Bitka za Normandiju

(Preusmjereno sa stranice Operacija Overlord)

Operacija Overlord (engl. Operation Overlord) je bila šifrovano ime za bitku u Normandiji, kojoj je pokrenuta saveznička invazija zapadne Evrope koju je okupirala Nemačka u Drugom svetskom ratu. Operacija je otpočela 6. juna 1944. iskrcavanjima na plažama u Normandiji (operacija Neptun ili poznatija kao Dan D). Padobranski desant iz oko 12.000 aviona je prethodnio amfibijskom desantu koji je uključivao skoro 7000 plovila. Skoro 160.000 vojnika je prešlo La Manš 6. juna 1944; više od 3 miliona vojnika je bilo u Francuskoj do kraja avgusta.

Bitka za Normandiju
[[Datoteka:|300px]]
Datum 6. jun, 1944. – 25. avgust, 1944.
Lokacija Normandija, Francuska
Ishod Pobeda saveznika
Sukobljene strane

Saveznici

Nacistička Nemačka
Komandanti i vođe
Dvajt D. Ajzenhauer
Bernard Montgomeri
Bertram Ramzej
Treford Lej-Melori
Gerd fon Runšted
Ervin Romel
Žrtve i gubici
300.000 mrtvih,
18.000 nestalih,
155.000 ranjenih
oko 200.000 mrtvih, nestalih i ranjenih, 200.000 zarobljenika

Saveznike jedinice koje su se borile u Normandiji 6. juna su poticale iz Kanade, Ujedinjenog Kraljevstva i SAD. Poljske i snage Slobodne Francuske su učestvovale u borbama nakon desantne faze, a tu su još bili i manji odredi iz Belgije, Grčke, Holandije i Norveške. Druge savezničke nacije su učestvovale u okviru mornaričkih i vazduhoplovnih snaga.

Kada su saveznici osigurali plaže, usledilo je tronedeljno prikupljanje vojske na plažama pre nego što je počela operacija Kobra, proboj sa normandijskih plaža. Bitka za Normandiju se nastavila još dva meseca, kampanjama da se osigura mostobran u Francuskoj i okončala se zatvaranje Falezskog džepa 24. avgusta, oslobođenjem Pariza 25. avgusta i nemačkim povlačenjem preko Sene koje se okončalo 30. avgusta 1944

Savezničke pripreme

uredi
 
Južna Britanija, juni 1944. god. - Američke jedinice na putu ka luci u kojoj će biti ukrcane u desantne brodove.

Posle nemačkog napada na SSSR, 1941. god., Sovjetski Savez je podnosio najveći deo tereta borbi protiv fašizma u Evropi. Američki predsednik Frenklin D. Ruzvelt i britanski premijer Vinston Čerčil obavezali su se da će 1942., a najkasnije 1943. god. otvoriti "drugi front" u Evropi kako bi pomogli svom savezniku SSSR u borbi protiv nacista.

Čerčil i Britanci su želeli da po svaku cenu izbegnu frontalni napad karakterističan za Prvi svetski rat (na žalost, Čerčilov pokušaj da zaobiđe nemačku odbranu u Prvom svetskom ratu doveo je do propasti Galipoljske kampanje, što su američki planeri stalno isticali). Čerčil je smatrao da je na nemačku tvrđavu Evropa najbolje udariti sa juga gde je snažni pokret otpora (misli se na Jugoslovenske partizane) predstavljao odličnu osnovu za dalje napredovanje savezničkih snaga ka Beču, a odatle i ka samom srcu Nemačke. Britanci su smatrali da je ovakav plan takođe omogućavao ograničavanje daljeg sovjetskog napredovanja u Evropi. Međutim, američki planeri su smatrali da je invaziju potrebno izvršiti na lokaciji koja je najbliža najsnažnijem savezničkom uporištu. Bili su neumoljivi u svojem stavu i jasno su stavili do znanja da je to jedina opcija koju su spremni da podrže. Prvobitno su sačinjena dva predloga operacija: prvi predlog je bila Operacija Sledžhemer, koja je predviđala invaziju u 1942. god., a drugi je bila Operacija Raundap, koja je predviđala invaziju u 1943. god. Od dva ponuđena plana, izabrana je Operacija Raundap kojoj je promenjeno ime u Operacija Overlord, a vreme njenog početka je pomereno za 1944. god.

