Wikipedija

Napulj

(Preusmjereno sa stranice Neapole, Naples)

Napulj (grčki: Νεάπολις; napolitanski: Napule; talijanski: Napoli) je glavni grad italijanske regije Kampanije. Smješten je na obali Tirenskoga mora i zauzima čitav prostrani Napuljski zaljev, penje se do padina Vezuva i do brežuljaka u unutrašnjosti. Napulj je najveći grad južne Italije s oko milijun, a u širem području čak 4,2 milijuna stanovnika, te je treći po veličini u Italiji, poslije Rima i Milana. To je iznimno živahan, prenapučen mediteranski grad, a još k tome luka pa je promet gotovo kaotičan, a cvate i kriminal (Camorra). Pored službenog italijanskog jezika u gradu se govori i tradicionalni napolitanski jezik. Historijski centar Napulja uvršten je 1995. u UNESCOv popis mjesta svjetske baštine u Evropi.

Napulj
Comune di Napoli
Panorama grada i Napuljskog zaljeva
Panorama grada i Napuljskog zaljeva
Panorama grada i Napuljskog zaljeva
Zastava Napulja
Zastava		 Grb Napulja
Grb
Koordinate: 40°50′N 14°15′E / 40.833°N 14.250°E / 40.833; 14.250
Država  Italija
Regija Kampanija
Provincija Napulj
Vlast
 - Gradonačelnik Luigi de Magistris
Površina
 - Ukupna 117 km²
Visina 17 m
Stanovništvo (2011)
 - Urbano područje 962.003
 - Područje utjecaja 4,200.000
Vremenska zona UTC+1 (UTC+2)
Poštanski broj 80100, 80121-80147
Pozivni broj 081
Službene stranice
Službena stranica
Karta
Napulj na mapi Italije
Napulj
Napulj
class=notpageimage|
Napulj na karti Italije

Geografija

uredi

Napulj leži na sjeveru istoimenog Napuljskog zaljeva, u blizini poznatog aktivnog vulkana Vezuva. Blizu Napulja se nalaze ruševine Pompeja i Herkulanuma stradalih 79. prilikom erupcije Vezuva. U Napuljskom zaljevu leže otoci Procida, Ischia i Capri.

Historija

uredi
 
Bitka na Vezuvu tokom Gotskih ratova između Gota i Bizanta u 6. vijeku

Historija Napulja obiluje usponima i padovima, a u dva navrata bio je prijestolnica kraljevstava. Osnovali su ga drevni Grci između 7. i 6. vijeka pne, nazvavši ga Partenopa (po mitskoj sireni, osnivačici grada), a nešto kasnije u njegovoj blizini izgradili su i naselje Nea Polis (grčki: Νέα Πόλις, tj. Novi grad) po kome duguje današnje ime. Grad je bio dio Velike Grčke, a okolica grada je bila poprište velikog sukoba tokom Drugog punskog rata. Za rimske vladavine grad je zadržao grčki jezik i originalne običaje, a poslije pada Zapadnog Rimskog Carstva grad prelazi iz ruke u ruku različitih vladara. Danas se u gradu mogu naći spomenici svih tih bivših perioda vlasti.

 
Novi dvorac (Castel Nuovo) kojemu je veličanstveni renesansni portal uradio Lucijan Vranjanin.

Nakon iscrpljujućeg Gotskog rata područjem je zavladalo Bizantsko Carstvo, da bi poslije zavladali Langobardi. U 11. vijeku osvajaju ga Normani pod vodstvom Roberta Gviskara, te slijede Nijemci (Hohenštaufovci), Anžuvinci od 8. do polovine 15. vijeka, Aragon, Španjolska i naposljetku Burboni od 18. vijeka do ujedinjenja Italije. Tada je Napulj postao glavni grad Kraljevstva Dvije Sicilije, a postao je i glavni grad Napuljskog Kraljevstva.[1] U 17. vijeku Napulj je sa 300.000 stanovnika po veličini bio drugi grad u Evropi (poslije Pariza). Bourbonska vladavina ostavila je velebne građevine poput Kraljevske palače na Capodimontu, gdje se danas nalazi bogati muzej.

 
Kraljevski dvorac na trgu Plebiscita

Znamenitosti

uredi
Historijski centar Napulja
  Svjetska baština – UNESCO
 
  Italija
Registriran:1995. (19. zasjedanje)
Vrsta:kulturno dobro
Mjerilo:ii, iv
Ugroženost:no
Referenca:UNESCO

Historijski centar Napulja uvršten je na UNESCO-v popis mjesta svjetske baštine u Evropi. Iako je jedan od najljepših gradova u Evropi i bogat spomenicima koja svjedoče o njegovoj bogatoj prošlosti, zaobišao ga je masovni turizam, jer se više posjećuju obližnji atraktivni lokaliteti. Naime, u blizini Napulja, u podnožju Vezuva, nalaze se Herkulanej i Pompeji, gradovi koje je u 1. vijeku zatrpao vulkanski pepeo tokom erupcije Vezuva, a koji je danas glavna meta brojnih turista.

