bayezid I 1389–1402
5 Mehmed I 1413–1421
6 Murad II 1421–1444, 1446–1451
7 Mehmed II (Osmanlije) 1444–1446, 1451–1481
8 Bayezid II 1481–1512
9 Selim I 1512–1520
10 Suleiman I 1520–1566
11 Selim II 1566–1574
12 Murad III 1574–1595
13 Mehmed III 1595–1603
14 Ahmed I 1603–1617
15 Mustafa I 1617–1618, 1622–1623
16 Osman II 1618–1622
17 Murad IV 1623–1640
18 Ibrahim I 1640–1648
19 Mehmed IV 1648–1687
20 Suleiman II 1687–1691
21 Ahmed II 1691–1695
22 Mustafa II 1695–1703
23 Ahmed III 1703–1730
24 Mahmud I 1730–1754
25 Osman III 1754–1757
26 Mustafa III 1757–1774
27 Abdulhamid I 1774–1789
28 Selim III 1789–1807
29 Mustafa IV 1807–1808
30 Mahmud II 1808–1839
31 Abdülmecid I 1839–1861
32 Abdülaziz 1861–1876
33 Murad V 1876
34 Abdulhamid II 1876–1909
35 Mehmed V 1909–1918
36 Mehmed VI 1918–1922

Povezano