Proces planiranja započet je u martu 1943. god. od strane britanskog general-pukovnika ser Frederika I Morgana koji je postavljen za načelnika generalštaba vrhovnog komandanta savezničkih snaga (Chief of Staff to the Supreme Allied Commander ili skraćeno COSSAC). NJegov plan je kasnije usvojen i prerađen u januaru 1944. god. od strane vrhovnog štaba savezničkih ekspedicionih snaga (Supreme Headquarters, Allied Expeditionary Force ili skraćeno SHAEF) na čijem čelu se nalazio američki general Dvajt D. Ajzenhauer.

Kratak operativni radijus dejstva savezničkih lovačkih aviona, uključujući i britanski Spitfajer i Hoker Tajfun, stacioniranih na aerodromima u Britaniji, u velikoj meri je smanjio mogućnost izbora mesta prestojeće invazije. Geografski faktori su dodatno smanjili mogućnost izbora na samo dve lokacije: Pa d Kale ili Normandija. Zbog toga što je Pa d Kale bio najbliži britanskom ostrvu, zato što je bio okružen plažama koje su bile idealne za amfibijski desant i zato što je preko njega vodio najkraći direktni kopneni put ka srcu Nemačke, ovaj deo Atlantskog bedema je bio najjače utvrđen. Imajući to u vidu, saveznici su izabrali Normandiju za lokaciju predstojećeg iskrcavanja.

Delimično zahvaljujući iskustvu stečenom tokom napada na Dijep od 19. avgusta 1942. god., saveznici su odlučili da tokom prve faze iskrcavanja ne napadnu direktno velike francuske luke. Iskrcavanje savezničkih snaga u Normadiji storilo bi mogućnost za kasnije osvajanje francuske luke Šerbur i drugih francuskih luka na obali Bretanje kao i mogućnost napredovanja u dubinu francuskog kopna u pravcu Pariza, a zatim i ka nemačkoj granici. Obala Normandije bila je slabije branjena zbog nepovoljnijeg položaja za iskrcavanje ali je strateški predstavljala odličnu odskočnu dasku za dalje operacije u Francuskoj.

Američki general Dvajt D. Ajzenhauer je tek 1943. godine (po enciklopediji Britanika 1944. god.) imenovan za vrhovnog komandanta savezničkih ekspedicionih snaga u Evropi i poverena mu je komanda nad celokupnim savezničkim snagama u Zapadnoj Evropi. U januaru 1944. god. britanski general ser Bernard Montgomeri postavljen je za operativnog komandanta invazionih kopnenih snaga.

Planom operacije koju je osmislila COSSAC bilo je predviđeno da se u prvom talasu iskrcaju tri divizije dok je u vazdušnom desantu trebalo da učestvuju dve brigade. SHAEF je odmah povećala broj jedinica koje je trebalo da učestvuju u prvom talasu. Broj divizija koje je trebalo da učestvuju u pomorskom desantu povećan je sa 3 na 5 dok je u vazdušnom desantu trebalo da učestvuju 3 divizije. Ovim izmenama predviđeno je još jedno mesto isrkcavanja poznatije po svom tajnom nazivu kao plaža Juta. Sve u svemu, u bici za Normandiju je trebalo da učestvuje 47 savezničkih divizija: 19 britanskih, 5 kanadskih i 1 poljska divizija pod britanskom komandom, kao i 21 američka divizija i 1 divizija Slobodnih Francuza, što je ukupno činilo 140.000 vojnika.

