Wikipedija

Napad NOVJ na Bosanski Novi 1942.

Nakon Bihaćke operacije Vrhovni štab NOV i POJ nastojao je da zadrži stečenu inicijativu i nastavi razbijanje uzdrmanog protivnika. U tom cilju Četvrta divizija NOVJ ojačana delovima Pete nastavila je energično nastupanje između Une i Sane, sa ciljem da, u sadejstvu sa delovima Prvog hrvatskog korpusa NOVJ sa Banije, likvidira utvrđeni garnizon Bosanski Novi sa oklnim utvrđenjima. Predviđajući napade, nemačka 714. divizija je u cilju zaštite Bosanskog Novog, Prijedora, Sanskog Mosta i rudnika Ljubija na prostoru između Une i Sane uspostavila neprekidnu trostruku utvrđenu liniju „Jugozapad“ koju je branilo oko 18.000 nemačkih i ustaško-domobranskih vojnika[1].

Napad na liniju „Jugozapad " počeo je 17. novembra 1942. Četvrta divizija razbila je tokom noći 17/18. novembra 1942. desno, severoistočno krilo linije „Jugozapad“, izbila na reku Sanu, komunikaciju Prijedor - Bosanski Novi i ugrozila Ljubiju, nanevši teške gubitke neprijatelju. Veliki uspeh postigla je Peta krajiška brigada, zarobivši veliki broj neprijateljskih vojnika, među kojima i komandanta desnog odseka linije „Jugozapad“, potpukovnika Severovića[2].

Nakon pripremnih borbi na širem području, izvršena je koncentracija za napad na Bosanski Novi, koji je usledio 26. novembra 1942. u 23:00. Na utvrđeni rejon grada i okoline napale su četiri brigade Prvog bosanskog korpusa. Istovremeno, pet brigada Prvog hrvatskog korpusa trebalo je da napadne uporišta Matijeviće i Dvor na Uni.

Napad se nije oslanjao na iznenađenje. Štabu 714. nemačke divizije, koja je bila nadležna za ovo područje, bile su poznate pripreme za napad, pa je celu oblast grada pretvorio u utvrđeni rejon, objedinjen sa odbrambenim pojasom oko Dvora na Uni i komunikacije Dvor - Kostajnica. Novi je 26. novembra branio jedan bataljon Nemaca ojačan dodatnom pešadijskom i tenkovskom četom, divizion artiljerije, bojna ustaša, žandarmerija, te 12. pešadijska pukovnija i 3. gorski zdrug NDH - ukupno oko 6.000 ljudi[3]. Četiri brigade Prvog bosanskog korpusa brojale su oko 4.500 ljudi.

Tokom noći postignut je značajan lokalni uspeh na pravcu napada Prve krajiške brigade, uz zarobljavanje oko 500 domobrana i 4 haubice. Ostale brigade likvidirale su sva uporišta u dolinama Une i Sane, uključujući Dobrljin, čime je Novi izolovan. Međutim, prodor u sam grad nije uspeo, pa je u zoru napad obustavljen.

Naredna dva dana vođene su borbe u široj oblasti Novog sa obe strane reke Une. Tokom 27. novembra odbijen je napad 3. bataljona 721. nemačkog puka ojačanog četom tenkova, koji se pokušao iz Prijedora probiti u Novi. Tokom 28. novembra Šesta krajiška brigada likvidirala je mostobran Blagaj, potpuno razbivši preostali deo 3. gorskog zdruga NDH, koji je, prema izveštaju štaba zdruga, izgubio 480 vojnika i oficira. Među poginulima bio je i potpukovik Josip Lankaš[4] Od 25. do 28. novembra odvijao se napad pet brigada Prvog hrvatskog korpusa na Dvor na Uni, pri čemu su snage NOVJ imale 310 boraca izbačenih iz stroja[5].

