Bitka kod Kadeša

Datum	1274. godine pne.; po egipatskom kalendaru:; Peta Godina III Šemia Dana Devetog
Lokacija	Blizu reke Oronto (Sirija)
Ishod	Status quo

Bitka kod Kadeša
	; Ramzes II na bornim kolima
Datum	1274. godine pne.; po egipatskom kalendaru:; Peta Godina III Šemia Dana Devetog
Lokacija	Blizu reke Oronto (Sirija)
Ishod	Status quo
Sukobljene strane
Egipat	Hetiti
Komandanti i vođe
Ramzes II	Muvatali II
Snage
2000 Bornih kola; 16.000 pešadije	3000 Bornih kola; 20.000 pešadije

Bitka kod Kadeša – 1274. godine pne., po egipatskom kalendaru - Peta Godina III Šemia Dana Devetog - se smatra za jednu od najvećih bitaka u starom veka, a spada i u prve bitke koje se mogu rekonstruisati. U toj bici su se sukobile dve velesile tog doba – Hetitsko Carstvo i Egipat. Ova bitka se vodila zbog teritorije koje pokriva današnja Sirija, oblast na kojoj se ukrštaju trgovački putevi tri kontinenta – Azije, Evrope i Afrike, i sa koje se ima potpuna kontrola pomorskih puteva u mediteranskom basenu. Kontrolu nad ovim područjem je, pored dve već pomenute velesile, u periodu od 2000. godine pne. do 1200. godine pne. želela i Asirija, kao i druge manje sile u neposrednoj blizini Sirije – kraljevstva Mitani, Amura, Vavilon i Kanaan. Svaka od tih sila je, da li u savezničkim odnosima sa drugom silom ili sama, tražila mogućnost da kontroliše taj deo teritorije.

Političke prilike pred bitku

Dolaskom na presto Hetitskog carstva, car Supiliumas I uspeva preporodi carstvo i pripaja teirtorije kraljevstva Mitana svojoj državi. U nekoliko manjih bitaka, Hetiti su iskoristili nezainteresovanost Egipta koji je u tom trenutku bio angažovan u sprovođenju religioznih reformi, i uspeli su, južno od Kadeša, da umanje uticaj i teritorije Egipta. Nakon smrti faraona Tutankamona, njegova udovica, najverovatnije, Akhesenamon, pokušavajući da stupi u savez sa Hetitima, traži, preko jednog od svojih sinova, od Supiliumasa I da joj jedan od njegovih sinova bude muž. Ne verujući u priču Akhesenamonovog sina, Supiliumas I, prvo šalje glasnika da se uveri u tačnost priče, pa potom i svog sina prihvatajući ponudu Tutankamonove udovice. Hetitski kraljević, na putu ka Egiptu, najverovatnije po nalogu dvojice ljudi koji su praktično vladali Egiptom, vezira Ai-a i komadanta vojske Horemheb-a, predendenata na egipatski presto, je ubijen, pa tako nije došlo do saveza Hetita i Egipta. Nekoliko decenija kasnije Seti I, drugi vladar XIX egipatske dinastije, postavio je za jedan od najvažnijih ciljeva svoje vladavine, vraćanje azijskih poseda, koji su nekada pripadali Egiptu, a samim tim i da se ojača egipatski uticaj u regiji. U svom prvom vojnom pohodu, Set I je došao do severnih granica Palastine i osvojio je zemlju Amuru i grad Kadeš, a uspeo je i da odbije napade Hetita koji su prodrli u Siriju. Nedugo zatim, Hetiti ponovo prodiru i Siriju i vraćaju grad Kadiš pod svoju upravu.

Ramzes II je došao na egipatski tron 1290. godine pne., a njegova vladavina, koja je trajala 66 godina, predstavlja, kako politički tako i kulturni vrhunac XIX dinastije. On je, početkom 1294. godine pne. odpočeo sa širenjem i jačanjem uticaja i teritorija. Napao je kraljevstvo Amuru, a samim tim i prekršio dogovor i sporazum koga je njegov otac potpisao sa Hetitima. U to vreme na čelu Hetitske kraljevine je bio vladar Muvatali II, koji je, zbog pobuna u zapadnim oblastima svog kraljevstva, obraćao manje pažnje na napredovanje Egipćana na jugu Hetitske države. Kada je ugušio pobune na zapadu, Muvatali II je sproveo veliku vojnu mobilizaciju u svih 16 provincija svoga carstva jer je uvideo da se Ramzes II sprema za veliki rat. Četiri divizije koje su nosile imena egipatskih božanstava – Divizija Set, Ptah, Pre i divizija Amon na čijem je čelu bio Ramzes II, 1294. godine pne. krenule ka gradu Kadišu.

Uvod u bitku

Bitka kod Kadeša
Reljef iz Ramesseum-a

Ramzes II i Muvatali II su, za ono vreme imali pod svojom komandom velike vojne snage. Pretpostavlja se da je Ramzesa II, na pohod u Aziju poveo preko 2.000 bojnih kola i oko 16.000 pešadiskih vojnika, a da je Muvatali okupio preko 20.000 pešadinaca i oko 3.000 bojnih kola, da dočeka i zaustavi Egipćane. Okosnica hetitske vojne sile je bila u formacijama bojnih kola, čiji je zadatak bio da u prvom, frontalnom naletu razbije redove neprijatelja, a da potom, u drugom naletu pešadija očisti teren od ostataka neprijateljskih vojnika. Egipatska vojska je bila sačinjena od dobro uvežbanih, ali i veoma motivisanih vojnika, jer je svaki vojnik bio dobro plaćen i imao je posebne povlastice u egipatskom društvu, a oficiri su, pored zlata koje su dobijali, imali pravo i na komad zemlje, a bilo im je dopušteno i da vojne zarobljenike zadrže kao svoje robove.