Pomorske snage pod komandom admirala ser Bertrama Remzija (koji je već učestvovao u isrkcavanju u severnoj Africi i Italiji), koje su trebale da učestvuju u invaziji, bile su sastavljene od 6.900 plovila od kojih su 4.100 plovila bili desantni brodovi i čamci. Vazdušnu podršku pružala je flota od 12.000 aviona pod komandom vazduhoplovnog maršala ser Traforda Li-Melorija dok je za vazdušni desant obezbeđeno oko 1.000 transportnih aviona. Planirano je da se na nemačke položaje baci preko 10.000 t bombi i da se izvrši 14.000 borbenih letova jurišne avijacije sa zadatkom uništenja nemačkih zemaljskih ciljeva.

Ciljevi operacije u prvih 40 dana bili su sledeći:

  • uspostavljanje čvrstog mostobrana koji bi se oslanjao na gradove Kaen i luku Šerbur koja je bila od posebnog značaja za saveznike zato što su u nju mogli da pristaju veliki transportni brodovi;
  • proboj izvan mostobrana i oslobađanje Bretanje i njenih atlantskih luka, a zatim napredovanje do linije na oko 190 km jugo-zapadno od Pariza, preko L'Avra i Le Mana do Tura.

Dugoročni cilj operacije bio je da se u roku od tri meseca od isrkcavanja uspostavi kontrola nad teritorijom koja se prostirala na jug do reke Loare i na severo-istok do reke Sene.

Tokom meseci koji su prethodili iskrcavanju, saveznici su sproveli masivnu operaciju zavaravanja, pod nazivom Operacija Bodigard (na eng. Operation Bodyguard - Operacija telohranitelj) koja je imala za cilj da uveri Nemce da će do iskrcavanja možda doći i u drugim delovima Evrope (npr. Balkan ili južna Francuska). Nekoliko nedelja pre početka iskrcavanja saveznici su sproveli još jednu veliku operaciju zavaravanja pod nazivom Operacija Fortitud (na eng. Operation Fortitude - Operacija hrabrost) kako bi uverili Nemce da će do iskrcavanja doći u reonu Pa de Kalea i da će u isto vreme doći do iskrcavanja u Norveškoj. Operacija Fortitud Sever imala je za cilj širenje dezinformacija o lažnom iskrcavanju saveznika u Norveškoj, dok je mnogo značajnija Operacija Fortitud Jug imala za cilj da ubedi Nemce da će do iskrcavanja doći u reonu Pa de Kalea i da na taj način veže značajne nemačke snage dalje od planiranog mesta iskrcavanja. U tom cilju stvorena je lažna slika o formiranju američke 1. armijske grupe pod navodnom komandom američkog generala DŽordža S. Patona, koja je bila stacionirana u jugoistočnoj Engleskoj. Pored lažnih kampova i gumenih vozila na naduvavanje koja su iz daljine izgledala kao prava, lažna slika o postojanju ove armijske grupe potpomognuta je radom dvostrukih agenata ali i lažnim radio-saobraćajem u kojem su učestovale nepostojeće jedinice iz sastava ove armijske grupe. Nemci su imali veoma razvijenu špijunsku mrežu na jugu Engleske, ali su "na žalost" svi ovi agenti uglavnom bili vrbovani od strane Engleza zbog čega je bilo izuzetno teško proslediti u Nemačku obaveštajne podatke koji su potvrđivali postojanje američke 1. armijske grupe i plana za isrkcavanje saveznika kod Pa de Kalea.

U cilju podrške Operaciji Fortitud sever, u Škotskoj je započeta Operacija Skju (na eng. Operation Skye - Operacija ) koja je putem lažnog radio saobraćaja trebala da uveri nemačke obaveštajne analitičare da će invazija biti izvršena i u Norveškoj. Ova operacija uspela je da stvori privid o planiranom savezničkom iskrcavanju u Norveškoj i da na taj način veže većinu nemačkih jedinica koje bi inače bile prebačene u Francusku.

