Šćepanica
Šćepanica ili crkva svetog Stefana je bila srednjovjekovna crkve izgrađena u Šćepan Polju, na području kraljevine Bosne kojim su vladale Kosače, a danas administrativno opština Plužine, Crna Gora. Nalazila se ispod Soko grada, u sredini Šćepan Polja. Crkvu sa grobnicom podigao je Sandalj Hranić Kosača, u prvoj polovini 15. stoljeća, kao jedinu za sada poznata ostavštinu.[1]
Prva arheološka istraživanja izvršena su 1971.-1973. godine pod vodstvom V.J. Đurića. Istraživanja su poduzeta u sklopu priprema za konzervaciju ostataka crkve ugrožene planiranom izgradnjom hidrocentrale na Drini koja bi izazvala potapanje Šćepan Polja. Ti planovi nisu realizirani, crkva je konzervirana, ali rezultati istraživanja do sada nisu još objavljeni.[2]
Opis uredi
Crkva je bila monumentalna, ukupne dužine s narteksom preko 25 m i širine narteksa i naosa s pijevnicama od otprilike 10 m. Na temelju preostalih dijelova crkve - ostataka zidova mjestimično do 4 m visine te ulomaka pronađenih tokom arheoloških istraživanja lokaliteta dolazi se do podataka o arhitekturi crkve i fazama njezine izgradnje.[3]
Građena je u dvije faze i u svim fazama završena je 1429.god. U prvoj fazi crkva je izgrađena bez narteksa, a tlocrt najstarije faze izgradnje bio je u obliku slobodnoga grčkog krsta. Rađena je stilom karakterističnim za srednjovjekovne raške crkve. Na crkvi se nalazio i skromno ukrašeni visoki, uski portal čije proporcije ukazuju na gotičke utjecaje. Ispred njega se nalazila neka jača konstrukcija, potpuno neuobičajena, o čijem značenju i funkciji se danas ništa ne može sa sigurnošću reći.
U zapadnome dijelu nalazi se jedna grobnica označena velikim stećkom. Vjeruje se da je tu sahranjen vojvoda Sandalj Hranić, donator crkve, što bi bilo potpuno u skladu s običajima srednjovjekovnih vladara na prostorima koji su bili izloženi utjecaju bizantske tradicije.
Naknadno su uz crkvu dozidana dva aneksa - veliki narteks na zapadu i jedna mala kapela uz sjeverozapadni zid crkve. U toj kapelici malih dimenzija, vjerojatno bez svoda, nalazio se još jedan veliki stećak. Ukopi su vršeni u svim dijelovima crkve, osim ispod spomenutoga stećka u zapadnome kraku i ovoga u grobnoj kapelici, kao i na čitavome prostoru oko crkve.
U unutrašnjosti crkve, i naosa i narteksa, ali i grobne kapele, svi zidovi bili su oslikani freskama. Od toga slikarstva ostao je dio glave s kovrčavom kosom i donjih dijelova slikanoga sokla, koji govore o slikarstvu koje je slijedilo bizantsku tradiciju, o čemu ponajprije svjedoče srpske ćirilične signature.[2]
Izvori uredi
- ↑ „Svetozar Ćorović: Istorija srpskog naroda - Bosna kao stožer nove srpskohrvatske države”. INTERNET IZDANJE IZVRŠNI PRODUCENT I POKROVITELJ Tehnologije, izdavaštvo i agencija Janus Beograd, novembar 2001. Pristupljeno 9. 2. 2023.
- ↑ 2,0 2,1 „Tatjana Mićević-Đurić, Valerija Soldo-Rešetar - Likovne umjetnosti i obitelj Kosača”. Filozofski fakulte, Mostar, 2017.. Pristupljeno 19. 11. 2023.
- ↑ Pružiš ruku i ubereš zvijezde - www.vijesti.me, 2020