Pruga Sarajevo-Ploče

Pruga Sarajevo - Ploče je pruga u Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj. Cijelom dužinom je elektrificirana i dio je evropskog koridora 5c od Ploča preko Sarajeva i Osijeka prema Budimpešti.

Historija uredi

Povezivanje sredozemnog primorja i kontinentalne unutrašnjosti dolinom rijeke Neretve počelo je u prahistodijsko doba. U antičko doba Grci su na ušću Neretve osnovali prvu luku, staru Naronu. Rimljani su je razvili u upravni, prometni, kulturni i trgovački centar. U srednjem vijeku lučku ulogu igrala je Drijeva (današnja Gabela), povezujući Dubrovnik i srednjovjekovnu Bosnu. Kad je Gabela razvaljena u mletačko-osmanskim ratovima, lučke funkcije u XVIII vijeku preuzeo je Metković.

Promet željezničke stanice i luke Ploče

Uskotračna pruga uredi

Gradnja prve pruge dolinom Neretve koja je povezala Jadransko more i Sarajevo realizovana je nakon uspostave austrougarske vkasti u Bosni i Hercegovini. Ukupna dužina pruge od Metkovića do Sarajeva iznosila je 177,64 km, a troškovi gradnje iznosili su 19,900.000 kruna. Mogućnosti prijevoza prugom bile su oko 600.000 tona godišnje. Građena je u četiri etape:^[1]

Metković – Mostar, 43,678 km, puštena u saobraćaj 14. maja 1885.
Mostar – Ostrožac, 65,315 km, puštena u saobraćaj 22. avgusta 1888.
Ostrožac – Konjic, 13,030 km, puštena u saobraćaj 10. novembra 1889.
Konjic – Sarajevo, 55,432 km, puštena u saobraćaj 1. avgusta 1891

Luka Ploče uredi

Dvadesetih godina XX stoljeća riječna luka Metković, udaljena 25 km od ušća rijeke Neretve u Jadransko more, je bila druga po značaju izvozna luka na istočnoj obali Jadrana, ali se uvidjelo da su njeni kapaciteti limitirani. Radovi na izgradnji nove luke u Pločama su počeli 1939. godine. Ploče su se tada nazivale Aleksandrovo, u spomen na Aleksandra I. Karađorđevića, kralja Jugoslavije, koji je poginuo u atentatu u Marselju 1934. god. Ploče su kasnije još jednom promijenile ime u Kardeljevo, po istaknutom političaru u SFRJ. Italijanske okupacione vlasti su do polovine 1943. godine sagradili 410 metara obale te postavili jednu dizalicu.^[2] Željeznička pruga od Metkovića do Ploča je završena 1942. godine.

Pravi početak izgradnje luke Ploče počeo je 1945. god, sanacijom porušene obale, željezničke pruge, izgradnjom novih vezova i podizanjem prvih skladišta. Ukupan promet u luci premašio je 1967. god. milion tona robe.^[3]

U 1969. godini dolazi do integracije poduzeća «Luka Ploče» i ŽTP Sarajevo zbog podudaranja njihovih ciljeva, što je pridonijelo znatnom povećanju prometa. U godini integracije promet u luci Ploče je bio 1.078.000 tona, a u 1977. već je 2.950.000 tona. Na tako brz rast prometa utjecao je ponajprije dinamičan razvitak nekoliko velikih industrijskih kompanija u BiH posebno Željezare Zenica, Koksno hemijskog kombinata Lukavac i tvornice Aluminij Mostar te drvne i prerađivačke industrije. Ova činjenica je zahtijevala i modernizaciju lučkih kapaciteta te je uslijedila intenzivna izgradnja lučkih skladišta, terminala, silosa, obala te nabavka dizalica i ostale lučke mehanizacije. Najveći promet luka je ostvarivala krajem 80-ih godina XX stoljeća kada je preko luke pretovareno više od 4,5 miliona tona raznih roba.^[2]

