Wikipedija

Sibilske knjige

Sibilske knjige (lat. Libri Sibyllini) naziv je zbirke proročkih iskaza pisanih u heksametarskim stihovima na starogrčkom jeziku, koju je, prema predanju, poslednji rimski kralj, Tarkvinije Oholi, kupio od jedne Sibile, proričice koja je došla iz Kume u južnoj Italiji. Te su knjige bile konsultovane u doba najvećih kriza tokom istorije Rimske republike i Rimskog carstva. Od izvornih Sibilskih knjiga sačuvani su samo fragmenti, dok je ostatak izgubljen ili namerno uništen.

Sibilske knjige ne treba mešati s tzv. Sibilinskim proročanstvima, koje čini dvanaest knjiga za koje se veruje da su nastale u doba Julijevsko-klaudijevske dinastije.

Historija

uredi
 
Prikaz Sibile iz Kume (16. vek)

Prema rimskom predanju, najstarija zbirka Sibilskih knjiga nastala je u vreme Solona i Kira Velikog u Gergisu na planini Idi u Troadi; ta se zbirka pripisivala Helespontskoj Sibili i čuvana je u Apolonovom hramu u Gergisu. Odatle je potom preneta u Eritru u Joniji, gde je pročula kao zbornik proročanstava Eritrejske Sibile. Čini se da je upravo ta zbirka knjiga zatim dospela u Kume, odakle ih je Kumejska Sibila) donela u Rim.

Priča o tome kako je kralj Tarkvinije stekao Sibilske knjige jedan je od znamenitih mitskih elemenata rimske istorije. Kumejska Sibila ponudila je Tarkviniju devet knjiga proročanstava, a kralj ih je odbio kupiti smatrajući da starica traži za njih previsoku cenu; ona je tada bacila tri knjige u vatru i ponudila preostalih šest kralju za istu visoku cenu, što je kralj takođe odbio; zatim je Sibila bacila u vatru još tri knjige i ponovo mu ponidila preostale tri za istu cenu. Tarkvinije se tada pokajao te je poslednje tri kupio za istu onu sumu novca koju je starica na početku tražila. Na tu priču aludira se u izgubljenim Varonovim knjigama, koje citiraju Laktancije u svom spisu Institutiones Divinae (I, 6) i Origen. U punom obliku priča je sačuvana kod Aula Gelija.[1]

Rimski senat vršio je strogi nadzor nad Sibilskim knjigama.[2] Sibilske knjige bile su poverene na staranje dvojici patricija; nakon 367. pne. postavljeno je deset ljudi da se o njima staraju, od kojih su petorica bili patriciji, a petorica plebejci, a zajedno su se nazivali decemviri sacris faciundis; kasnije, verovatno u Sulino doba, broj članova ovog kolegija povećan je na petnaest, pa su se otada zvali quindecimviri sacris faciundis. To su obično bili bivši konzuli i bivši pretori. Tu su dužnost obavljali doživotno i bili su izuzeti od svih drugih javnih dužnosti. Glavna im je dužnost da Sibilske knjige drže na sigurnom i čuvaju njihovu tajnost te da, samo uz nalog Senata, konsultuju knjige; u njima nisu mogli pronaći neka precizna predviđanja budućih događaja u obliku proročanstava, nego religijske obrede koje je neophodno izvršiti da bi se izbegle neke velike nesreće ili da bi se umirila neka izuzetna zloslutna događanja (komete i zemljotresi, meteorske kiše, kuge i slično). Javnosti su objavljivana ne sama proročanstva, koja su bila uopštena i stoga podložna zloupotrebama, nego samo verski obredi koje je, prema tumačenju knjiga, trebalo izvršiti da bi se umirili bogovi.

