Branko Popović (slikar)

Ukoliko ste tražili drugu osobu, vidite članak Branko Popović (Razvrstavanje).

Branko Popović (Užice, 15/27. januar 1882 – Beograd, 27. novembar 1944) je bio srpski slikar, likovni kritičar, profesor i dekan Tehničkog fakulteta Univerziteta u Beogradu za vreme nemačke okupacije.

Branko Popović
Biografske informacije
Rođenje	27. januar 1882. Užice, Kneževina Srbija
Smrt	27. 11. 1944. (dob: 62) Beograd, Demokratska Federativna Jugoslavija
Opus
Polje	slikanje

Nakon oslobođenja je osuđen zbog učešća u propagandnim aktivnostima okupacione uprave i navodnog denunciranja studenata i građana specijalnoj antikomunističkoj policiji pod upravom Boška Bećarevića. Rehabilitovan je 2007. godine.

Biografija

Rođen je Užicu od oca Stojana, osnivača prve srpske fabrike čoje i ćebadi u Užicu, i majke Femke. Od dvanaeste godine živeo je u Beogradu. Završio je 1905. Tehnički fakultet u Beogradu. Posle toga je učio slikarstvo u Minhenu u crtačkoj školi Hajnriha Knira (1905-1906), zatim na Umetničkoj akademiji kod Ludviga Herteriha (1906-1909) i u Parizu (1909-1912). Objavio je veći broj kritika, ogleda i studija o umetnosti. Naslikao je oko 100 dela, od kojih je 80 sačuvano. Bio je jedan od osnivača Umetničke grupe „Oblik“. Izlagao je na zajedničkim izložbama u Parizu (1919), Filadelfiji (1926), Londonu (1930), Rimu (1937) i na 22. Bijenalu u Veneciji (1940).

Učestvovao je u Balkanskim ratovima, ranjen je kod Kumanova, a takođe je učestvovao i u Prvom svetskom ratu. Kao oficir VII pešadijskog puka dobio je čin potpukovnka. Dobitnik je ordena za hrabrost u Prvom i Drugom balkanskom ratu i francuskog krsta Legije časti sa palmama u Prvom svetskom ratu.

Izabran je 1914. za docenta na Tehničkom fakultetu. Bio je profesor istorije arhitekture i umetnosti na Katedri za arhitekturu Tehničkog fakulteta u Beogradu.

Bio je član Demokratske stranke.

Drugi svetski rat

Za dekana Tehničkog fakulteta u Beogradu imenovan je 1941. godine. Cvetković navodi da je nakon kapitulacije u Aprilskom ratu 1941, nakratko uhapšen i zatvoren u logoru Banjica, ali je "spletom srećnih okolnosti" pušten i vraćen na mesto dekana Tehničkog fakulteta.

Već avgusta 1941. godine, Branko Popović potpisuje Apel srpskom narodu, kojim se osuđuje ustanak u Srbiji a stanovništvo poziva na borbu protiv komunista i pokornost okupatoru. Autor apela je Velibor Jonić, kvislinški ministar prosvete, a zahtev za takvim apelom došao je od Nemaca.

Kao dekan fakulteta, učestvovao je u izradi Srpskog civilnog plana, zajedno sa drugim intelektualcima aktivnim pod nemačkom okupacijom. "Duhovni plan razvitka Srbije", poznat kao „Srpski civilni plan", bio je nacionalistički programski dokument za razvoj Srbije u okviru evropskog "novog poretka". Plan je započet krajem 1942. godine pod rukovodstvom okupacionog Ministara prosvete Velibora Jonića, na osnovu smernica Haralda Turnera, nemačkog okupacionog komandanta Srbije, koji je inicirao reformu prosvetne politike čija bi glavna oštrica bila uperena protiv komunizma. Na izradi Plana su učestvovale mnoge važne institucije poput Akademije nauka, Univerziteta, književnih i drugih organizacija. Beogradski univerzitet je pružao otpor ovom planu, iako su pojedini profesori bili uključeni u njegovu izradu. Plan je bio podeljen na četiri glavna sektora: nacional-biološki, nacional-duhovni, nacional-ekonomski i nacionalno-tehnički. Plan je većim delom stručno usmeren i naglašeno apolitičan. Međutim, u nekim segmentima, jasne su ideološke primese nacizma. Na primer, pitanje „Zaštite srpske krvi i potomstva“, predviđa uvođenje eugeničkih mera u zdravstveni sistem i sprovođenje socijalnog inženjeringa kroz izolovanje genetski manje vrednog materijala. Potencira se jačanje srpskog nacionalnog identiteta, a Jugoslavija žigoše kao neuspešna zajednica koja je donela nesreću Srbiji. Odbacivanje političkih partija i preoblikovanje politike po uzoru na Treći Rajh bili su ključni principi Srpskog civilnog plana. Rad na ovom ambicioznom Srpskom civilnom/kulturnom planu tekao je sve do leta 1944. godine.