Izgradnja pruge uredi

Bilo je neophodno modernizirati i prugu Sarajevo – Ploče, obzirom da je luka u Pločama bila najpovoljniji izlaz industrije Bosne i Hercegovine na Jadransko more. Najveći problem bio je rješavanje najteže dionice pruge preko Ivan planine. Istražni radovi i studije trajale su od 1948. do 1958. u kojem vremenu je analizirano 13 mogućih rješenja. Usvojeno rješenje je predviđalo maksimalno korištenje postojećeg tunela kroz Ivan planinu te naselja i industrije uz postojeću uskotračnu prugu. Petogodišnjim planom je utvrđeno da se pruga izgradi do kraja 1962.

Radovi na pruzi počeli su 1958, ali zbog nedostatka financijskih sredstava izgradnja se produžila. radovi se intenziviraju 1961., a 1964. se radilo na cijeloj dužini pruge. Dio sredstava u iznosu od 35 mil. dolara obezbijeđen je kreditnim aranžmanom Jugoslavenske investicione banke sa Međunarodnom bankom za razvoj u Vašingtonu. Pruga je završena 1. decembra 1966. Vuču su obavljale dizelske lokomotive. Elektrifikacija pruge završena je u maju 1972., a sistem daljinskog upravljanja saobraćaja i energetskih postrojenja za napajanje kontaktne mreže 1972. god.^[1]

Uoči samog rata, 1992. izvršena je modernizacija velikog dijela željezničke infrastrukture u BiH, remont pruga, kao i modernizacija voznih i vučnih vozila. Rat u Bosni i Hercegovini je doveo do prekida saobraćaja na većini željezničkih pruga.

Karakteristike uredi

Duga je 194,6 km. sa 27 stanica (stanje iz 1975.), 71 mostom zbirne dužine 3,7 km i 106 tunela zajedničke dužine oko 36,6 km. Između Bradine i Konjic su 46 tunela i 21 most (ili vijadukt). Najduži je Ivan tunel sa 3,23 km dužine. Najveći nagib iznosi 25 promila na dijelu Bradina–Konjic^[4]

Tehnički podatci o pruzi:

dužina: 194,6 km. Pravolinijsko rastojanje je 119,4 km pa je koeficijent razvijanja pruge 1,63.
broj kolosjeka: 1
broj stanica: 27
mostova: 71 ukupne dužine 3,7 km<
tunela: 106 ukupne dužine od 36,6 km (najduži Ivan sedlo, 3,23 km)
od navedenih podataka 46 tunela i 21 most je na dionici između Bradine i Konjica
zemljani radovi 7.358.000 m3
betonski radovi 838.000 m3
dužina kolosijeka u stanicama: 130,7 km (od toga u Sarajevu 23,7 km)
minimalni poluprečnik na najtežim dionicama: 250 m (između stanica Grad i Konjic)
minimalni poluprečnik na ostalim dionicama: 400 m
predviđene brzine (po projektu): najmanja 65 km/h, najveća 110 km/h
osovinski pritisak: 20 t
napon el. mreže: 25 kV, 50 Hz.

Danas uredi

Iako je remont pruge uglavnom u cijelosti napravljen, danas se cijelom trasom pruge obavlja prvenstveno teretni saobraćaj, sa realizacijom oko 2,3 miliona tona u 2015. god. Putnički saobraćaj se odvija između Sarajeva i Čapljine.^[5] Prugom upravljaju tri željeznička operatera: Željeznice Federacije Bosne i Hercegovine (zaključno sa željezničkom stanica Čapljina), HŽ Cargo i Enna Transport na teritoriji Hrvatske.

2022. godine je obnovljen sezonski (Juli-Septembar) putnički saobraćaj na dionici Sarajevo - Ploče sa 3 para vozova ŽFBiH sedmično (petak, subota, nedelja) ujutro iz Sarajeva, naveče iz Ploča.^[6]