Nekropola Mramorije (Rastište)
Nekropola Mramorje Rastište nalazi se u na području opštine Bajina Bašta, Srbija. Nekropola je na listi 28 srednjovjekovnih nekropola stećaka koje su 2016. godine proglašene Svjetskom baštinom UNESCO-a. Na listi je 20 nekropola u Bosni i Hercegovini, po 3 u Srbiji i Crnoj Gori, i 2 u Hrvatskoj.[1] U obrazloženju se, između ostalog, navodi:
| Nekropola Mramorije Rastište | |
|---|---|
 Svjetska baština – UNESCO | |
| [[Datoteka:|200px]] | |
Perućac, Bajina Bašta,  Srbija | |
| Registriran: | 2016 |
| Vrsta: | Kulturno dobro |
| Mjerilo: | iii, vi |
| Ugroženost: | no |
| Referenca: | UNESCO |
- Stećci su srednjovjekovni nadgrobni spomenici, nastali od XII-XVI vijeka na teritoriji jugoistočne Evrope na kojoj su danas Bosna i Hercegovina, zapadna Srbija, zapadna Crna Gora i srednja i južna Hrvatska. Značajni su po svojoj interkonfesionalnosti, i korišteni su kod ukopa pripadnika sve tri srednjovjekovne hrišćanske zajednice (Pravoslavna crkva, Katolička crkva i Crkva bosanska).[2]
Lokacija uredi
Nekropola se nalazi 7 km zapadno od nekropole u Perućacu i 19 km od Bajine Bašte. Do sela Rastište se dolazi kroz kanjon rijeke Dervente koja se uliva u Perućko jezero. Sjeverno od seoske crkve nalaze se dvije nekropole sa stećcima, Uroševina i Gajevi, udaljene 500 metara jedna od druge. Oko 500 metara zapadno od stećaka nalazi se aktivni lokalni kamenolom Vagan u kojem su u srednjem vijeku iskopani nadgrobni spomenici. Ova anegdotska informacija potvrđena je kao tačna nakon sedimentne petrografske analize. U kamenolomu se nalazi sačuvan jedan djelomično obrađen nedovršen stećak.</ref>[3]
Istorija uredi
Teritorija Bajine Bašte, koja obuhvata današnji Perućac, nalazila se na periferiji srednjovekovne srpske države Raške na granici sa Bosnom, u periodu od 13. do 15. vijeka. Stanovništvo je živjelo u manjim naseljima dok su utvrđena naselja bili:Solotnik, Đurići i Rogačički vis. U 14. vijeku ovim krajem je vladao Nikola Altomanović, a ubrzo je teritoriju zauzeo knez Lazar Hrebeljanović.
Duhovni i vjerski uticaj imali su monasi iz manastira Rače koji je podignut početkom 14. veka. Sadašnje naselje Rastište nastalo je u 19. veku u širem okruženju srednjovekovnog groblja. Nakon podjele zemljišta, na lokalitetu Uroševina kratko je nastavljeno sahranjivanje jedne porodice, dok su ovi grobovi obilježeni nizom kamenja.
Nekropola uredi
Na lokaciji Uroševine sačuvana su 33 nadgrobna spomenika: 1 ploča, 12 sanduka, 1 dupli sanduk, 16 sljemenaka, 2 amorfna spomenika i 1 cilindar. Spomenici su orijentisani zapad-istok, i poredani u nizove. Njihova površina je pažljivo rezbarena i polirana. Reljefna dekoracija zabilježena je na četiri nadgrobna spomenika u obliku sljemenaka: kružno ispupčenje, luk i strijela i mačevi.
Nekropolu u Gajevima sječe skorašnji seoski put do kamenoloma. Sačuvano je ukupno 35 stećaka: 7 ploča, 26 sanduka i 2 sljemenaka. Ukrašavanje je pronađeno na tri nadgrobna spomenika: dva sanduka bez postolja imaju motive polumjeseca i krsta sa tri kraka koji se završavaju krugom i motivom polumjeseca i kruga unutar lunarnog luka. Sljemenak na osnovi ima plastičnu predstavu polumjeseca i kruga unutar lunarnog luka. Nije zabilježen nijedan natpis.
Reference uredi
- ↑ „Državna komisija”. Arhivirano iz originala na datum 2020-01-17. Pristupljeno 2022-03-22.
- ↑ „Stećci Medieval Tombstone Graveyards”. UNESCO, WORLD HERITAGE LIST. Pristupljeno 13. 9. 2018.
- ↑ „Nekropola Mramorje Rastište”. UNESCO: Svjetska baština - www.stecciwh.org. Pristupljeno 9. 2. 2021.(en)
