Baranjska županija (Kraljevina Ugarska)
Baranjska županija (lat. Comitatus Baraniensis, mađ. Baranya vármegye, sh. Baranjska županija, nem. Komitat Branau) je bila županija, odnosno upravna jedinica srednjovekovne Kraljevine Ugarske (11-16. vek), habzburške Kraljevine Ugarske (između 17. i 20. veka), a potom i pokrajine Banat, Bačka i Baranja u Kraljevstvu Srba, Hrvata i Slovenaca (1918-1921. godine). Upravno sedište županije bio je grad Pečuj (danas u sastavu Mađarske). Veći deo teritorije ove županije je danas u okviru Mađarske, dok je manji deo u okviru Hrvatske.
| Baranjska županija Comitatus Baraniensis Baranya vármegye Baranjska županija Komitat Branau | |||||||
| |||||||
| Geografija | |||||||
| Kontinent | Evropa | ||||||
| Regija | Srednja Evropa | ||||||
| Zemlja | 1. Kraljevina Ugarska 2. Habzburška monarhija - Habzburška Ugarska 3.  Austrijsko carstvo - Habzburška Ugarska4.  Austrougarska - Ugarski deo Monarhije5.  Kraljevina Srbija - Banat, Bačka i Baranja6. Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca - Banat, Bačka i Baranja | ||||||
| Prestonica | Pečuj | ||||||
| Površina | 5.177 km² | ||||||
| Stanovništvo | 352.478 (1910.) | ||||||
| Društvo | |||||||
| Zvanični jezici | latinski, nemački, kasnije mađarski, srpski, govorni jezici: srpski, hrvatski | ||||||
| Religija | katolicizam, pravoslavlje | ||||||
| Vladavina | |||||||
| Titula vladara | Župan | ||||||
| Osnivanje | 11. vek / 17. vek / 1941. godina | ||||||
| Prestanak | 16. vek / 1921. godina / 1944. godina | ||||||
| Status | Bivša županija | ||||||
| Događaji | |||||||
| Prethodnici i naslednici | |||||||
| Prethodile su: | Nasledile su: | ||||||
|
.svg){kind=small}
| ||||||
|
.svg){kind=small}
| ||||||
| Portal:Istorija | |||||||
.svg)
.jpg)
Geografija uredi
U vreme Austrougarske, Baranjska županija se graničila sa županijama Šomođ, Tolna, Bačko-bodroškom i Virovitičkom (ova poslednja je bila u sastavu Hrvatske-Slavonije). Županija se nalazila u regiji Baranja, duž reka Dunav i Drava. 1910. godine je površina županije iznosila 5.176 km².
Istorija uredi
Županija je formirana u 11. veku kao jedna od županija Ugarske i prvobitno je obuhvatala područja sa obe strane reke Drave (današnju Baranju i deo današnje Slavonije). Nakon osmanskog osvajanja u 16. veku, županija prestaje da postoji, a ovde se formira Mohački sandžak, administrativna jedinica Osmanskog carstva.
Krajem 17. veka, ovo područje postaje deo Habzburške monarhije, a Baranjska županija se obnavlja u okviru Habzburške Ugarske. Nova županija je, međutim, za razliku od srednjovekovne, obuhvatala samo područja na levoj obali Drave.
Raspadom Habzburške monarhije (Austrougarske) 1918. godine, ovo područje ulazi u sastav pokrajine Banat, Bačka i Baranja, koja je bila deo Kraljevine Srbije, a potom i Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca. Baranjska županija je bila jedna od administrativnih jedinica Banata, Bačke i Baranje 1918-1921. godine.
Trijanonskim sporazumom iz 1920. godine, predviđena je podela Baranje i Bačke između Kraljevstva SHS i Mađarske. Zbog nezadovoljstva ovom odlukom, deo stanovništva u delovima Baranje i Bačke koji su trebali da pripadnu Mađarskoj proglasio je 1921. godine kratkotrajnu Baranjsko-bajsku republiku. Nakon propasti ove republike, veći deo Baranje ušao je u sastav Mađarske gde je organizovan kao Baranjska županija. Manji, južni deo Baranje, koji je ostao u sastavu Kraljevstva SHS uključen je u sastav nove Bačko-baranjske županije.
Jugoslovenski deo Baranje je 1941. godine okupirala Mađarska, koja ga je uključila u svoju Baranjsku županiju. Ova županija je između 1941. i 1944. godine ponovo imala granice kao u doba Austrougarske. Nakon Drugog svetskog rata, jugoslovenski deo Baranje je najpre uključen u sastav autonomne Vojvodine, a potom u sastav Hrvatske, jedne od republika nove socijalističke Jugoslavije.
Demografija uredi
Govorni jezici, 1910. godine:
- mađarski = 199.659 (56,6%)
- nemački = 112.297 (31,9%)
- srpski = 13.048 (3,7%)
- hrvatski = 10.159 (2,9%)
Religija, 1910. godine:
- Katolici = 272.866 (77,4%)
- Kalvinisti = 41.201 (11,7%)
- Luterani = 14.617 (4,2%)
- Pravoslavni = 14.114 (4,0%)
- Jevreji = 8.828 (2,5%)
Upravna podela uredi
Početkom 20. veka, upravna podela Baranjske županije bila je sledeća:
| Srez | |
|---|---|
| Srez | Sedište |
| Branjin Vrh | Darda |
| Heđhat | Šaš |
| Mohač | Mohač |
| Pečuj | Pečuj |
| Pečvarad | Pečvarad |
| Šikloš | Šikloš |
| Sentlorinc | Sentlorinc |
| Gradovi - srezovi | |
| Pečuj | |
