Crkva Sv. Georgija u Sopotnici
Crkva sv. Georgija u Sopotnici je hram Srpske pravoslavne crkve – Dabrobosanska mitropolija, u opštini Novo Goražde. Proglašena ja za nacionalni spomenik BiH. [1]
Lokacija
urediSmještena je u naselju Donja Sopotnica u podnožju brda Gradina, uz magistralni put Goražde – Višegrad.[2]
Historija
urediNa ktitorskom natpisu veličine 125x21,5 cm stoji da ju je podigao Stjepan Vukčić Kosača:
V ljeto 1446. god. az rab Hristu Bogu gospodin Herceg Stefan vazdvigoh hram svetoga velikomučenika Hristova Georgija mole (se) jemu da pomolit se za mnje grešnom Vladice moemu Hristu.
U drugom natpisu se bratstvo manastira obavještava o zamonašenju kaluđera Isaije. Natpis je sačinio Vasilije Ivanović, kaluđer, a po osobinama jezika i pisma (stil pisma, način ligiranja i duktus slova) datuje se u 15-16 vijek.
Ase pisa Vasilije Ivanovik, bratie tako glet gdje iže ostavit otcai mater mene radi p(a) az budu emu mati I otac. Isai est moi učenik se slišav (?) ostaviv otca I mater, I bih Bogu edinomu rob, prostate me obratie
.
Ovaj natpis potvrđuje da je crkva svetog Georgija u to vrijeme bila manastir. Manastirski karakter crkve potvrđuje i prvi popis stanovništva u Bosanskom sandžaku iz 1468/69. godine kao i prvi poimenični popis sandžaka vilajeta Hercegovina iz 1477. godine koji govori da crkva raspolaže znatnim zemljišnim posjedom.
Crkva je bila proširena za vrijeme patrijarha Makarija Sokolovića (druga polovina 16. vijeka - u periodu kada je osmanska uprava dozvoljavala popravku i proširenje hrišćanskih bogomolja). Zvonik je prigrađen krajem 19. Vijeka.
U manastiru je između 1519. i 1526. godine radila štamparija Božidara Goraždanina, koja je neposredno po osmanskoj okupaciji, snabdijevala crkve i manastire bogoslužbenim knjigama. Pod okriljem crkve štampane su u 16. vjeku tri knjige: Služabnik (ili Liturgijar), Psaltir sa Posledovanjem i Časlovcem i Molitvenik (ili Trebnik). Po preseljenju štamparije u Rumuniju, tridesetih godina 16. vijeka, vršen je i prepisivački rad. Zna se da je 1550. godine prepisano Četverojevanđelje.
Crkva je oštećena u ratu 1992-1995 godine i obnovljena u periodu od 2000-2002. godine.
Opis
urediGrađena je u nekoliko faza. Najstariji dio sličan je prvoj crkvi svetog Stjepana u Šćepan Polju, ali ne ponavlja oblik slobodnoga grčkoga krsta, nego se krst sužava u sjevernome i južnome kraku, dok se zapadni - narteks i istočni - prezbiterij, produžavaju. Istočni dio završava polukružnom apsidom. Ta je crkva bila nadsvođena prelomljenim, izrazito visokim svodom ojačanim pojasnicama i bila je bez kupole. Naknadno, ali ne dugo nakon gradnje crkve, dozidana je kapela u sjeveroistočnome dijelu, uglavljena između sjeverne pijevnice i oltarske apside iz koje se ulazilo u taj jednostavni pravougaoni paraklis. Dok se tom prigradnjom nije bitnije utjecalo na izmjenu crkvenoga prostora, intervencija iz 16. stoljeća ga je u dosta velikoj mjeri promijenila. Tada je zbog želje da se prostor crkve poveća, zapadni dio dograđen i preuređen u veći nadsvođeni narteks.[2]
Arheologija
urediArheolozi su pronalaskom temelja manastirskog konaka potvrdili njegovo postojanje.
Tri ugrađene ploče iz rimskog perioda
urediU neposrednoj blizini crkve je nalazište iz rimskog perioda koje je predstavljalo jednu od putnih stanica ili manji vojni logor (veksilaciju). Od ostataka naselja i nekog svetilišta koje se vjerovatno tu nalazilo, do danas su sačuvana tri spomenika- ploče koje su uzidane u zidove crkve.
Dvije mermerne ploče sa epigrafskim oznakama od skraćenica i brojeva, koje predstavljaju posvete bogovima, uzidane su u oltarskoj prostoriji, na njenim bočnim zidovima. Mermerna ploča veličine 47x44 cm sa skraćenicama i brojevima: I.O.M.Cor. (CIL.III 837=13856), i druga mermerna ploča veličine 59x41 cm sa skraćenicama i brojevima: TERM(ino) (C.III 8371=13856),
Na trećoj ploči od crvenkastog mermera, na vanjskoj južnoj fasadi, u bareljefu visine 79 i širine 64 cm, prikazano je rimsko božanstvo Merkur.
Četvrti rimski spomenik, prema navodima istraživača Arthura Evansa s kraja 19. vijeka i koji je predstavljao bareljef orla izrađenog u porfiritskom mermeru, nestao je prilikom obnove crkve krajem 19. vijeka.
Nekropola stećaka
urediCrkva je podignuta na prostoru nekropole sa stećcima, na kojem je i nakon izgradnje crkve nastavljeno ukopavanje. Nekoliko stećaka sa natpisima je ugrađeno u zid crkve. Na jednom je natpis koji objašnjava da pod njim leži knez Radoslav Širinić.
Literatura
uredi- Danilo Dželetović, Istorija i stradanje Hercegove crkve, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Istočno Sarajevo, 2007.
- Zdravko Kajmaković, Naše starine XIV-XV, Godišnjak Zavoda za zaštitu spomenika kulture prirodnih znamenitosti i rijetkosti Bosne i Hercegovine, Sarajevo, 1981. - Drina u doba Kosača
Reference
uredi- ↑ „Crkva sv. Georgija u Sopotnici”. kons.gov.ba. Arhivirano iz originala na datum 2022-07-13. Pristupljeno 13. 10. 2016.
- ↑ 2,0 2,1 „Tatjana Mićević-Đurić, Valerija Soldo-Rešetar - Likovne umjetnosti i obitelj Kosača”. Filozofski fakulte, Mostar, 2017.. Pristupljeno 19. 11. 2023.