Sveštenički kolegij Petnaestorice vršio je nadzor i nad kultovima Apolona, "Velike majke" Kibele i Cerere, koji su svi uvedeni na preporuku Sibilskih knjiga, onako kako je te preporuke isti ovaj kolegij protumačio. Sibilske knjige bile su zaslužne za izgrdanju ukupno osam hramova u starom Rimu, ne računajući one kultove za koje se smatralo da su posredovani Sibilskim knjigama jednostavno zbog helenske prirode određenog božanstva.[2] Tako je jedna od važnih funkcija Sibilskih knjiga bio uticaj koji su one vršile na praktikovanje grčkih kultova u Rimu i na grčki koncept božanstava u okviru domaće rimske religije. Kako su Sibilske knjige poticale iz Anatolije, odnosno iz oblasti Troje, one su govorile o božanstvima i ritualima koji su se tamo poštovali i tako su pomogle da se oni inkorporiraju u zvaničnu rimsku religiju putem sinkretičke amalgamacije božanstava različitih naroda s odgovarajućim grčkim božanstvima i uz prateće prilagođavanje rimskih verskih praksi.

Budući da su Sibilske knjige bile napisane grčkim heksametarskim stihovima, svešteničkom su kolegiju uvek pomagala dva grčka prevodioca. Knjige su čuvane u Jupiterovom hramu na Kapitolu, a uništene su kad je taj hram izgoreo u požaru 83. pne. Rimski je senat 76. pne. poslao izaslanike da prikupe slična proročanstva, naročito iz oblasti Ilija, Eritre, sa Samosa, Sicilije i iz Afrike.[3] Ove nove Sibilske knjige smeštene su u obnovljeni hram, zajedno sa sličnim proročanstvima domaćeg porekla, npr. onih od Tiburske Sibile i drugih, koja su cirkulisala među pojedincima, a sad je naređeno da budu predata gradskom pretoru, pošto je njihovo držanje u privatnom vlasništvu proglašeno nezakonitim; sva prikupljena proročanstva ispitala su Petnaestorica i zadržala ona koja su im se činila autentičnim.[4]

Oktavijan Avgust, u funkciji vrhovnog sveštenika, premestio je 12. pne. te Sibilske knjige u Apolonov hram na Palatinu, gde su i ostale sve do oko 405. naše ere. Prema kasnoantičkom pesniku Rutiliju Klaudiju Namacijanu, Sibilske knjige spalio je vojni zapovednik Flavije Stilihon (umro 408. naše ere) jer su bile korišćene za političke napade na njegovu upravu.

Nekoliko autentičnih stihova iz Sibilskih knjiga citira Flegon iz Tralesa, pisac koji je živeo u 2. veku naše ere. To je proročanstvo, odnosno kombinacija dva proročanstva, od ukupno sedamdeset heksametarskih stihova, u kojima se objavljuje rođenje nekog androgina i propisuje dugi niz rituala i zavetnih darova bogovima.

Sibilinska proročanstva

uredi

Sibilinska proročanstva spominje rimsko-judejski istoričar Josip Flavije s kraja 1. veka naše ere, kao i brojni ranohrišćanski pisci iz 2. veka, među njima i Atenagrora iz Atine koji, u jednom pismu upućenom caru Marku Aureliju oko 176. godine, doslovno citira jedan sačuvani odlomak iz tih proročanstava, zajedno s podužim nizom drugih citata iz antičkih pisaca, kao što su Homer i Hesiod, uz napomenu da su sva ta dela caru verovatno već poznata. Kopije izvornih Sibilskih knjiga, tj. onih koje su rekonstruisane 76. pne., u to su se vreme još uvek nalazile u svom hramu u Rimu. Ipak, naučnici danas smatraju da su Sibilinska proročanstva bile anonimne kompilacije koje su svoj konačni oblik dobile tek u 5. veku, nakon uništenja Sibilskih knjiga. To je zbirka raznovrsnih beležaka hebrejskog, hrišćanskog i paganskog porekla, u kojoj se beleže predskazanja budućih nesreća i koja svedoči o konfuznom shvatanju Sibila među hrišćanima pozne antike.[5]

Korišćenje knjiga

uredi

Rimski pisci zabeležili su neke od prilika kad su Sibiliske knjige konsultovane:

  • 399. pne.: Knjige su konsultovane jer je u gradu izbila zaraza, nakon čega je u Rim uvedena ceremonija lektisternija. Održani su lektisterniji u čast Apolona, Latone, Dijane, Herkula, Merkurija i Neptuna.[6]
  • 348. pne.: Kuga je pogodila Rim nakon kratkog okršaja s Galima i Grka. Po nalogu knjiga održan je još jedan lektisternij.[7]
  • 345. pne.: Knjige su konsultovane kad je "pao pljusak kamenja i tmina ispunila nebo usred dana". Publije Valerije Publikola postavljen je za diktatora i zadužen za organizovanje prigodnih verskih obreda.[8]
  • 295. pne.: Knjige su opet konsultovane nakon neke bolesti i vesti o tome da su mnogi vojnici u odredima Apija Klaudija stradali od udara munje. Podignut je hram boginji Veneri u blizini Velikog cirka. [9]
  • 293. pne.: Posle nove kuge knjige su opet konsultovane i naložile su "da Asklepije mora biti doveden u Rim iz Epidaura"; međutim, kako je Senat bio previše zauzet Samnitskim ratovima, nije preduzeo nikakve korake osim što je organizovao jedan dan javne molitve Asklepiju.[10]
  • 240/238. pne.: Ustanovljene su Floralije (ludi Florales) u čast boginje Flore nakon konsultovanja knjiga.
  • 216. pne.: Kad je Hanibal uništio rimske legije u bici kod Kane, u Rimu su, po nalogu Sibilskih knjiga, živi pokopani dva Gala i dva Grka.[11]
  • 205‒204. pne.: Tokom drugog punskog rata po nalogu Sibilskih knjiga prenet je u Rim fetiš boginje Kibele iz Pesinunta (ili, prema drugim verzijama, iz Pergama). Pergamskom kralju Atalu I stigli su rimski izaslanici da pregovaraju o prelasku boginje u Rim. Boginja je u Italiju stigla u obliku crnog meteorskog kamena 204. pne.; u Ostiji su je dočekali Publije Kornelije Scipion Nazika i Klaudija Kvinta, "njabolji" među muškarcima i ženama Rima. Taj je kamen smešten u hram Pobede na Palatinu. U čast Kibele organizovan je lektisternij i prvi put su održane Megalezijske igre.[12] Kibelin kamen prenet je u njen novopodignuti hram 191. pne., kad ga je posvetio Marko Junije Brut u doba konzulata Publija Kornelija Scipiona Nazike.[13] Jedan citat iz dela Valerija Ancijata sačuvan kod Tita Livija navodi da su Megalezijske igre ponovo održane 191. pne. i da su "prvi put sadržavale dramska izvođenja"[14]
  • 63. pne.: Verujući u predskazanje iz Sibilskih knjiga da će "trojica Kornelijevaca" zavladati Rimom, Publije Kornelije Lentul Sura priključio se Katilininoj zaveri.[15]
  • oko 55. pne.: Dok su Rimljani raspravljali o tome treba li poslati vojnu pomoć Ptolemeju XII u njegovoj borbi za egipatski presto, munja je udarila u Jupiterov kip na Albanskim brdima; konsultovana su proročanstva, od kojih je jedno navodno reklo: "ako vam egipatski kralj zatraži pomoć, nemojte mu odbiti svoje prijateljstvo, ali nemojte mu poslati nikakvu vojsku, inače ćete zapasti u muku i opasnost". To je značajno odložilo Ptolemejev povratak na presto.[16]
  • 44. pne.: Prema Svetoniju, jedno proročanstvo iz Sibilskih knjiga govorilo je da samo kralj može pobediti Partiju, što je podstaklo glasine po Rimu da Julije Cezar teži kraljevskoj vlasti.[17]
  • 15. g. naše ere: Kad je reka Tibar poplavila neke delove Rima, jedan od sveštenika predložio je da se konsultuju Sibilske knjige, no car Tiberije je predlog odbio, smatrajući da je božanske stvari bolje držati u tajnosti.[18]
  • 271. g. naše ere: Knjige su konsultovane nakon poraza koji su Rimljani pretrpeli od Alamana u bici kod Placencije.
  • 312. g. naše ere: Maksencije je konsultovao Sibilske knjige pripremajući se za sukob s Konsantinom, koji je nedugo pre toga svoju lojalnost preusmerio sa Apolona na Isusa Hrista.
  • 363. g. naše ere: Car Julijan Apostata konsultovao je Sibilske knjige pripremajući se na istoku za rat sa Sasanidima. Iz Rima mu je otposlat odgovor u kojem mu je "jednostavnim jezikom rečeno da te godine ne napušta vlastitu teritoriju".[19]
  • 405. g. naše ere: Stilihon je naredio da se Sibilske knjige unište, možda zato što su ta proročanstva bila korišćena za napade na njegovu upravu suočenu s Alarikovom pretnjom.