Unutar grada postoje mnoga atraktivna mjesta, poput brojnih dvoraca:

  • Novi dvorac (Castel Nuovo ili Maschio Angioino) u samom središtu grada; na popisu svjetske baštine. Castel Nuovo je svjedočio mnogim historijskim vjerskim događajima: godine 1294., papa Celestin V. je abdicirao u dvorani dvorca, nakon čega je opet tu, kardinalskim kolegijumom izabran papa Bonifacije VIII..
  • Normanski dvorac dell'Ovo (Jajoliki dvorac) izgrađen je preko rimske utvrde iz 5. vijeka na otoku Megarides, na kojemu su Grci iz Cumae osnovali prvo naselje.
  • Dvorac Capuano
  • Dvorac sv. Elma (Castel Sant'Elmo) je zvjezdolikog tlocrta, a izgrađen je 1329. godine.

Najvažniji trg je Trg plebiscita (Piazza del Plebiscito) koji je započeo bonapartski kralj Joachim Murat, a završio burbonski kralj Ferdinand IV. Napuljski. Njega čine na istoku Kraljevska palača, a na zapadu crkva sv. Franje Paolskog (San Francesco di Paola) čije se kolonade protežu na obje strane. U blizini je i Teatar sv. Karla (Teatro di San Carlo) koji je najveća operna kuća u Italiji i najstarija aktivna opera u Evropi, osnovana 1737. godine. U Napulju je već 1224. osnovan univerzitet.

Nacionalni arheološki muzej posjeduje najveću i najbogatiju kolekciju rimskih umjetnina (iz Pompeja i Herkulaneja), ali i zbirku djela iz stare Grčke i renesanse.

Muzej Capodimonte, bivša palača Capodimonte, posjeduje jednu od najvažnijih zbirki slikarstva u Italiji s djelima umjetnika od 13. do 18. vijeka (Simone Martini, Rafael, Tizian, Caravaggio, El Greco, Jusepe de Ribera, Luca Giordano i dr.), i zbirku djela porculanske tvornice Capodimonte.

Ostali muzeji su: Certosa di San Martino (bivši samostan, a sada muzej Burbonaca), Željeznički muzej Pietrarsa s najstarijom lokomotivom u Italiji, Villa Pignatelli i Palazzo Como, te nacionalna knjižnica Biblioteca Nazionale Vittorio Emanuele III.

Od svih katoličkih crkava (oko 28) napuljske nadbiskupije najvažnija je Napuljska katedrala u kojoj se svake godine 19. septembra održava svečanost čuda sv. Januarija, zaštitnika grada.

  •  
    Staro središte Napulja ispred Novog grada
  •  
    Dvorac dell'Ovo (u prijevodu jajoliki)
  •  
    Crkva sv. Dominika (Chiesa di San Domenico Maggiore)
  •  
    Napuljska katedrala Gospina Uzašašća (Duomo di Santa Maria Assunta)
  •  
    Crkva sv. Franje Paolskog na trgu Plebiscita
 
Piazza San Gaetano

Sport

uredi
 
Središnja dvorana Nacionalnog arheološkog muzeja

Nogomet je daleko najpopularniji sport u Napulju, koji su donijeli Englezi na samom početku 20. vijeka[2] i duboko se ukorijenio u lokalnu kulturu. Nogomet igraju svi od ulične djece (scugnizzi) do profesionalaca. Najpoznatiji klub je SSC Napoli iz prve talijanske lige Serie A, koji igra na stadionu Stadio San Paolo u Fuorigrotti. Tim je osvojio talijansko prvenstvo (Scudetto) dva puta, kada je za klub igrao Diego Maradona, ali i Kup UEFA[3].

Kultura

uredi

Napulj se smatra domovinom pizze, a najstarija pizzeria u gradu datira iz 1830. godine. Veliki dio napolitanske kulture je vezan za glazbu, uključujući izum romantične gitare i madoline, te velikog doprinosa operi i narodnoj umjetnosti. Od osoba koje simboliziraju Napulj ističu se svetac zaštitnik Januarius, Pulcinella, i sirene iz grčkog epa Odiseje.

Istaknute ličnosti

uredi

Izvori

uredi
  1. ↑ Napuljsko Kraljevstvo bilo je jedino poslije Rima, i uz Jeruzalem, a gdje je ime kraljevstva bilo isto kao ime glavnog grada.
  2. ↑ „Pietro Gentile i Valerio Rossano, Historija kluba Napoli.”. Arhivirano iz originala na datum 2007-06-26. Pristupljeno 2020-03-06. 
  3. ↑ „publisher=CalcioNapoliNet.com”. Arhivirano iz originala na datum 2007-08-09. Pristupljeno 2020-03-06. 

Vanjske veze

uredi
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Napulj&oldid=41657701