Kliconoša
Kliconoša, je osoba ili životinja koja nakon preležane zarazne bolesti (npr. stafilokokne infekcije) u svom organizmu nosi i dalje patogene klice, pa je stalni (potencijalni) izvor zaraze, za svoju okolinu. Kliconoša zarazu najčešće prenosi kapljičnim putem, zatim direktnim ili indirektnim kontaktomi preko vektora zaraznih bolesti.
Oblici kliconoštva uredi
Kliconoše mogu biti: zdrave/asimptomatske kliconoše, inkubacione kliconoše, akutne (rekonvalescentne) kliconoše i hronične kliconoše.
Aktivne kliconoše uredi
Aktivne kliconoše, ili pacijenti koji nemaju simptome bolesti, mogu biti:
- osobe koje su preležale zarazne bolesti
- osobe koje rade sa životnim namirnicama
- osobe koje rade sa vodom
- osobe koje rade sa malom i školskom decom (jaslice, vrtići, škole)
- zdravstveni radnici i drugo osoblje koje radi sa pacijentima.[1]
Kliconoše prema dužini trajanja kliconoštva uredi
Prema dužini trajanja kliconoštva, potencijalni kliconoša kao rezervoar/izvor zaraze ili otpuštanja mikroorganizma u okolinu može biti;
- Akutni (rekonvalescentni) kliconoša - do 3 meseca od preležane bolesti se izlučuje iz organizma domaćina određeni infektivni agens (zaraženi: stafilokokom, streptokokom, meningokokom, šigelom i salmonelama u užem smislu). Kliconoštvo kod ovih osoba traje nekoliko dana do nekoliko nedelja. Akutno kliconoštvo otkriva se brisom nosa i ždrela najkasnije 5 dana nakon utvrđivanja simptoma; pregled se nastavlja dok se ne dobiju dva uzastopna negativna nalaza.
- Hronični kliconoša - duže 3 meseca od preležane bolesti (nekad čak i više godina ili doživotno) se izlučuje iz organizma domaćina određeni infektivni agens(zaražen: tifusnom salmonelom, trbušnim tifusom ili paratifusom, virusnom žuticom tipa B ili AIDS). Kliconoštvo kod ovih osoba traje više meseci ili godina. Hronično kliconoštvo započinje godinu dana nakon ozdravljenja od zarazne bolesti i često traje doživotno.
- Hronično kliconoštvo može biti povremeno (intermitentno) i trajno (permanetno).
Epidemiologija uredi
Statistički podaci iz literature navode da je u proseku svaka deseta osoba potencijalni kliconoša (a da ona sama to ne zna).[2]
U brisevima radnika (kliconoša) koji profesionalno rade sa hranom najčešće se izoluju stafilokoke, ešerihija koli, ali ponekad i paraziti, poput glista. Zbog toga se npr. samo u Beogradu svakoga meseca, zbog neispravnih briseva, pošalje na privremeno lečenje između 200 i 300 radnika kliconoša zaposlenih u gradskim pekarama, restoranima, ćevabdžinicama, sendvičarama.
Putevi prenošenja zaraze sa kliconoše na zdravu osobu uredi
Kliconoša zarazu prenosi
- kapljičnim putem (preko kapljica tokom iskašljavanja, kijanja, govora ili poljupca kliconoša sitnim kapljicama ili aerosolom prenosi zarazu na zdravu osobu na rastojanju do 1 metra)
- direktnim kontaktom ( rukama tokom rukovanja, polnim odnosom, izlučevinama kao što su izmet, mokraća, krv, ispljuvak, ugrizom čoveka ili besne životinje)
- indirektnim kontaktom (preko raznih predmeta kao što su igračke, pribor za jelo i piće, medicinskih instrumenata u medicini i stomatologiji.)
- preko vektora (insekti, krpelji, grinje, buve).
- preko posteljice (placente) (u trudnoći sa majke na plod)
Mere prevencije uredi
U cilju sprečavanja daljeg širenja zaraznih bolesti kntrola na kliconoštvo sprovodi se prvenstveno:
- Kod svih osoba pre stupanja u radni odnos
- Kod osoba koje rade sa hranom i vodom svakih šest meseci
- Kod ostalih osoba kao što su npr zdravstveni radnici, svake godine
- Kod dece pre polaska u školu ili vrtić, kao i nakon preležanih zaraznih bolesti.
- Kod osoba koje dolaze iz endemičnih područja (gde ima zabeleženih slučajeva obolelih od malarija, kolera i drugih bolesti) na graničnim prelazima.
- Po završenom lečenju bolesnika obolelih od zaraznih bolesti.
- Kontrola bolesnika na kliconoštvo nakon završenog lečenja pojedinih zaraznih bolesti
1. Kontrola kliconoša nakon preležanog tifusa i paratifusa sprovodi se:
- Sedam dana nakon prestanka lečenja (prvi pregled)
- Zatim u razmacima me manjim od 24 časa
- Zatim jednom mesečno dok tri uzastopna nalaza stolice i mokraće ne budu negativna. Tada se osoba proglašava za hroničnog kliconoša.
- Kontrola se nadalje sprovodi svakih 6 meseci. Da bi se takva osoba proglasila negativnom na kliconoštvo potrebno je da 6 uzastopnih nalaza stolice i mokraće budu negativni, a u zadnjem nalazu u žuči ubrazmazila uzetim ne kraćim od mesec dana.
2. Kontrola kliconoša nakon preležane dizenterije i trovanje hranom
- Nakon prestanka simptoma, tri dana se uzastopno pregledava stolica na kliconoštvo
- Ako je nalaz i dalje pozitivan nakon 14 ponovo se pregledava stolica i tako svaka tri meseca do dva uzastopna negativna nalaza.
NAPOMENA: Za vreme kliconoštva takve osobe ne smeju raditi u: proizvodnji i distribuciji životnih namirnica, sa vodom, u jaslicama, vrtićima, školama i zdravstvenim ustanovama.
Kliconoštvo prema Međunarodnoj klasifikaciji bolesti (MKB-10) uredi
- Z22 - Kliconoša zaraznih bolesti
- Z22.0 - Kliconoše trbušnog tifusa
- Z22.1 - Kliconoša drugih crevnih zaraznih bolesti
- Z22.2 - Kliconoša difterije
- Z22.3 - Kliconoša drugih označenih bakterijskih bolesti
- Z22.4 - Kliconoša uzročnika koji se pretežno prenose polnim putem
- Z22.5 - Kliconoša hepatitisa uzrokovanog virusom
- Z22.6 - Kliconoša humanog T-limfotropnog virusa tip 1 (HTLV-1)
- Z22.8 - Kliconoša drugih zaraznih bolesti
- Z22.9 - Kliconoša zarazne bolesti, neoznačene
Izvori uredi
- ↑ Andrus JK, Ostroff SM, Kobayashi JM, Horan JM, Fleming DW. Patient-care directives and infection control: the potential conflict of interest during epidemics in long-term care facilities. Am J Prev Med 1992;8:203-6.
- ↑ Defez C, Fabbro-Peray P, Cazaban M, Boudemaghe T, Sotto A, Daures JP. Additional direct medical costs of nosocomial infections: an estimation from a cohort of patients in a French university hospital. J Hosp Infect 2008;68:130-6.