Bitka kod Passchendaelea
Bitka kod Pašendala poznata i kao Treća bitka kod Ipra bila je jedna od najvećih bitaka Prvog svetskog rata. Bitka se vodila za kontrolu sela Pašendal blizu belgijskog grada Ipra u zapadnoj Flandriji. Plan je bio da se napravi rupa u nemačkim linijama i da se napreduje do belgijske obale i zauzmu nemačke podmorničke baze. Stvorio bi se koridor, a osim toga smanjio bi se pritisak na francuske snage. Posle neuspeha Nivelove ofanzive u francuskoj armiji je moral pao na najniže grane, da je zapretilo da čitave divizije postanu bezvredne za vođenje rata.
| Bitka kod Pašendala | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Segment Prvog svetskog rata | |||||||
 Australijske tobdžije u Šato Vud blizu Huga, 29. oktobar 1917. | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
 Ujedinjeno Kraljevstvo Australija Kanada Novi Zeland Treća francuska republika
|
 Nemačko carstvo
| ||||||
| Snage | |||||||
| nepoznata | nepoznata | ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
| 448.000 ubijenih ili ranjenih | 260.000 ubijenih ili ranjenih | ||||||
Zemlja na kojoj se odvijala bitka bila je nekadašnja močvara, tako da je bilo vlažno i kad nije bilo kiša. Žestoka britanska artiljerijska priprema izorala je zemlju, a jake kiše od avgusta pa nadalje stvorile su neprohodan teren dubokog mulja, u kome se udavio nepoznat broj vojnika. I noviji tenkovi nisu mogli da se kreću. Nemci su bili dobro ukopani u rovove. Kanadski vojnici su na kraju zauzeli Pašendal, ali ukupni gubici saveznika su bili oko pola miliona žrtava, a Nemci su imali četvrt miliona žrtava. Posle tri meseca teških borbi kanadski korpus je zauzeo Pašendal 6. novembra 1917.
Izbočina Mesina uredi
U Prvoj bici kod Ipra Nemci su osvojili izbočinu Mesina južno od Ipra, pa su saveznički džepovi bili izloženi nemačkoj artiljeriji, koja se nalazila na višem terenu. Saveznički glavni komandant maršal Daglas Hejg odlučio je da se probije front i da se zauzmu nemačke podmorničke baze na belgijskoj obali. Uspeh operacije ne bi samo rezultovao zauzimanjem podmorničkih baza, nego bi i skratio savezničke linije i eventualno zarobio brojnu nemačku vojsku u zamku iza novoformiranih linija.
Inženjeri sa obe strane bušili su tunele ispod Mesina izbočine od 1915, a do proleća 1917. Britanci su postavili 21 džinovsku minu sa ukupno 450 tona snažnog eksploziva amonala. Posle najintenzivnije artiljerijske vatre celog rata savezničke mine su detonirane u 3:10 7. juna 1917. Govorilo se da se eksplozija mina čula do Londona i Dablina i to je do tada bila najjača buka koju je čovek stvorio. Dve mine nisu eksplodirale, a jedna od njih je eksplodirala tokom oluje 17. jula 1955.
Nakon eksplozija mina devet savezničkih divizija je napalo uz podršku 72 Mark IV tenka. Postigli su početne ciljeve zbog efekta eksplozije velikih mina i činjenice da su nemačke rezerve bile predaleko da bi intervenisale. Daglas Heg je naredio generalu Plumeru da nastavi sa bitkom, ali trebalo je odgoditi dalje napade dok se ne konsoliduje položaj na strateškoj Mesina izbočini.
Jul i avgust 1917. uredi
U drugoj fazi akcije general Hubert Gug je komandovao napadima da se osigura kontrola nad Geluvel platoom nad Iprom. Ogromna artiljerija je započela četvorodnevno granatiranje, ali Nemci su prepoznali sledeći cilj napada, pa su novom vojskom ojačali odbranu u tom području. U julu su Nemci po prvi put koristili bojni otrov iperit. Napadao je osetljive delove tela, stvarajući plikove, izazivajući oštećenja pluća i očiju, slepoću (ponekad privremenu) i velike bolove.