Druga, manja, ali uspešna operacija zavaravanja, pod nazivom Operacija Titanik (na eng. Operation Titanic) izvedena je od strane 6. SAS komandoske jedinice. Oni su iznad Francuske izbacili oko 200 lutaka savezničkih padobranaca koje su bile opremljene zvučnim i svetlosnim efektima kako bi se stvorila zabuna kod Nemaca i kako bi oni bili prinuđeni da šalju pojačanja u pravcima suprotnim od obale Normandije da bi se suprotstavili lažnim vazdušnim desantima.

Jedna od neuobičajenih savezničkih aktivnosti u sklopu priprema za iskrcavanje, bila je modifikacija oklopnih vozila kako bi se što bolje prilagodila terenskim uslovima na francuskoj obali. Razvijena pod rukovodstvom general-majora Persija Hobarta, ova vozila, poznatija pod nazivom "Hobartovi veseljaci" (na eng. Hobart's Funnies) obuhvatala su amfibijske tenkove Šerman opremljene sistemom Dupleks drajv, tenkove za čišćenje mina, tenkove za polaganje mostova i za polaganje puteva. Najveći broj ovih vozila učestvovaće u iskrcavanju u sastavu manjih timova američke 79. oklopne divizije, pridodatih različitim savezničkim jedinicama.

Planom za invaziju bila je predviđena i izgradnja dve veštačke luke tipa Malberi kako bi se, u odsustvu pogodnih luka za snabdevanje na ovom delu francuske obale, omogućilo snabdevanje savezničkih jedinica u prvih nekoliko nedelja operacije. U tom cilju planirana je i realizacija Operacije Pluto (na eng. PLUTO - pipe line under the ocean; podvodni naftovod) u sklopu koje je trebalo postaviti podvodni naftovod kojim bi gorivo iz Britanije bilo dopremano do mostobrana u Normandiji.

Savezničke snage su izvele nekoliko velikih vojnih vežbi na jugu Engleske u sklopu kojih su vršeni amfibijski i vazdušni desanti. Za vreme jedne od takvih vojnih vežbi amfibijskog iskrcavanja pod nazivom Vežba Tigar, koja je održana 28. aprila 1944. god., poginulo je 749 američkih vojnika i mornara kada su konvoj koji je prevozio jedinice do mesta iskrcavanja presreli nemački torpedni čamci.

Nekoliko nedelja pre početka iskrcavanja primećeno je da se u ukrštenim rečima Britanskog Dejli Telegrafa (British Daily Telegraph) pojavio iznenađujuće veliki broj reči koje su predstavljale kodne nazive vezane za invaziju. MI 5 je prvo pomislila da je u pitanju koincidencija; međutim kada se kao rešenje jedne od ukrštenica pojavila reč Malberi, MI 5 je saslušao autora ukrštenice, koji je bio učitelj u školi, i uverio se u njegovu nevinost. Kasnije je obznanjeno da su reči za njegove ukrštenice predlagali učenici koji su čuli kako ih koriste vojnici koji su bili stacionirani nedaleko od škole. Naravno, učenici nisu znali na šta se ove reči odnose.

Pre početka i tokom operacije bilo je nekoliko obaveštajnih propusta koji su mogli dovesti do otkrivanja savezničkih planova. Najinteresantniji je svakako bilo radio obraćanje francuskog generala De Gola, neposredno nakon D-dana u kojem je on, za razliku od drugih lidera, potvrdio da se radi o pravoj invaziji. Ova njegova izjava imala je potencijal da upropasti savezničke operacije zavaravanja Fortitud Sever i Fortitud Jug. Npr. Ajzenhauer je o iskrcavanju govorio kao o početnoj fazi sveopšte invazije. Nemci nisu poverovali De Golu zbog čega su propustili šansu da odmah privuku pojačanja i odbace Saveznike natrag u more.

Nemačke pripreme

uredi

Tokom 1942. i 1943. god. Nemci su sa pravom smatrali da je mogućnost uspešnog savezničkog isrkcavanja na zapadu relativno mala. Pripreme za odbranu od invazije svele su se na izgradnju impresivnih odbrambenih objekata u reonu velikih pomorskih luka.

