Bitka na Brdici
Bitka na Brdici je vojni sukob koji se odigrao 8/9. februara (26/27. januara po starom) 1913. godine, između Kraljevine Srbije i Osmanskog carstva. Bitka se odigrala u Prvom balkanskom ratu, zarad pomoći crnogorskoj vojsci oko opsade Skadra.
| Bitka na Brdici | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Segment Opsada Skadra | |||||||
 Stara skadarska tvrđava u daljini. | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
 Kraljevina Srbija
|
 Otomansko carstvo
| ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
| Damjan Popović Pavle Paunović
|
|||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
| 1.592 (475 vojnika i 16 oficira poginulo i nestalo, 606 vojnika i 14 oficira ranjeno, 477 vojnika i 4 oficira zarobljeno)[1] do 1.800 ljudi[2] | nepoznati | ||||||
Srpska vojska je poražena u ovom bitci, ali je njome potpomognut zetski odred, koji je uspeo da zauzme položaj Bardanjolt, jer su turske rezerve bile privučene Brdici.[1] Posledice vojnog neuspeha bile su upućivanje na Skadar celog primorskog kora srpske vojske.[1]
PozadinaUredi
Brdica (alb. Berdica) je brdo u Albaniji (169 m) u močvarnoj niziji 4 km južno od Skadra, koje služi kao utvrđeni položaj u vanjskom utvrđenom pojasu skadarske tvrđave. Nalazi se oko 4 kilometra južno od Skadra između rijeka Drinca i Bojane.[3] Bojište se nalazilo na prostoru između Bojane, Drima, Melguškog i Brdičkog visa. Brdički vis je sačinjavao deo glavne obrane utvrđenog Skadra.
Turska odbrana je imala 4 bataljona nizama i redifa, sa oko 20 artiljerijskih oruđa[4], odnosno 2-3 bataljona, sa 14 brdskih i 2 poljska topa.[1] U borbi su učestvovale i sve turske rezerve sa Velikog Bardanjolta i 8 topova sa Malog Bardanjolta.[1] Imali su dobro utvrđene položaje, celo bojište je bilo opasano sa 3 reda bodljikave žice, a pojedine, značajnije tačke i sa 5-6 redova. Prilaz je bio vrlo težak zbog neprohodnog močvarnog zemljišta.
Posle zauzimanja Bušatskoga visa 25. januara, srbijanske primorske trupe su imale zadatak da produže napad na Brdicu radi olakšanja glavnog napada, koji je vršio crnogorski zetski odred na Bardanjolt.
Tok bitkeUredi
8. februara (26. januara po starom) 1913. je započeo opšti združeni srbijansko-crnogorski napad na Skadar. srbijanske Primorske trupe su napale položaj Berdicu, a crnogorske Bardanjolt.
Srbijanci su napali na Brdicu sa 1 eskadronom, 2 pešadijska puka drugog poziva, 2 bataljona prvog poziva, polovinom bataljona pionira, 8 brzometnih i 8 sporometnih topova s najvećim dometom od 5,5 km, a u boju nije učestvovalo (leva kolona) 3 bataljona prvog poziva i 3 bataljona crnogorske vojske, kao i 2 sporometna topa.[1] 9. februara umorne jedinice Drinske divizije požrtvovano su krenule u juriš na Brdicu u "nepripremljenom i lakomisleno izvedenom noćnom napadu", na nepoznatom močvarnom zemljištu, bez podrške svoje artiljerije, lišene međusobnog sadejstva kolona, kidajući lopatama i bajonetima žičane prepreke, ali su doživele pravu katastrofu.[2] Čitava dva dana su vođene teške borbe ali položaj nije zauzet, a gubici su bili ogromni, pa su dalji napadi prekinuti do dolaska pojačanja.
Narodna enciklopedija (1927) navodi da su gubici srpske vojske bili: poginulo i nestalo 16 oficira i 475 vojnika, ranjeno i evakuisano 14 oficira i 606 vojnika, zarobljeno 4 oficira i 477 vojnika.[1] Vojna enciklopedija (1970) navodi da su srpski gubici bili oko 1000 mrtvih, ranjenih i nestalih.[4] Dr Borislav Ratković, urednik Vojnog leksikona (1981), navodi da su jedinice Drinske divizije izgubile blizu 1.800 ljudi, skoro petinu od ukupno poginulih u prvom balkanskom ratu (Srbija je izgubila 22.000 poginulih ili umrlih usled bolesti).[2]
Dok su pojačanja u vidu novoformiranog Primorskog kora stigla, Velike sile su u Londonu već definitivno odlučile da Skadar pripadne novoformiranoj Albaniji. Zbog ovoga se odustalo od daljih napada na Berdicu.