Problem sa ofanzivnim operacijama u tom području je bio kanal Iser, ali zauzet je 27. jula kada su saveznici zatekli prazne nemačke rovove. Saveznici su četiri dana kasnije započeli ofanzivu na Pilkem uzvišenju i napredovali su 2.000 metara, ali imali su 32.000 mrtvih, ranjenih ili nestalih u toj samo jednoj akciji. Stalno granatiranje je uništilo kanale za odvod suvišne vode u tom području, tako da je nakon nesezonski jake kiše čitavo područje bilo pretvoreno u mulj i kratere ispunjene vodom. Vojnici su kretali na front preko dasaka poslaganih po mulju. Pošto su vojnici često nosili i do 45 kilograma opreme lako se moglo desiti da upadnu u mulj i da se udave pre nego što bi ih neko spasio. Drveće u području je ostalo i bez lišća i bez grana. Leševi prethodno sahranjenih vojnika često bi izranjali iz mulja zbog kiše ili granatiranja.
Septembar 1917 uredi
Strašno nevreme sa velikim kišama u avgustu sprečilo je velike napade, pa se u septembru i oktobru primenjuje nova strategija poznata kao „zagrizi i zadrži“. Ideja je bila da se postižu mali dobici, koji se mogu zadržati kad usledi kontranapad. Herbert Plumer postaje zapovednik te ofanzive. U području se koncentrovalo 1295 topova, približno jedan top na 5 metara fronta. Posle masivnog granatiranja saveznici su 20. septembra u bici na Menin drumu napali i uspeli zadržati svoj cilj, koji je predstavljao dobijanje 1500 metara. Izdržali su i kontranapad i imali su 21.000 žrtava. Nemci su imali do toga vremena već polutrajnu frontalnu liniju sa dubokim rovovima i bunkerima i podrškom artiljerije, koja je precizno delovala po ničijoj zemlji. Saveznici su 2.000 metara novih napredovanja u Poligon Vudu platili sa 30.000 žrtava. Britanska linija je postala izložena sa Pašendal izbočine, koja je otada postala značajan cilj. Saveznici su vrlo malo napredovali 9. oktobra kod Poelkapela, gde je iscrpljena vojska morala da se povlači za vreme kontranapada.
Prva bitka kod Pašendala uredi
Prva bitka kod Pašendala započela je 12. oktobra 1917. savezničkim pokušajem da osvoje teren oko Poelkapela. Velika kiša je ponovo usporavala kretanje, a teška artiljerija nije mogla zbog mulja da priđe bliže liniji fronta. Saveznička vojska je bila umorna, a moral je opao. Protiv dobro pripremljene nemačke odbrane imali su minimalne dobitke ponovo uz velike žrtve od 13.000 vojnika. Do toga trenutka iz stroja je izbačeno 100.000 savezničkih vojnika sa minimalnim teritorijalnim dobitkom i bez strateškog proboja.
Druga bitka kod Pašendala uredi
Do toga trenutka dve divizije kanadskog korpusa su došle na liniju fronta da zamene snage australijsko-novozelandskog korpusa, koje su se jako osule. Posle uspeha u bici kod izbočine Vimi i bici za kotu 70. Kanađani su uživali reputaciju elitne vojske i slani su na najteže zadatke. Kada su stigli Kanađani kanadski glavnokomandujući general Artur Kiri izrazio je mišljenje da će cilj koštati 16.000 žrtava. Dok je Kiri to smatrao izuzetno velikim brojem u uporedbi sa ciljem operacije, maršal Daglas Heg je to uporedio sa već ogromnim gubicima saveznika tokom godina ratovanja i naredio je da počne napad.