Sam tok bitke kod Kediša se može rekonstruisati iz nekoliko izvora. Prvi su prikazi bitke na reljefima u egipatskim hramovima, drugo su hetitski spisi, a treći izvor je književno delo nazvano „Pesma“, anonimnog egipatskog pesnika.

Tok bitke

Ramzes II je, sa svojom divizijom Amon, prešavši Galileju i Hannan, na obroncima brda nadomak Kadiša podigao kamp, dok su ostale tri divizije prelazile reku Oronto. Egipatski izviđači su od dva beduina saznali da se vojne snage Hetita nalaze u podučju Alepa, pa je Ramzes II zaključio da je u prednosti nad Hetitima jer su se njegove trupe već nalazile u neposrednoj blizini grada Kadiša. Nakon što su egipatske patrole, u okolini kampa divizije Amon, uhvatile dva hetitska špijuna, Ramzes II je došao do saznanja da je vojska Hetita u neposrednoj blizini i da je samim tim u velikoj taktičkoj prednosti, jer su se njegove tri divizije tek trebale priključiti diviziji Amon. Muvatali II je naredio svojoj konjanici da presretne i napadne diviziju Ra, koja se približavala Ramzesu II. Hetiti su iznenada napali i napravili pravu pometnju u egipatskim redovima, tako da je divizija Ra panično počela bežati prema kampu Ramzesa II. U poteri za vojnicima Ra divizije, hetitske snage su probile odbranu kampa i našli se u samom središtu divizije Amon i divizije Ra. Glavninu snaga Hetita su sačinjavala borna kola, koja su na malom prostoru izgubila svoju moć brzog manevrisanja, a egipatske snage su se brzo konsolidovale i počele su žestoko uzvraćati. Muvatali II je naredio svojim jedinicama da izvedu drugi udar, ali u međuvremenu su stigle dve egipatske divizije iz Kanana i odbile su napad Hetita, koji su se počeli povlačiti iza reke Oronto. Ceo sukob sa egipćanima, Muvatali II je vodio samo sa konjanicima i bornim kolima i nije jasno zašto nije u bitku uključio i pešadijske snage.

Posle sukoba, svi egipatski izvori govore o velikoj pobedi Ramzesa II, ali neke od činjenica ne govore da je to baš tako i bilo. Pre svega, odmah nakon bitke, Ramzes II nije nastavio ratni pohod već se brzo vratio u Egipat, a Muvatali II je krenuo prema jugu, a ne prema severu. Mnogo egipatskih saveznika i vazala je posle bitke kod Kadiša prešlo na stranu Hetita, a pobune koje su posle bitke bile u mnogim delovima Egipta, govore o tome da su mnogi osvojeni narodi uvideli da faraonova vojska nije nepobediva. Bitka kod Kadiša nije ništa promenila ni rešila u odnosima između Egipta i Hetita, pa se može reći da je stanje i dalje bilo status quo.

Mirovni sporazum

Ramzes II i naslednik Muvatalija Hatusili III, su 1270. godine pne. sklopili mirovni sporazum, za koji je se smatra da je prvi mirovni sporazum u istoriji ljudskog društva. Sporazum koji su potpisali, Ramzes II, sa jedne i Hatusili III sa druge strane se se može svesti na četiri najvažnije tačke:

Nastavak mirovne i nenapadačke politke mirovnog ugovora između Muvatalija i Ramzesa II
Obostrana oružana pomoć u slučaju napada spoljnih neprijatelja
Egipat će se brinuti za mirni prelazak oko nasledstva hetitskog vladarskog prestola
Obostrano izručenje političkih i drugih begunaca

Po potpisivanju ovog ugovora, koji je bio uklesan na reljefe u Abu Simbelu, nastupio je period dugogogodišnjeg mira u kome su ojačali putevi međunarodne trgovine.

Rezime

Zapis o Kadešu
Muzej u Istambulu

S kraja XIV veka pne. i početka XIII veka pne. i Egipat i Hetiti su polako počeli nazadovati i gubili su snagu i moć velesila. Hetiti su prošli kroz period gladi i tako bili oslabljeni pred napadom «naroda s mora», a Egipat se, sa druge strane, pod Ramzesom III uspeo odupreti i odbraniti od napada «naroda s mora». Period vladavine XX i XXI dinastije u Egiptu je period nazadovanja i gubljenja značaja u spoljnoj politici, a u tom periodu se Egipat i raspao na dva nezavisna dela, dok je Hetitska država prestala postojati.

Može se reći da je bitka kod Kadeša bila, u neku ruku početak kraja za obe civilizacije. Ta dva carstva nisu više nikad zasijala starom slavom na pozornici sveta. Spoljni uticaji su delovali različito na unutrašnju politiku i na razvoj događaja u obe države. Kod Hetita, spoljni uticaj je samo produbio unutrašnju krizu i dekadenciju društva, a nerealna spoljna politika Egipta je direktno uticala na propast Egipatske civilizacije jer je aristokratija počela sumnjati u svoje političke moćnike i samim time otvorila širom vrata raznim osvajačima Egipta.