Etrurski brojevi
Etrurske brojeve su koristili stari Etrurci. Sistem je bio adaptacija atičkih brojeva iz Grčke, a sa svoje strane je bio inspiracija kasnijim rimskim brojevima.
| Brojevni sistemi po kulturama | |
|---|---|
| Hindu-Arapski brojevi | |
| Zapadnoarapski Indijska familija Kmerski |
Istočnoarapski Brami Tajski |
| Istočnoazijski brojevi | |
| Kineski Sučou |
Računski štapići Mongolski |
| Alfabetski brojevi | |
| Abžadski Jermenski Ćirilični Ge'ez |
Hebrejski Grčki (Jonski) Āryabhaṭa |
| Ostali sistemi | |
| Atički Vavilonski Egipatski Inuitski |
Etrurski Majanski Rimski Polje urni |
| Spisak tema o brojevnim sistemima | |
| Pozicioni sistemi po bazama | |
| Dekadni (10) | |
| 2, 4, 8, 16, 32, 64 | |
| 1, 3, 6, 9, 12, 20, 24, 30, 36, 60, još… | |
Osnovni simboli uredi
U tabeli je dat približan izgled simbola, kakve je moguće prikazati na kompjuteru. Pored toga, drugi znak za 100 bio je X sa vertikalnom linijom kroz centar - znak za 50 bio je njegova donja polovina.
| Etrurski | Decimalno | Pribl. simbol |
|---|---|---|
| θu | 1 | I |
| maχ | 5 | Λ |
| śar | 10 | X |
| muvalχ | 50 | ↑ |
| ? | 100 | C ili Ж |
Sačuvano je vrlo malo dokaza o ovim brojevma. Poznati su primeri simbola za veće brojeve, ali je nepoznato koji je simbol predstavljao koji broj.
Nazivi brojeva uredi
Zahvaljujući brojevima ispisanim na Tuskanijskoj kockici, postoji sporazum da su zal, ci, huθ i śa ostali brojevi do 6 (osim 1 i 5). Ovo zavisi od odgovora na pitanje je li zbir brojeva na suprotnim stranama etrurske kockice iznosio sedam, kao na danjašnjoj. Neke pronađene kockice ne potvrđuju ovo.
Zanimljiv aspekt etrurskog numeričkog sistema je to što su neki brojevi, kao u rimskom sistemu, predstavljani kao delimične suptrakcije (tj. putem oduzimanja). Tako se "17" nije pisalo *semφ-śar, nego <ci-em zaθrum> - "tri (oduzeto) od dvadeset". Po tom principu su pisani brojevi 17, 18 i 19.
Generalni konsenzus uredi
Uprkos stalne debate oko toga je li <huθ> ili <śa> predstavljalo "četiri" ili "šest", današnji koncenzus među etruskolozima je ovakav:
| Etrurski | Decimalno |
|---|---|
| θu | 1 |
| zal | 2 |
| ci | 3 |
| huθ | 4 |
| maχ | 5 |
| śa | 6 |
| semφ | 7 |
| cezp | 8 |
| nurφ | 9 |
| śar | 10 |
| *θuśar | 11 |
| *zalśar | 12 |
| *ciśar | 13 |
| huθzar | 14 |
| *maχśar | 15 |
| *śaśar | 16 |
| ciem zaθrum | 17 |
| eslem zaθrum | 18 |
| θunem zaθrum | 19 |
| zaθrum | 20 |
| cealχ | 30 |
| *huθalχ | 40 |
| muvalχ | 50 |
| śealχ | 60 |
| semφalχ | 70 |
| cezpalχ | 80 |
| *nurφalχ | 90 |
U skorije vreme je izneseno mišljenje[1] da zar = śar znači '12' (up. zal = ‘2’ i zaθrum = ‘20’) a da je halχ bilo '10'. Prema ovom tumačenju huθzar bi bilo "16" a ne "14".
Reči za 17, 18 i 19 su mogle uticati na latinsko duodeviginti (18) i undeviginti (19), doslovno "dva-od-dvadeset" i "jedan-od-dvadeset" (etrursko -(n)em je izgleda značilo "od"). Ovakvi oblici brojeva 18 i 19 su nestali u modernim romanskim jezicima.
Brojevi kao da pokazuju da etrurski nije indoevropski jezik, zbog nemogućnosti pronalaženja uverljivih pravilnih korespondencija u promeni glasova između etrurskih i protoindoevropskih brojeva.
See also uredi
Izvori uredi
Vanjske veze uredi
(na engleskom:)
- http://users.tpg.com.au/etr/etrusk/tex/grammar.html#num Arhivirano 2005-04-05 na Wayback Machine-u
- http://www.mysteriousetruscans.com/language.html
