Wikipedija

COVID-19

Ovo je članak o bolesti koju izaziva SARS-CoV-2. Za virus, vidi SARS-CoV-2.

COVID-19 (engl. coronavirus disease 2019 – "Koronavirusna bolest 2019"[α 1]) jest virusna respiratorna bolest uzrokovana novim koronavirusom SARS-CoV-2.[1][2]

COVID-19
Sinonimi
  • 2019-nCoV akutna bolest respiratornog sistema
  • Nova koronovirusna upala pluća
  • Wuhanska upala pluća
Simptomi
SpecijalnostAkutna infekcija respiratornog sistema
SimptomiGroznica, kašalj, kratkoća daha
KomplikacijeViralna povreda pluća, akutna ozljeda pluća, otkazivanje bubrega
UzrociSARS-CoV-2
PrevencijaPranje ruku
Klasifikacija i eksterni resursi

Bolest se prvi put pojavila u gradu Wuhan, glavnom gradu provincije Hubei u Kini, među pacijentima koji su razvili upalu pluća bez jasnog uzroka.[3] Povodom brzog širenja bolesti, Svjetska zdravstvena organizacija je proglasila epidemiju.[4] Zabilježene su zaraze širom zapadnog svijeta i Azijsko-pacifičkog okeana, uglavnom putnika koji su porijeklom iz kontinentalne Kine, a lokalni prenos je zabilježen i u Evropi.

Vrijeme inkubacije do pojavljivanja prvih simptoma bolesti je obično između 2 do 14 dana.[5][6] Preporučuje se redovno pranje ruku i udaljavanje od ljudi koji kašlju.[7]

Simptomi

uredi
Simptom Postotak
Groznica 87.9%
Suhi kašalj 67.7%
Umor 38.1%
Stvaranja ispljuvaka 33.4%
Kratkoća daha 18.6%
Bol u mišićima i zglobvima 14.8%
Grlobolja 13.9%
Glavobolja 13.6%
Drhtavica 11.4%
Mučnina ili povraćanje 5%
Začepljenost nosa 4.8%
Proljev 3.7%

Kao i kod drugih respiratornih bolesti, infekcija virusom SARS-CoV-2 može izazvati blage simptome, uključujući curenje iz nosa, grlobolju, kašalj i povišenu temperaturu. Kod nekih osoba može izazvati teži oblik bolesti, poput upale pluća ili otežanog disanja. Rijeđe, bolest može biti fatalna. Povišeni rizik postoji kod starijih osoba i ljudi s postojećim hroničnim oboljenjima (poput dijabetesa i srčanih bolesti).[8]

Na uzorku 55.924 laboratorijski potvrđenih slučajeva u Kini tipični simptomi su bili: groznica (87,9% slučajeva), suhi kašalj (67,7%), umor (38,1%), stvaranje ispljuvaka (33,4%), kratkoća daha (18,6%), grlobolja (13,9%), glavobolja (13,6%), bolovi u mišićima ili bolovi u zglobovima (14,8%), drhtavica (11,4%), mučnina ili povraćanje (5,0%), začepljenost nosa (4,8%), i proljev (3,7%).[9]

Glavni način infekcije kod ljudi jeste prenošenje sa čovjeka na čovjeka, koje se obično događa putem respiratornih kapljica zaraženih osoba koje kišu, kašlju ili izdahnu.[10] Razdoblje inkubacije je uglavnom između 2 i 14 dana,[11] s prosjekom od 3 dana iako su zabilježeni slučajevi sa čak 24 dana inkubacije.[12]

Dalji razvoj može dovesti do teške upale pluća, sindroma akutnog respiratornog distresa, sepse, septičkog šoka i smrti. Neke zaražene osobe mogu imati infekciju bez pokazivanja kliničkih simptoma, pa se savjetuje da osobe u bliskom kontaktu sa potvrđenim zaraženim pacijentima budu pregledane i nadgledane kako bi se isključila mogućnost infekcije.[13][14][15]

Prevencija

uredi
 
Svjetska zdravstvena organizacija za SARS-CoV-2 i sprječavanje njegovog širenja preporučuje korištenje dezinfekcionih sredstava koji imaju barem 60% baznog udjela alkohola u svom sastavu.

Trenutno ne postoji odobren lijek ili vakcina za tretman bolesti. Prevencija je slična kao i kod ostalih tipova gripe gdje potrebno imati adekvatnu higijenu ruku, sigurnu prehranu i izbjegavati bliski kontakt sa svima koji pokazuju simptome respiratornih bolesti poput kašlja i kihanja.