Suđenje i pogubljenje

Nakon oslobođenja Beograda, u novembru 1944. godine osuđen je i streljan kao narodni izdajnik od strane novih jugoslovenskih vlasti. U zvaničnom obrazloženju presude, navodi se da je „Dr Branko Popović, profesor Univerziteta i dekan Tehničkog fakulteta” bio „najbliži saradnik ministra Jonića”, i kao takav „Bećareviću denuncirao veći broj slobodoljubivih studenata i građana”, koji su potom poslati u nemačke logore, a uz to radio i „na fašizaciji srpskog naroda preko tzv. Srpskog civilnog plana”.

Optuženi Popović Branko kriv zato što je, posle kapitulacije i nakon smene stare Univerzitetske uprave, jedini od starih članova ušao u novi Senat, čime je vidno podržao poznatog zlikovca ministra Jonića i njegov novi pravac u vaspitanju školske omladine. Kriv je dalje što je bio jedan od potpisnika Apela 1941. godine, kojim je osuđena borba Narodnooslobodilačkog pokreta, i najzad, zato što je, dok je bio na položaju dekana Tehničkog fakulteta, često odlazio kod šefa Odeljenja Specijalne policije Bećarevića i s njim se dogovarao kome treba dozvoliti izlazak na ispite, a koga od studenata, zbog rodoljublja i neslaganja sa postojećim stanjem, ukloniti s fakulteta i zatvoriti, uz sva ona mučenja koja su kasnije pretrpeli u Specijalnoj policiji.

– Iz presude Vojnog ratnog suda Prvog proleterskog korpusa od 18. novembra 1944. godine

Zajedno sa ostalim licima optuženim u prvom posleratnom sudskom procesu u Beogradu, Vojni ratni sud ga je kaznio "kaznom smrti, koja se ima izvršiti streljanjem, gubitkom časnih prava za svagda i konfiskacijom celokupne imovine.“ Tačan datum njegove smrti nije poznat, ali prema Cvetkoviću, streljan je pre 27. novembra 1944. godine. Tom prilikom je Politika objavila spisak od 105 streljanih, među kojima je bilo i njegovo ime. Nekoliko meseci nakon vesti u Politici, saopštenjem Državne komisije od 15. marta 1945. godine službeno je proglašen ratnim zločincem i izdajnikom. Tada mu je konfiskovana imovina. Kasnije je njegov stan dodeljen partizanskoj porodici Andrejević-Kun, u koji su se uselili Đorđe i Nada sa kćerkom Mirom.

Porodica

Bio je oženjem Divnom, rođenom Naunović sa kojom je imao tri sina: Simeon, arhitekta, Prijezda, advokat i Borivoje, TV novinar.

Rehabilitacija

Po rešenju Okružnog suda u Beogradu rehabilitovan je 2007. godine.

Izložbe njegovih radova organizovane su: 1996. u Beogradu (u galeriji SANU), 1996. u Novom Sadu (u likovnom salonu ogranka SANU), 2004. u Užicu (u Gradskoj galeriji) i 2011., 10. februara 2011. u galeriji RTS i u Zrenjaninu u Narodnom muzeju, 25. avgusta 2011..

Literatura

• Lazar Trifunović, Srpska likovna kritika, Srpska književna zajednica, Beograd, 1967, s. 28, 226, 297, 313, 357, 369-387
• Miodrag B. Protić, Branko Popović, Srpsko slikarstvo XX veka, Nolit, Beograd, 1970, s. 56-57, 105
• Lazar Trifunović, Srpsko slikarstvo 1900-1950, Nolit, Beograd, 1973, s. 88-90
• Vladimir Rozić, Likovna kritika u Beogradu između dva rata (1918-1941), Jugoslavija, Beograd, 1983
• Vladimir Rozić: Branko Popović, slikar i likovni kritičar, (katalog retrospektivne izložbe), SANU, Beograd, 1996
• Branko Popović, Likovne kritike, ogledi i studije, (priredio i uvod Vladimir Rozić), Gradska galerija, Užice, 2004
• Simo C. Ćirković: Ko je ko u Nedićevoj Srbiji 1941-1944, izd. Prosveta, Beograd 2009, odrednica „Popović, Branko S.“ str. 412, (COBISS)

Povezano

• Apel srpskom narodu

Vanjske veze

• Umetničko ognjište Branka Popovića („Politika“, 10. februar 2011)
• Život i smrt Branka Popovića („Politika“, 19. februar 2011)