Pred kraj 1943. god. postale su očigledne obimne savezničke pripreme na jugu Britanije zbog čega je glavnokomandujući nemačkih snaga na zapadu, feldmaršal Gerd fon Rundšted bio primoran da zatraži pojačanja. Većinu njegovih snaga činili su statične garnizonske jedinice koje nisu imale dovoljno transportnih sredstava i koje su bile sastavljene od trećerazrednog ljudstva (npr. od ljudi koji su na Istočnom frontu, usled promrzlina izgubili prste na nogama i rukama), kao i od nevoljnih dobrovoljaca različitih nacionalnosti.

Zajedno sa novim jedinicama u Francusku je stigao i feldmaršal Ervin Romel koji se našao pod neporednom komandom Fon Rundšteda. Prvobitno je bilo predviđeno da Romel samo izvrši inspekcije utvrđenja na Atlantskom bedemu. Međutim, nakon što je podneo izveštaj Hitleru, Romel je zatražio da mu se poveri komanda nad odbranom severne Francuske, Belgije i Holandije. Nemačke jedinice u ovoj oblasti bile su u februaru 1944. god. grupisane u Armijsku grupu B. (Nemačke jedinice na jugu Francuske bile su grupisane u Armijsku grupu G, pod komandom generala Johanesa Blaskovica).

Romelu je bilo jasno da, uprkos propagandnom značaju koji ima, Atlantski bedem obezbeđuje samo najznačajnije luke na atlantskoj obali. Plaže između njih, jedva i da su bile branjene, zbog čega su saveznici mogli da biraju mesto za iskrcavanje i da se kasnije bave osvajanjem luka sa kopnene strane. Zbog toga je Romel započeo kampanju ojačavanja nemačkih položaja na Atlanskom bedemu. Postavljen je veliki broj čeličnih prepreka na granici najviše plime na plažama, konstruisan je veliki broj betonskih bunkera, nizije su potopljene, a na svim mestima pogodnim za vazdušne i jedriličarske desante, postavljene su posebne minske prepreke poznatije pod nazivom Romelov asparagus (Rommelspargel).

Ovi radovi nikada nisu u potpunosti završeni zato što je savezničko bombardovanje francuske železnice u značajnoj meri omelo prevoz neophodnog materijala do odbrambenih reona, a delimično i zato što su Nemci bili uvereni da će do iskrcavanja doći u reonu Pa De Kalea, zbog čega su najveći odbrambeni napori bili skoncentrisani u reonu ove luke.

Realizacija Romelovih odbrambenih mera je takođe bila značajno usporena sporom u vezi sa doktrinom primene nemačkih oklopnih jedinica u Francuskoj. Pored dve armijske grupe koje su mu bile na raspolaganju, fon Rundšted je pod svojom komandom imao i štab Oklopne grupe Zapad pod generalom Frejerom Leo Gejr fon Švepenburgom (Freiherr Leo Geyr von Schweppenburg). Ova formacija je nominalno predstavljala administrativni štab fon Rundštedovih oklopnih i mobilnih formacija, ali će uskoro biti preimenovana u 5. oklopnu amriju koja će operativni status steći u Normandiji. Fon Gejr i Romel nisu se slagali oko rasporeda i upotrebe oklopnih jedinica u Francuskoj.

Romel, koji se u severnoj Africi i Tunisu već susreo sa savezničkom nadmoći u vazduh smatrao je da će snažni napadi iz vazduha u velikoj meri usporiti kretanje nemačkih oklopnih jedinica ka mestu iskrcavanja zbog čega je insistirao na tome da one budu raspoređene bliže obali. Prema Romelovim rečima, bolje bi bilo imati jednu oklopnu diviziju blizu obale, na sam dan isrkcavanja, nego tri oklopne divizije, tri dana kasnije. Nasuprot njemu, fon Gejer je smatrao da je oklopne jedinice potrebno masirati u dubini kopna u reonu Pariza i Ruana, a zatim ih, nakon što se ustanovi pravo mesto savezničkog isrkcavanja, upotrebiti u cilju likvidacije mostobrana.