Pranje ruku

uredi

Centri za kontrolu i prevenciju bolesti preporučuju redovno pranje ruku sapunom najmanje 20 sekundi posebno nakon odlaska u toalet, prije jela, i nakon istresanja nosa, kašljanja ili kihanja. Ako sapun nije dostupan, onda se preporučuje bilo koje sredstvo za pranje ruku s najmanje 60% alkohola.

Respiratorna higijena

uredi

Zdravstvena tijela preporučuju pojedincima da pokrivaju usta i nos maramicom tokom kašljanja ili kihanja (koju bi trebalo odmah odložiti), ili rukavom ako maramica nije dostupna.[16][17][18]

Pojedincima koji mogu biti zaraženi savjetuje se nošenje hirurške maske.[19][20][21] Maske za lice mogu ograničiti jačinu i put putovanja kapi koje se raspršuju tokom razgovora, kihanja i kašljanja. Svjetska zdravstvena organizacija je izdala najbolje prakse za upotrebu maski:[22]

  • Pažljivo stavite masku da prekrije usta i nos i vodite računa da ne postoje praznine između vašeg lica i maske.
  • Izbegavajte dodirivanje maske dok je koristite; ako to radite, očistite ruke trljanjem ruku ili sapunom na bazi alkohola.
  • Zamijenite masku novom ako je vlažna i ne koristite maske za jednokratnu upotrebu.
  • Skinite masku sa stražnje strane (ne dodirujte prednju stranu maske); odbacite odmah u zatvoreni kantu; očistite ruke trljanjem ruku ili sapunom na bazi alkohola.

Uzrok

uredi
Glavni članak: SARS-CoV-2
 
SARS-CoV-2 (sredina, žuto), kako ga vidi elektronski mikroskop.
Bolest je uzrokuje virus SARS-CoV-2 za koji se smatra da je životinjskog porijekla.[23] Epidemiološka studija prvih 72.314 slučajeva je ustanovila mogućnost "kontinuiranog zajedničkog izvora" izbijanja epidemije u decembru 2019. koji se najčešće veže za veliku pijacu u Huananu gdje se prodaju razne vrste životinja. Prvo prenošenje s čovjeka na čovjeka je zabilježeno u januaru 2020.[24] Pijaca koja se nalazila u neposrednoj blizini apartmanskih naselja, bila je jedna od najvećih u centralnoj Kini, a njen čitav zapadni dio je uglavnom služio za prodaju divljih životinja.[25]

Higijena i uvjeti pod kojim je pijaca radila su bili nezadovoljavajući, gdje su mrtve i žive životinje držane u neposrednoj blizini.[26] New York Times je u svom izvještaju napisao: "sanitacija je bila jadna, sa slabom ventilacijom i smećem koje se skupljalo na mokrim podovima"[27] Još uvijek nije utvrđeno da je izbijanje epidemije novog koronavirusa započelo na pijaci u Wuhanu.[28]

Smrtnost

uredi

Do 23. februara 2020. potvrđeno je 2.468 smrtnih slučajeva. Većina pacijenata, njih oko 80% bili su stariji od 60 godina, a 75% je imalo već postojeće zdravstvene poteškoće uključujući kardiovaskularne bolesti i dijabetes.[29] Postotak smrtnosti je između 1–3%.[30]

Muškarci su imali stopu smrtnosti od 2,8%, a žene 1,7%.[31] Kod pacijenata mlađih od 50 godina stopa smrtnosti nije veća od 0,5% dok je kod onih iznad 70 godina stopa iznosila preko 8%.[31]

Pandemija COVID-19

uredi
 
Broj oboljelih od COVID-19 na mapi svijeta
  1000 i više potvrđenih slučajeva
  100–999 potvrđenih slučajeva
  10–99 potvrđenih slučajeva
  1–9 potvrđenih slučajeva
Glavni članak: Pandemija COVID-19

Izbijanje epidemije novog koronavirusa desilo se početkom decembra 2019. u glavnom gradu pokrajine Hubei u Wuhanu (Kina).[32] Svjetska zdravstvena organizacija dala je novom virusu privremeni naziv 2019-nCoV[33] i proglasila je vanrednu situaciju na globalnom nivou u vezi sa širenjem novog koronavirusa. Novi virus kasnije je dobio svoje službeno ime SARS-CoV-2.[34] Nakon toga, započela je epidemija koja je zahvatila i druge dijelove Kine, a identificiraju se i slučajevi izvan Kine, u nekoliko zemalja Azije, ali i u Australiji, Evropi i Sjevernoj Americi. Prvi slučajevi u Evropi potvrđeni su u Francuskoj 24. januara 2020.[35]

Svjetska zdravstvena organizacija proglasila je 11. marta 2020. pandemiju bolesti COVID-19 uzrokovanu novim koronavirusom SARS-CoV-2.