Reference

uredi
  1. ↑ Aulo Gelije, Atičke noći, I, 19.
  2. ↑ 2,0 2,1 Eric M. Orlin, Temples, Religion, and Politics in the Roman Republic, "Chapter 3. The Sibylline Books", 2002, str. 97.
  3. ↑ "Kada je za vreme Savezničkog rata izgoreo Kapitolij, sakupili su po Samosu i Iliju, Eritreji i Africi, Siciliji i italskim kolonijama, sva proroštva Sibile, bilo da je postojala samo jedna proročica ili više njih, i zadužili sveštenike da, koliko je to u ljudskoj moći, izdvoje između njih ona autentična", Tacit, Anali, VI, 12.
  4. ↑ Tacit, Anali, VI, 12.
  5. ↑ Fragmenti Sibilinskih proročanstava u engleskom prevodu, ed. Terry, 1899.
  6. ↑ Tit Livije, Od osnivanja Grada, V, 13.
  7. ↑ Tit Livije, Od osnivanja Grada, VII, 27.
  8. ↑ Tit Livije, Od osnivanja Grada, VII, 28.
  9. ↑ Tit Livije, Od osnivanja Grada, X, 31.
  10. ↑ Tit Livije, Od osnivanja Grada, X, 47.
  11. ↑ Tit Livije, Od osnivanja Grada, XXII, 57.
  12. ↑ O ovome v. Ciceron, De haruspicum responsis, 24‒28; Varon, O latinskom jeziku, VI, 15; Diodor Sicilijski, XXXIV, 33, 1‒6; Tit Livije, Od osnivanja Grada, XXIX, 10, 4 ‒ 11, 8; XXIX, 14, 1‒14; [Verije Flak] Fasti Praenestini, s.v. 4. april; Strabon Geografija, XII, 5, 3; Ovidije, Fasti, IV, 180‒372; Valerije Maksim, VIII, 15, 3; Plinije Stariji, Prirodoslovna pitanja, VII, 120; Silije Italik, Punski rat, XVII, 1‒45; Apijan, Hanibalov rat, 56; Sekst Pompej Fest, O značenju reči, S 51‒52 M, P 237, M; Dion Kasije, Rimska istorija, XVII, 61; Herodijan, I, 11, 1‒5; Arnobije, Adversus nationes, VII, 49‒50; Laktancije, Divinae institutiones, II, 7, 12; [Julijan], Himna Majci bogova; Amijan Marcelin, Istorija, XXII, 9, 5; Avgustin, O državi Božjoj, II, 5, X, 16.
  13. ↑ Tit Livije, Od osnivanja Grada, XXXVI, 36, 3; Tacit, Anali, IV, 65; Valerije Maksim I, 8, 11.
  14. ↑ Tit Livije, Od osnivanja grada, XXXVI, 36, 4.
  15. ↑ Plutarh, Ciceronov život, 17.
  16. ↑ Dion Kasije, Rimska istorija, XXXIX, 15.
  17. ↑ Svetonije, Cezar, 79, 3.
  18. ↑ Tacit, Anali, I, 76.
  19. ↑ Amijan Marcelin, Istorija, XXIII, 1, 7.

Literatura

uredi
  • Hermann Diels, 1980. Sibyllinische Blätter
  • Eric M. Orlin, 2002. Temples, Religion, and Politics in the Roman Republic ch. 3 "The Sibylline Books".

Vanjski linkovi

uredi
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Sibilske_knjige&oldid=6213482