ReakcijeUredi
„Ali je brdička kasapnica vrhunac ovoga bezobzirnoga bacanja ljudi u smrt i avanturističkih bravura bez smisla i ikakvih izgleda na uspeh. Istoriju te kasapnice još uvek obavija taman veo. Skadarska utvrđenja su najmodernijega tipa, jer je Turska naročito polagala da Skadar, kao istaknuti šiljbok na krajnjoj i vrlo važnoj tačci carstva, bude što bolje utvrđen. Rovovi su maskirani, u zemlji, i sagrađeni od betona. Najboljim dvogledima spolja se ništa ne vidi, a kada se otvori borba ne zna se odakle sve vatra ne sipa. Prodiranje napadača sprečava nekoliko nizova različnih prepona, naročito hajdučkih jama koje se mogu staviti pod vodu i bodljikastih žica koje su povezane gvozdenim stubovima utvrđenim u cementnim podlogama. Celo utvrđenje je sada branjeno ne samo pešačkom vatrom iz zaklonjenih rovova već mnogobrojnom artiljerijom, naročito gradskim topovima najvećega kalibra. Da se takva utvrđenja ne osvajaju golim šakama, uz potporu nekoliko brdskih baterija, čak bez ijednoga poljskoga topa, to je mogla proceniti najobičnija vojnička pamet. Pa ipak je napad naređen i 26 januara srpskom narodu priređena jedna od najluđih i najtežih pogibija u celom srpsko-turskom ratu.[5]“Kada su vesti o brdičkoj katastrofi stigle do Srbije, beogradska »Štampa« je u članku »Bitka na Brdicama« napala strahovitu pogibiju rečima:
„Opšte je osećanje, da se tamo nije vodio račun o ljudima. Ljudi su izgubili svoju raniju vrednost i vrede taman onoliko koliko i bundeve.[5]“Nakon nekoliko dana u istom listu anonimni »stručnjak« (Tucović smatra da je u pitanju neki oficir), piše u članku »Jedan zločin«:
„Svakoga dana izbijaju u javnosti novi jezoviti detalji o strahovitoj kasapinici na koju je izveden naš primorski odred na Brdicama. Vlada, istina, produžava i dalje da ovu krvavu tragediju obmotava najvećom misterioznošću i uvek izbegava da objavi listu gubitaka koje je naša vojska pretrpela u tom mahnitom preduzeću. Ali posle objave našeg izveštaja iz Murićana javno mnenje uzbuđeno je toj meri tim zločinom izvršenim nad srpskom vojskom, da zatajivanja i zatiškavanje više ne pomažu. Na Brdicama palo je u ludo blizu 1300 srpskih vojnika i 39 oficira. Za taj beskorisni pokolj mora neko odgovornost da ponese.[5]“Kao odgovor na gornje optužbe, vladin organ "Samouprava" je saopštila kako je »pred zoru, 26 januara, komandant primorskoga odreda dobio izrično naređenje od crnogorske Vrhovne Komande da vrši napad na Brdicu«, odnosno svalila je odgovornost za pogibiju na Crnogorce. Napadu na Brdicu se ima blagodariti, po pisanju vladinoga lista, što je položaj Brdanjola pao Crnogorcima u ruke.[5]
Komandant Primorskih trupa pukovnik Damjan Popović i komandant Drinske divizije pukovnik Pavle Paunović bili su smenjeni zbog ovog teškog neuspeha koji je ogorčio srpski narod.[2]
PovezanoUredi
IzvoriUredi
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Narodna enciklopedija, 1927. godina, članak napisao Vladimir Belić (brigadni general).
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 dr Borislav Ratković, Prvi balkanski rat - na Kosovu i u Albaniji
- ↑ dr Andrija Lainović, Enciklopedija Jugoslavije, JLZ Zagreb 1982. str 415.
- ↑ 4,0 4,1 Vojna enciklopedija, Beograd, 1970., knjiga prva, strana 579.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Dimitrije Tucović, Srbija i Albanija
LiteraturaUredi
- Vojna enciklopedija, Beograd, 1970., knjiga prva, strana 579.