Etimologija

uredi

COVID-19 je službeni naziv za koronavirusnu bolest koju izaziva virus SARS-CoV-2 (CO znači "corona", VI "virus", a D stoji za riječ "disease", što na engleskom jeziku znači bolest).[36]

Napomene

uredi
  1. ↑ Mnogi mediji navode oblik sa razmakom – korona virus, ili corona virus, dok neki koriste engleski naziv coronavirus.

Povezano

uredi

Reference

uredi
  1. ↑ Gorbalenya, Alexander E. (11. 2. 2020). „Severe acute respiratory syndrome-related coronavirus – The species and its viruses, a statement of the Coronavirus Study Group” (en). bioRxiv: 2020.02.07.937862. DOI:10.1101/2020.02.07.937862. Arhivirano iz originala na datum 11. 2. 2020. Pristupljeno 11. 2. 2020. 
  2. ↑ „Coronavirus disease named Covid-19” (en-GB). BBC News. 11. 2. 2020. Arhivirano iz originala na datum 11. 2. 2020. Pristupljeno 11. 2. 2020. 
  3. ↑ „Disease background of 2019-nCoV” (en). European Centre for Disease Prevention and Control. Pristupljeno 11. 2. 2020. 
  4. ↑ „Statement on the second meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the outbreak of novel coronavirus (2019-nCoV)” (en). www.who.int. Arhivirano iz originala na datum 31. 1. 2020. Pristupljeno 11. 2. 2020. 
  5. ↑ „Symptoms of Novel Coronavirus (2019-nCoV) | CDC” (en-us). www.cdc.gov. 10. 2. 2020. Arhivirano iz originala na datum 30. 1. 2020. Pristupljeno 11. 2. 2020. 
  6. ↑ „Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2) and coronavirus disease-2019 (COVID-19): The epidemic and the challenges”. International Journal of Antimicrobial Agents: 105924. februar 2020. DOI:10.1016/j.ijantimicag.2020.105924. PMID 32081636. 
  7. ↑ „Advice for public” (en). www.who.int. Pristupljeno 25. 2. 2020. 
  8. ↑ Kojovic, Maja. „Novi koronavirus- pitanja i odgovori sa preporukama” (en-US). ZZJZ FBiH. Arhivirano iz originala na datum 2020-02-25. Pristupljeno 25. 2. 2020. 
  9. ↑ „Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)”. WHO. str. 11–12. Pristupljeno 29. 2. 2020. 
  10. ↑ „Q & A on novel coronavirus” (en). European Centre for Disease Prevention and Control. Arhivirano iz originala na datum 5. 2. 2020. Pristupljeno 11. 2. 2020. 
  11. ↑ „Symptoms of Novel Coronavirus (2019-nCoV) | CDC” (en-us). www.cdc.gov. 10. 2. 2020. Arhivirano iz originala na datum 30. 1. 2020. Pristupljeno 11. 2. 2020. 
  12. ↑ „Research shows 3-day median incubation period for coronavirus, 24 days in rare cases”. The Straits Times. 11. 2. 2020. 
  13. ↑ Guan, Wei-jie; Ni, Zheng-yi; Hu, Yu; Liang, Wen-hua; Ou, Chun-quan; He, Jian-xing; Liu, Lei; Shan, Hong i dr.. (28. 2. 2020). „Clinical Characteristics of Coronavirus Disease 2019 in China” (en). New England Journal of Medicine. DOI:10.1056/NEJMoa2002032. PMID 32109013. 
  14. ↑ Pan, Xingfei; Chen, Dexiong; Xia, Yong; Wu, Xinwei; Li, Tangsheng; Ou, Xueting; Zhou, Liyang; Liu, Jing (19. 2. 2020). „Asymptomatic cases in a family cluster with SARS-CoV-2 infection”. The Lancet Infectious Diseases 0. DOI:10.1016/S1473-3099(20)30114-6. ISSN 1473-3099. PMID 32087116. 
  15. ↑ „2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV)”. Centers for Disease Control and Prevention. 11. 2. 2020. Pristupljeno 18. 2. 2020. 
  16. ↑ https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public
  17. ↑ Home. „Novel Coronavirus”. Health Protection Surveillance Centre. Pristupljeno 27. 2. 2020. 
  18. ↑ „Advice for public”. World Health Organization (WHO). Pristupljeno 8. 2. 2020. 