Rasprava oko strategije upotrebe oklopnih jedinica u Francuskoj došla je i do samog Hitlera, koji je, kao što je to često imao običaj da radi, nametnuo kompromisno rešenje koje je bilo potpuno nefunkcinalno. Romelu su stavljene na raspolaganje tri oklopne divizije što je bilo premalo da se pokriju svi ugroženi sektori, a preostale tri su dodeljene fon Gejeru, što je takođe bilo premalo za odlučujuću intervenciju protiv savezničkog mostobrana. (Preostale četiri oklopne divizije raspoređene su u južnoj Francuskoj i Holandiji i nisu bile pod njihovom komandom). Pored rešenja koje je nametnuo svojim generalima, Hitler je zadržao za sebe eksluzivno pravo odlučivanja o pokretima i upotrebi oklopnih divizija u Francuskoj. Kao posledica ove odluke mnogi komandiri nemačkih oklopnih divizija neće odmah stupiti u dejstvo protiv savezničkog mostobrana prvog dana iskrcavanja zato što su čekali naređenje od Hitlera.

Saveznički plan invazije

uredi

Prema savezničkom planu za bitku, sledeće savezničke jedinice učestvovale su u prvom talasu invazije:

  • Britanska 6. vazdušno-desantna divizija izvršila je padobranski i jedriličarski desant istočno od reke Orne kako bi zaštitila levi bok invazionih snaga.
  • 1. specijalna brigada sastavljena od 3, 4, 6 i 45 komandoske jedinice Kraljevskih marinaca iskrcala se kod Uistrehema u sektoru Kraljica Crveno (Queen Red sector) na krajnjem levom boku mostobrana. 4. komandoska jedinica bila je potpomognuta francuskim jedinicamaiz sastava 10. međusavezničke komandoske jedinice.
  • Britanska 3. pešadijska divizija i 72. oklopna brigada iskrcale su se na plaži Sord, od Uistrehema do Lion-sur-Mera.
  • 41. komandoska jedinica iskrcala se na krajnjem desnom boku plaže Sord.
  • Kanadska 3. pešadijska divizija, 2. oklopna brigada i 48. komandoska jedinica iskrcale su se na plaži Žuno, od Sent-Obin-sur-Mera do La Rivijer-Sent-Suvera.
  • 46. komandoska jedinica trebalo je da na plaži Žuno uništi nemačke baterije na litici na levoj obali reke Orne. (Međutim, kako se nemačka ariljerijska vatra sa ove lokacija pokazala beznačajnom, 46. komandoska jedinica zadržana je na desantnim brodovima kao rezerva i isrkcala se na kopno tek drugog dana invazije).
  • Britanska 50. pešadijska divizija i 8. oklopna brigada iskrcale su se na plaži Gold, od La Rivijera do Aromanša.
  • 47. komandoska jedinica Kraljevskih marinaca iskrcala se na zapadnom boku plaže Gold.
  • Američki V korpus (američka 1. pešadijska divizija i 29. pešadijska divizija) ickrcao se na plaži Omaha, od Sent-Onorin-de-Pertesa do Vijervil-sur-Mera.
  • 2. i 5. bataljon američkih rendžera trebalo je da se iskrcaju kod Pont-du-Oka (Point du Hoc) kako bi ućutkali nemačku bateriju ali je iskrcavanje na ovom mestu izvršio samo 2. bataljon dok je 5. bataljon rendžera preusmeren na plažu Omaha.
  • Američki VII korpus (američka 4. pešadijska divizija i druge jedinice) iskrcale su se na plaži Juta, oko Pupvila i La Madelena.
  • Američka 101. vazdušno-desantna divizija izvršila je padobranski desant u blizini Vijervila kako bi pružile podršku američkim jedinicama koje su se iskrcale na plaži Juta.
  • Američka 82. vazdušno-desantna divizija iskrcala se u reonu Sent-mer-Egliza, sa zadatkom da štiti desni bok.
  • Aktivnosti jedinica francuskog pokreta otpora, tzv. Makija (Maquis) pomogla je u ometanju nemačkih komunikacija.

