Kiril I Carigradski
Kiril Lukaris (grčki: Κύριλλος Λούκαρις, 13. novembar 1572 – 27. jun 1638) bio je grčki pravoslavni svećenik i teolog, koji je od 1601. do 1620. pod imenom Kiril III služio kao pravoslavni patrijarh Aleksandrije, te od 1612. do 1638. u nekoliko navrata kao vaseljenski patrijarh. Poznat je po zanimanju, a prema nekim spornim navodima i naklonosti, koju je iskazivao za kalvinizam. Godine 1638. ga je svrgnuo i potom dao zadaviti osmanski sultan Murat IV, te se danas među pravoslavcima slavi kao svetac.
| Kiril I Lukaris | |
|---|---|
| vaseljenski patrijarh | |
 | |
| Crkva | Vaseljenska patrijaršija |
| Prethodnik | Neofit II Timotije II Antim II Kiril II Kontares Atanasije III Neofit III |
| Nasljednik | Timotije II Grigorije IV Kiril II Kontares Atanasije III Kiril II Kontares Kiril II Kontares |
| Lični detalji | |
| Rođenje | 13. novembar 1572 Heraklion, Kraljevina Kandija (danas Grčka) |
| Smrt | 27. jun 1638 |
Život uredi
Kiril je 13. decembra 1527. godine rođen pod imenom Kiril Lukaris u Heraklionu na otoku Kreti, koji je tada bio pod de iure samostalna Kraljevina Kandija, a de facto posjed Mletačke Republike [1]. Njegov stric i mentor je bio Meletije I Pegas, koji je također neko vrijeme bio aleksandrijski partijarh.
Kiril se obrazovao u u Veneciji i na Padovskom univerzitetu, nakon čega je služio kao iguman manastira na Kreti. Potom je otišao u današnju Ukrajinu gdje je služio kao jedan od rektora Ostroške akademije. Godine 1596. ga je aleksandrijski patrijarh Meletije poslao u Poljsku sa zadatkom da organizira otpor pravovjernih pravoslavaca Brestovskoj uniji, odnosno nastojanjima da se pravoslavne crkve sa sjedištem u Kijevu podrede Rimu i Katoličkoj crkvi. Odatle je Kiril otišao Ženevi gdje se imao prilike upoznati sa učenjima protestantskog teologa Jeana Calvina; historičari smatraju da je upravo tamo stekao naklonost prema kalvinizmu i izuzetnu odbojnost prema katoličanstvu.[2]
Iz Ženeve je došao u Aleksandriju gdje je 1602. nakon smrti Meletija preuzeo mjesto patrijarha. Ono će držati sve do 1621. godine kada je prvi put izabran za vaseljenskog patrijarha. Na njegovo stolovanje je značajno uticao Tridesetogodišnji rat kao eskalacija sukoba između katolika i protestanata, a koji se odrazio i na osmanski dvor u Carigradu gdje su se različiti evropski ambasadori borili za naklonost tada najmoćnije države u Evropi. Lukaris je sa svojom reputacijom protestantskog simpatizera stekao naklonost nizozemskih i engleskih i neprijateljstvo francuskih i austrijskih ambasadora[2], te je, ovisno o jačanju i slabljenju njihovih lobija na osmanskom dvoru nekoliko puta zbacivan i ponovno postavljan na mjesto patrijarha.
Kirila je duboko uznemirilo osmansko ugnjetavanje pravoslavnih krščana, ali i misionarsko djelovanje jezuita, te je smatrao da se tome najbolje može oduprijeti osnivanjem škola u kojima bi se izučavala pravoslavna vjera i grčki jezik, odnosno tako stvorio dovoljan broj pravoslavnih svećenika. Jedan od rezultata njegovih napora bilo je i osnivanje teološke škole, tzv. Atonijade na Svetoj gori. U tu je svrhu Kiril potakao i monaha Maksima Galipoljskog da napravi prvi prijevod Biblije na moderni grčki jezik. 1627. godine je u Carigradu osnovao štampariju čija je glavna svrha bila izdavanje knjiga i pamfleta usmjerenih protiv Katoličke crkve i njenog nauka.
1629. godine je u Ženevi na latinskom objavljena knjiga Confessio Fidei Orthodoxae (sh. Ispovijest pravoslavne vjere) čije se autorstvo pripisivalo Kirilu, i koja se često tumačila kao prihvaćanje kalvinističkih ideja. Zbog nje je Kiril nakon smrti anatemiziran, ali je na posebnom sindou 1672. oslobođen optužbi.
Kiril je konačno svrgnut zbog optužbi da je potakao kozake da napadnu Azov, odnosno da sprema ustanak Grka protiv osmanske vlasti. Murat IV je naredio janjičarima da ga zadave, a tijelo mu je dao baciti u more.
Godine 2009. je proglašen velikim mučenikom i svetiteljem.
Izvori uredi
- ↑ Emerau, C (1926). „Lucar Cyrille” (francuski). Dictionnaire de Theologie Catholique. 9. Paris: Letouzey et Ané. 1003–19.
- ↑ 2,0 2,1 „Lucaris, Cyril”, Encyclopædia Britannica (online izd.), 26 March 2008.
Vanjske veze uredi
- of Etna, Chrysostomos, The Myth of the Calvinist Patriarch, Orthodox info
- Lucaris, Confession of Faith, Cri voice.
- Michaelides, George P, The Greek Orthodox Position on the Confession of Cyril Lucaris, J Stor.
- Cyril I Lucaris (article), The Ecumenical Patriarchate, arhivirano iz originala na datum 2017-08-20, pristupljeno 2017-04-25
| Religijske titule | ||
|---|---|---|
| Prethodi: Meletije I |
patrijarh Aleksandrije 1601–20 |
Slijedi: Gerasimije I |
| Prethodi: Neofit II Timotije II Antim II Kiril II Kontares Atanasije III Neofit III |
carigradski patrijarh 1612 1620–23 1623–33 1633–34 1634–35 1637–38 |
Slijedi: Timotije II Grigorije IV Kiril II Kontares Atanasije III Kiril II Kontares Kiril II Kontares |