Kanađani su se sredinom oktobra našli na prvoj liniji, a 26. oktobra započela je Druga bitka kod Pašendala sa 20.000 vojnika 3. i 4. kanadske divizije, koji su napredovali prema brdu iz džepa, u kome su se nalazili. Saveznici su nekoliko stotina metara napredovanja platili sa 12.000 žrtava. Kao pojačanje su došle dve britanske divizije, pa je druga ofanziva počela 30. oktobra i tada su zauzeli mesto Pašendal. Pet dana su držali Pašendal pod neprekidnim nemačkim granatiranjima i kontranapadima. Do 6. novembra, kada je stiglo drugo pojačanje kanadske dve divizije su ostale bez 80% vojnika. Kao zamena došle su 1. i 2. kanadska divizija. Nemačka vojska je još uvek držala područje u prstenu, tako da je ograničeni napad preostalih vojnika 3. divizije omogućio 1. diviziji da dosta napreduje i da zauzme važne tačke. Jedan takva akcija je bilo zauzimanje kote 52. Dalji napadi 2. divizije potisnuli su Nemce sa obronaka istočno od grada, pa su saveznici držali uzvišenje.
Posledice uredi
Zbog Treće bitke kod Ipra nije bilo dovoljno rezervne vojske da bi se iskoristio saveznički uspeh u bici kod Kambraja. U bici kod Kambraja prvi put proboj je izveden masivnom upotrebom tenkova. Pobeda kod Kambraja povratila je poljuljano poverenje britanske vlade u konačnu pobedu. Političari više nisu bili spremni da daju novu vojsku, da bi i ona bila žrtvovana, kao i prethodna. Zbog toga je britanska vojska postala osetljiva na nemački napad. Velika nemačka ofanziva započela je u proleće 1918. Operacija Mišel počela je 21. marta 1918., a podržavajuća operacija koja je postala bitka kod Lisa počela je 9. aprila. Nemci su vratili sve što su izgubili u pasendalu i napredovali su 6 milja. Pašendal simbolizuje užasnu prirodu velikih bitaka Prvog svetskog rata. Nemci su izgubili 270.000 vojnika, a Britanska Imperija 300.000. Vazdušne fotografije su pokazivale milion rupa od granata na 1 kvadratnu milju (2,56 kvadratna kilometra).
Literatura uredi
- Leon Wolff, In Flanders Fields (Viking, New York, 1958) is the standard modern history, highly praised by both B. H. Liddell Hart and J. F. C. Fuller
- Philip Warner "Passchendaele" Pen and Sword military classics, Barnsley 1987, 2005 is a very fine history, very critical of General Haig, written by a Senior Lecturer at Sandhurst Academy. Generally a well-balanced and harrowing story, with many quotations from the memoirs of soldiers who were there.
- Robertson Davies' novel Fifth Business, in which the main character, a Canadian soldier, is lost on the battlefield of Passchendaele, and is severely wounded.
- Glyn Harper, "Massacre at Passchendaele - The New Zealand Story", Harper Collins. 2000. ISBN 978-1-86950-342-0. pp. . Describes the battle of Passchendaele from the New Zealand perspective.
Spoljašnje veze uredi
- Sanctuary Wood Museum Arhivirano 2006-02-26 na Wayback Machine-u
- The Battle of Messines
- Canadian Perspective on the Battle Arhivirano 2015-01-08 na Wayback Machine-u
- Zonnebeke Tourist Information Arhivirano 2006-02-22 na Wayback Machine-u, including the location of cemeteries and memorials.
- Battles: The Third Battle of Ypres, 1917
- In Flanders Fields museum - Ypres Arhivirano 2007-01-09 na Wayback Machine-u
- Westhoek -, The great war in Flanders Fields - A war and peace experience.
- 2/Lieut. Robert Riddel, Military Cross, 10th Btn. Argyll & Sutherland Highlanders, Passchendaele, October 12th. 1917