Saveznici su pre bitke pažljivo mapirali zone iskrcavanja i izvršili njihovo izviđanje sa mora i iz vazduha. U sklopu priprema za predstojeće iskrcavanje velika pažnja je obraćena na vremenske prilike u Engleskom kanalu. Osnovni preduslov za uspeh iskrcavanja bio je pun mesec koji je trebalo da obezbedi dovoljno svetla i visoku plimu. Prvobitno je kao dan početka operacije Overlord bio određen 5. jun 1944. god. ali je loše vreme prozrokovalo odlaganje. Vremenske prilike na dan 6. juna su još uvek bile na granici prihvatljivih ali je general Ajzenhauer odlučio da ne čeka sledeći period punog meseca. Zahvaljujući njegovoj odluci nemački branioci uhvaćeni su nespremni zato što su njihovi glavnokomandujući smatrali da saveznici neće napasti zbog loših vremenskih uslova. Čak je i sam Romel smatrao da do napada neće doći pa se 4. juna vratio u Nemačku kako bi prisustvovao pedesetom rođendanu svoje supruge.

Američka 82. vazdušno-desantna divizija je prvobitno trebala da izvrši desant dalje na zapad, u središnjoj oblasti poluostrva Kotanten, kako bi omogućila savezničkim jedinicama na istočnom krilu pomorskog desanta da lakše preseku poluostrvo i spreče Nemce da pošalju pojačanja na sever poluostrva. Planovi su kasnije promenjeni i odlučeno je da se desant izvrši znatno bliže zoni iskrcavanja zato što je u poslednjem trenutku u blizini prvobitne zone desanta uočeno prisustvo nemačke 91. vazdušno-desantne divizije.

Savezničke pomorske snage

uredi

Invazionu flotu činili su brodovi 8 različitih zemalja, ukupno 6.939 brodova (1.213 ratnih brodova, 4.126 transportnih brodova i 1.600 brodova za podršku, uključujući i trgovačke brodove).

Ukupna komanda nad savezničkim pomorskim ekspedicionim snagama, koja je trebalo da obezbedi blisku podršku i bombardovanje plaža, poverena je admiralu ser Bertramu Remziju. Savezničke pomorske ekspedicione snage bile su podeljene u dve pomorske grupe: Zapadna (kojoj je komandovao kontra admiral Alan G. Kirk) i Istočna (pod komandom kontra admirala ser Filipa Viana).

Ratni brodovi su imali zadatak da štite transprte trupa i opreme od mogućeg napada nemačkih površinskih plovila, podmornica ili napada iz vazduha, kao i da pruže podršku desantnim trupama tukući svojim topovima nemačke položaje na obali. Ratni brodovi bili su organizovani u okviru pomorske grupe "O".

Nemačka odbrana

uredi

U iščekivanju savezničkog iskrcavanja, Nemci su koristeći veliki broj mina i fizičkih prepreka, izvršili zaprečavanje pogodnih mesta za iskrcavanje na Francuskoj obali kako bi primorali napadača da sa invazijom otpočne za vreme niske plime. Deo Atlantskog bedema u Normandiji, bio je posednut od strane četiri nemačke divizije od kojih je samo jedna bila kvalitetna (nemačka 352. pešadijska divizija koja je bila obrazovana oko ostataka nemačke 321. pešadijske divizije). 352. pešadijska divizija bila je uglavnom sačinjena od nemačkih veterana sa Istočnog fronta, koji su na dan 6. jula 1944. god., baš u vreme početka invazije, izvodili vojnu vežbu čiji je zamišljeni cilj bila likvidacija savezničkog mostobrana na obali kanala. Preostale nemačke divizije uglavnom su bile sačinjene od Nemaca koji, uglavnom iz zdravstvenih razloga, nisu bili sposobni za aktivnu službu na Istočnom frontu, kao i od pripadnika različitih nacionalnosti npr. sovjetskih zarobljenika iz južnih republika SSSR-a koji su pristali da stupe u Vermaht i tako izbegnu užase zarobljeničkih logora.