  19. ↑ „Severe Respiratory Disease associated with a Novel Infectious Agent”. Hong Kong: Centre for Health Protection, Department of Health. Pristupljeno 1. 2. 2020. 
  20. ↑ „Updates on Wuhan Coronavirus (2019-nCoV) Local Situation”. Singapore: Ministry of Health. Arhivirano iz originala na datum 2020-07-12. Pristupljeno 1. 2. 2020. 
  21. ↑ „Advice on the use of masks the community, during home care and in health care settings in the context of the novel coronavirus (2019-nCoV) outbreak”. World Health Organization. Pristupljeno 21. 2. 2020. 
  22. ↑ „When and how to use masks” (en). www.who.int. Pristupljeno 29. 2. 2020. 
  23. ↑ „Discovery of a novel coronavirus associated with the recent pneumonia outbreak in humans and its potential bat origin” (en). bioRxiv: 2020.01.22.914952. 23. 1. 2020. DOI:10.1101/2020.01.22.914952. Arhivirano iz originala na datum 24. 1. 2020. Pristupljeno 5. 2. 2020. 
  24. ↑ „The Epidemiological Characteristics of an Outbreak of 2019 Novel Coronavirus Diseases (COVID-19) - China, 2020”. China CDC Weekly 2. 20. 2. 2020. Arhivirano iz originala na datum 18. 2. 2020. Pristupljeno 19. 2. 2020. 
  25. ↑ Schnirring, Lisa (27. 1. 2020). „Experts: nCoV spread in China's cities could trigger global epidemic” (en). CIDRAP. Pristupljeno 28. 1. 2020. 
  26. ↑ „Here's What It's Like in Wuhan, the City at the Center of Coronavirus” (en). Time. Pristupljeno 23. 1. 2020. 
  27. ↑ Buckley, Chris; Myers, Steven Lee (1. 2. 2020). „As New Coronavirus Spread, China's Old Habits Delayed Fight” (en-US). The New York Times. ISSN 0362-4331. Pristupljeno 2. 2. 2020. 
  28. ↑ Cohen, Jon; 2020 (26. 1. 2020). „Wuhan seafood market may not be source of novel virus spreading globally” (en). Science | AAAS. Arhivirano iz originala na datum 27. 1. 2020. Pristupljeno 27. 1. 2020. 
  29. ↑ „Coronavirus: Window of opportunity to act, World Health Organization says”. BBC News Online. 5. 2. 2020. Arhivirano iz originala na datum 5. 2. 2020. Pristupljeno 10. 2. 2020. 
  30. ↑ Jeannette Guarner, MD, Three Emerging Coronaviruses in Two Decades: The Story of SARS, MERS, and Now COVID-19, American Journal of Clinical Pathology, DOI:10.1093/ajcp/aqaa029
  31. ↑ 31,0 31,1 „Coronavirus Age, Sex, Demographics (COVID-19) - Worldometer” (en). www.worldometers.info. Arhivirano iz originala na datum 27. 2. 2020. Pristupljeno 26. 2. 2020. 
  32. ↑ The Editorial Board (29. 1. 2020). „Is the World Ready for the Coronavirus? - Distrust in science and institutions could be a major problem if the outbreak worsens.”. The New York Times. Pristupljeno 30. 1. 2020. 
  33. ↑ „Laboratory testing of human suspected cases of novel coronavirus (nCoV) infection. Interim guidance], 10 January 2020”]. Arhivirano iz originala na datum 20. 1. 2020. Pristupljeno 14. 1. 2020. 
  34. ↑ {{Cite journal|last=Gorbalenya|first=Alexander E.|date=11. 2. 2020|title=Severe acute respiratory syndrome-related coronavirus – The species and its viruses]], [[a statement of the Coronavirus Study Group|url=https://www.biorxiv.org/content/10.1101/2020.02.07.937862v1%7Cjournal=bioRxiv%7Cpages=2020.02.07.937862%7Cdoi=10.1101/2020.02.07.937862}}
  35. ↑ „Novi koronavirus 2019-nCoV”. fmoh.gov.ba. Pristupljeno 7. 2. 2020. 
  36. ↑ „Korona virus dobio novo ime – COVID-19” (bs). Al Jazeera Balkans. 11. 2. 2020. Pristupljeno 12. 2. 2020. 

Vanjski linkovi

uredi
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=COVID-19&oldid=42235839