Ponovni napad na sam Bosanski Novi usledio je 28. novembra u 20:00. Međutim, ranije istog dana štab Prvog hrvatskog korpusa obustavio je napad na Dvor na Uni, jer su združene nemačko-ustaško-domobranske snage probile blokadu i prodrle iz Kostajnice u Dvor. Time je ujedno uspostavljena veza i sa opkoljenim garnizonom u Bosanskom Novom. Snage u samom gradu, koje su pre ovog spajanja brojale oko 6.500 ljudi, ojačane su na oko 10.500 boraca[6]. Tokom napada, samo je Druga krajiška brigada uspela da se probije u sam grad, pa su njeni delovi u gradu tokom noći ojačani delovima Prve krajiške.

Usled veoma nepovoljnog odnosa snaga, napad je završen neuspehom, pa je obustavljen u zoru 29. novembra. Nakon izvlačenja snaga NOVJ iz grada, nemačko-ustaško-domobranske snage izvršile su protivnapad, koji je odbijen i oko 16:30 napadač je nateran na povlačenje u grad.

Vrhovni štab i štabovi korpusa NOVJ u planovima za napad znatno su potcenili brojnost protivnika, što je dovelo do neuspeha. Nakon borbe štabovi brigada su kritikovani zbog nedovoljne upornosti. U posleratnim prikazima, operacija se međutim pored neostvarenog osnovnog cilja smatra za uspeh NOVJ, jer su snage Prvog bosanskog korpusa tokom operacije zarobile 850 neprijateljskih vojnika, među kojima 13 oficira. Zaplenjeni su: 4 haubice, 2 brdska topa 75 mm, 850 pušaka, i veliki broj minobacača, teških mitraljeza i puškomitraljeza[6]. U brigadnim izveštajima broj poginulih i ranjenih neprijateljskih vojnika procenjen je na oko 1.500, ali ovakve procene su u pravilu preterane.

Tokom operacije ponovo prekinut transport gvozdene rude iz rudnika Ljubija, koji je bio od značaja za nemačku ratnu privredu. Autor monografije o Četvrtoj krajiškoj diviziji povezuje ovu činjenicu sa smenom komandanta 714. divizije Fridriha Štala, koja je usledila 31. decembra 1942[6][7].

Nakon obustavljanja operacije zauzimanja Bosanskog Novog, Prvi bosanski korpus dobio je zadatak da zauzme Sanski Most.


Za više informacija pogledajte članak Napad NOVJ na Sanski Most decembra 1942.
Za više informacija pogledajte članak Bihaćka republika

Reference uredi

  1. ↑ Drago Karasijević: ČETVRTA KRAJIŠKA NOU DIVIZIJA, Vojnoizdavački i novinski centar, Beograd 1988 - str. 29
  2. ↑ Drago Karasijević: ČETVRTA KRAJIŠKA NOU DIVIZIJA, Vojnoizdavački i novinski centar, Beograd 1988 - str. 33
  3. ↑ Drago Karasijević: ČETVRTA KRAJIŠKA NOU DIVIZIJA, Vojnoizdavački i novinski centar, Beograd 1988 - str. 39
  4. ↑ Arhiv Vojnoistorijskog instituta, k. 59, reg. br. 1/6-1. Drago Karasijević: ČETVRTA KRAJIŠKA NOU DIVIZIJA, Vojnoizdavački i novinski centar, Beograd 1988 - str. 33
  5. ↑ OSLOBODILAČKI RAT NARODA JUGOSLAVIJE - knjiga 1, Vojni istoriski institut Jugoslovenske narodne armije, Beograd 1957 - str. 348
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Drago Karasijević: ČETVRTA KRAJIŠKA NOU DIVIZIJA, Vojnoizdavački i novinski centar, Beograd 1988 - str. 43
  7. ↑ axishistory.com - Heer units, 714. Infanterie-Division

Literatura uredi

Vanjske veze uredi

Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Napad_NOVJ_na_Bosanski_Novi_1942.&oldid=41446440