Nemački položaji, koji su se nalazili u zoni savezničkog iskrcavanja bili su podeljeni u četiri divizione zone odgovornosti, uz rezerve koje su takođe bile raspoređene u ovoj oblasti.

Zone odgovornosti nemačkih divizija

uredi
  • 716. pešadijska divizija imala je zadatak da brani istočno krilo zone iskrcavanja, obuhvatajući najvećim delom zonu desanta britanskih i kanadskih jedinica.
  • 352. pešadijska divizija imala je zadatak da brani oblasti između Bajea i Karantana. U zoni odgovornosti ove divizije nalazila se američka zona iskrcavanja "Omaha plaža".
  • 6. padobranski puk, pod komandom pukovnika Dr. Fridrika Avgusta Freiher fon der Hejdea, imao je zadatak da brani Karantan.
  • 91. vazdušno-desantna divizija (Luftlande - vazdušno-desantna), pod komandom general-majora Vilhelma Felija, bila je sastavljena od 1057. i 1058. pešadijskog puka. Ovo je bila regularna pešadijska divizija, obučena i osposobljena za vazdušni transport (bila je opremljena uglavnom lakom artiljerijom i malim brojem samohodnih topova), koja je zauzimala položaje u unuštrašnjosti poluostrva Kotanten i to delom u zoni koja je bila predviđena za američki vazdušni desant.
  • 709. pešadijska divizija (posadna), pod komandom general-pukovnika Karl-Vilhelm fon Šlibena, bila je sačinjena od 729. i 739. pešadijskog puka (svaki sa po četiri bataljona, iako je svaki četvrti bataljon bio sastavljen od dobrovoljaca sa istoka) i 919. pešadijskog puka. Ova posadna divizija branila je utvrđene položaje na istočnoj i severnoj obali (uključujući i luku Šerbur) poluostrva Kotanten. U zoni odgovornosti 709. pešadijske divizije nalazila se američka zona iskrcavanja "Juta plaža".

Zone odgovornosti susednih nemačkih divizija

uredi

Nemačke divizije koje su držale položaje u blizini mesta isrcavanja, bile su:

  • 243. pešadijska divizija (posadna), pod komandom general-pukovnika Hajnca Helmiša, bila je sačinjena od 920. pešadijskog puka (2 bataljona), 921. pešadijskog puka i 922. pešadijskog puka. Ova divizija bila je zadužena za odbranu zapadne obale poluostrva Kotanten.
  • 30. mobilna brigada, pod komandom pukovnika Freiher fon und zu Aufsesa, bila je sačinjena od tri biciklistička bataljona.

Pokretna rezerva

uredi

Nemačka 21. oklopna divizija, pod komandom general-majora Edgara Fihtingera, bila je raspoređena u blizini Kaena, dok je nemačka 12. SS oklopna divizija "Hitlerjugend", pod komandom brigadirfirera Frica Vita, bila raspoređena jugoistočno od grada. NJen oficirski i podoficirski kadar bio je sačinjen od iskusnih veterana, ali je ljudstvo divizije bilo sačinjeno do mladih pripadnika Hitlerjugenda koji su 1943. god., sa 16 godina dobrovoljno stupili u novoformiranu diviziju. Ova divizija će, za vreme trajanja Bitke za Normadniju ostati zapamćena po svojoj surovosti i ratnim zločinima protiv civila i ratnih zarobljenika.

Iskrcavanje

uredi

Francuski pokret otpora

uredi

Različite frakcije unutar francuskog pokreta otpora učestvovale su u operaciji Overlord. Pojedine grupe imale su zadatak da napadaju železničke pruge, puteve i da uništavaju telefonske linije i električne instalacije. Francuski pokret otpora je sa ovim aktivnostima trebalo da otpočne po prijemu ugovorenog signala preko bibisijevog radio programa na francuskom jeziku. Dnevno je emitovano više stotina ovakvih poruka kako bi se prikrile ključne poruke.