Mramorije (Perućac)
Nekropola Mramorje, općina Bajina Bašta, nalazi se na listi 28 srednjovjekovnih nekropola stećaka koje su 2016. godine proglašene UNESCO-vom Svjetskom baštinom.[1] Na listi su 20 nekropole u Bosni i Hercegovini, po 3 u Srbiji i Crnoj Gori, a 2 u Hrvatskoj. [2]
| Nekropola Mramorje Perućac | |
|---|---|
 Svjetska baština – UNESCO | |
 | |
Bajina Bašta,  Srbija | |
| Registriran: | 2016 (31. zasjedanje) |
| Vrsta: | Kulturno dobro |
| Mjerilo: | iii, vi |
| Ugroženost: | no |
| Referenca: | UNESCO |
Ovi monolitni kameni nadgrobni spomenici (stećci) nastali su u periodu od druge polovine 12. do 16. vijeka, iako su se najintenzivnije izrađivali tokom 14. i 15. stoljeća. Stećci su izuzetno svjedočanstvo o duhovnim, umjetničkim i istorijskim aspektima srednjovjekovnih kultura jugoistočne Evrope, područja u kojem su se tradicije i uticaji evropskog zapada, istoka i juga ispreplitali sa ranijim tradicijama. Ističu se po svojoj međukonfesionalnosti, a sahranjivali su ih sve tri srednjovjekovne kršćanske zajednice, uključujući pravoslavnu crkvu, katoličku crkvu i bosansku (koja je trajala oko tri stoljeća do druge polovine 15. stoljeća). Sačuvano je preko 70.000 stećaka na preko 3.300 lokaliteta), različutih oblika i motiva, bogatstvo reljefa, epigrafije i bogatstvo nematerijalnog kulturnog naslijeđa.[3]
Lokalitet se nalazi pod zaštitom Republike Srbije, као spomenik kulture od izuzetnog značaja[4][5]
Lokacija uredi
Arheološko nalazište Mramorije ograničeno je sa visokom desnom obalom reke Drine na sjevere strane i saobraćajnim pravcem Bajina Bašta – Tara na jugu, dok je zapadna granica je desna obala rijeke Vrelo koja se uliva u rijeku Drinu. Teritorija Bajine Bašte, koja obuhvata današnji Perućac, nalazila se na periferiji srednjovekovne srpske države Raške na granici sa banovinom i kraljevinom Bosnom u periodu od 13. do 16. vijeka. U 14. vijeku ovim krajem je vladao Nikola Altomanović, a ubrzo su njegovu teritoriju međusobno podijelili teritoriju knez Lazar Hrebeljanović i bosanski vladar Tvrtko I.[6]
Arheološko istraživanje 2010. godine pokazalo je da su grobovi zatrpani u netaknuti sloj rastresite krečnjačke stijene. U jednoj od grobnica otkriven je srebrni novac bosanskog kralja Stjepana Tomaša (1443-1461) na ploči koja je prekrivala pokojnika.
Opis uredi
Nekropola je iz XIV vijeka i imala je oko 200 stećaka, napravljenih od tvrdog krečnjaka. Prema posljednjim podacima sada ih je 93, od toga:
- 46 ploča
- 18 sljemenjaka sa postoljem
- 10 sljemenjaka bez postolja
- 7 sanduka sa postoljem
- 10 sanduka bez postolja
- 2 amorfna.
Dio stećaka je vremenom premješten, dio je utonuo, dva su prebačena u muzeje ( Etnografski muzej Beograd i Narodni muzej Užice). Poređani su u pravilne redove. Na stećcima nema natpisa, i vrlo mali broj je ukrašen motivima kruga, polumjeseca, mača i štita.
U ljeto 2011 obavljeno je kompleto čišćenje i konzervacija. Korištena je specijalizirana mehanizacija za vraćanje položaja dvanaest spomenika što je moguće više na originalni položaj, a rekonstruirani su nedostajući dijelovi nekih spomenika.
Reference uredi
- ↑ „Mramorje (Perućac)”. UNESCO: Svjetska baština. Pristupljeno 19. 11. 2021.(en)
- ↑ „Državna komisija”. Arhivirano iz originala na datum 2020-01-17. Pristupljeno 2016-11-15.
- ↑ „Dubravko Lovrenović: Stećci”. Rabić, Sarajevo, 2009. Pristupljeno 19. 11. 2021.
- ↑ Spomenici kulture od izuzetnog značaja Arhivirano 2008-10-15 na Wayback Machine-u (Министарство културе Републике Србије) (sh)
- ↑ Споменици културе у Србији: Nekropola stećaka (сајт САНУ) (sh) (en)
- ↑ „Nekropola Mramorje Perućac”. UNESCO. Pristupljeno 19. 11. 2021.(en)
Literatura uredi
- Šefik Bešlagić (1982): Stećci: kultura i umjetnost, Sarajevo: Veselin Masleša
- Šefik Bešlagić (1971): Stećci, kataloško-topografski pregled, Sarajevo: Veselin Masleša
