Arheološko područje Kličanj

Arheološko područje Kličanj se nalazi u Krajkovićima, na području opštine Trebinje, Bosna i Hercegovina. Na sjednici održanoj od 27. juna do 2. jula 2005. godine u Sarajevu, Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika donijela je odluku da se arheološko područje proglasi za nacionalni spomenik BiH. Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović, Ljiljana Ševo (predsjedavajuća) i Tina Wik.

Lokacija

Kličanj je blago uzvišenje u neposrednoj blizini naselja Krajkovići, 20 km jugozapadno od Trebinja. Na istočnoj padini, uz savremeno pravoslavno groblje, nalazi se arheološko područje. Smješteno je na vanredno pogodnom i dominantnom mjestu, nedaleko od izvora vode Brestice, što je od davnina predstavljalo važne preduslove za nastanak i kontinuitet naselja.

Historija

Do početka 13. stoljeća područje pripada srednjovjekovnoj župi Popovo, koja je bila konstitutivni dio Huma, sve do njegovog raspada. Popovo, zajedno sa Primorjem i Žabom, ostaje u neposrednom posjedu kneza Andrije i njegovih potomaka. Andrijići gube Primorje, koje dospijeva u posjed Dubrovnika, ali kao zavisna vlastela bosanskog kraljevstva i dalje zadržavaju žapsku i popovsku župu sve do propasti bosanske države, bilo kao neposredni vazali bosanskog kralja, ili češće vazali Sankovića i Kosača.

Istraživanja

U periodu 1964. - 1976. godine Zavičajni muzej Trebinje je vršio istraživanja. Pokretni arheološki materijal je pohranjen u prostorijama muzeja.

Arheološkim iskopavanjima je utvrđeno postojanje praistorijskog gradinskog naselja na brdu Kličanj. Pronađeno je malo fragmenata keramike, kućnog lijepa i kulturni sloj debljine 20 cm iz bronzanog ili gvozdenog doba. Većina fragmenata na ovom lokalitetu pripada dobro pečenim velikim posudama grube fakture i lošije izrade. Uglavnom su svijetlocrvene boje sa izvjesnim glačanjem sa spoljne i unutrašnje strane. Na većem broju primjeraka vidi se rad od slabije gline sa primjesom krupnijeg pijeska. Osim grubljih, pronađene su i manje količine finijih fragmenata.

Iz srednjovjekovnog perioda, nalaze se ostaci crkve i nekropola sa stećcima. Sačuvana visina zidova crkve iznosi 0,80 m. Unutrašnje dimenzije iznose 4,00 x 2,65 m. Vrata, široka 0, 70 m, nalazila su se na zapadnoj strani. Zidana je od neklesanog kamena, bez maltera. Nije imala apsidu. U unutrašnjosti crkve, u jugoistočnom uglu, na udaljenosti 15 cm od istočnog zida, prilikom iskopavanja je pronađen kameni stub (0,70 x 0, 40 x 0,25 m) sa oborenom časnom trpezom. Vjerovatno je u suprotnom uglu postojao još jedan takav stub, te je časna trpeza (dimenzija 0,75 x 0,40 x 0,25 m) stajala naslonjena na istočni zid crkve i dva stuba.

Oko crkve se prostire nekropola od osamdeset stećaka, od čega je pedeset ploča i trideset sanduka. Obrada je različita, a veći broj primjeraka je dobro obrađen. Orijentisani su prema pravcu zapad-istok i svrstani u nizove. Pet primjeraka je ukrašeno (pravougaoni štit sa mačem, krst čiji su krakovi predstavljeni kao trostruke vrpce od kojih je srednja tordirana, polumjesec, krug, trougao, kružni vijenac u vidu uvijenog užeta).

Literatura

• Sima Ćirković, Istorija srednjovekovne bosanske države, Beograd, 1964.
• Šefik Bešlagić, Popovo, srednjovjekovni nadgrobni spomenici, Sarajevo, 1966.
• Đorđo Odavić, Praistorijsko naselje na Kličnju u Krajkovićima, Tribunia 2, Zavičajni muzej Trebinje, 1976, 7-17.
• Pavao Anđelić, Srednjovjekovna župa Popovo, Tribunia 7, Zavičajni muzej Trebinje, 1983, 61-79.