Gradine u dolini Lašve
Gradine u dolini Lašve su svjedočanstvo o naseljenosti u bronzanom i željeznom dobu u vrijeme kada su na teritoriji srednje Bosne živjeli pripadnici ilirskog plemena Dezitijata.[1] Tok rijeke Lašve, zajedno sa gornjim tokom rijeke Bosne, činio je osovinu dezitijatskog teritorija. Dezidijati su poznati kao nosioci razvoja srednjobosanske kulturne grupe.[2]
Gradine u dolini Lašve su istovjetne onima na cjelokupnom ilirskom području. Građene su uglavnom na uzvišenjima, sa oblikom koji se prilagođavao konfiguraciji terena, dok je manji dio zaštićen sa jednim ili višestrukim bedemima.
Nijedno od protohistorijskih naselja nije doseglo nivo grada u antičkom, odnosno mediteranskom smislu, i ako neka od njih nisu bila samo poljoprivredna naselja.
Naseobinska kultura ilirskog perioda najvećim dijelom uništena je u periodu Batonovog ustanka. Nakon toga Rimljani su promijenili naseobinsku kulturu, gradeći naselja u ravnicama i pristupačnijim terenima.[3][4]
Travnik uredi
Gradac, Alihodže - Carine Krpeljići - Gradac Ričice - Gradina Potkraj - Gradac Pokrajčići - Gradina Vidoševići - Gradina Miškića Brdo - Vlahovića Brijeg, Ovčari - Gradina Turići Nad Gajem, Bilića Dočić - Bašbunar (Saraj) – Travnik – Travnik - Gradac (Tarabovac), Vilenica - Gradina (Kraljičino vrtlo), Bukovica - Gradina Bukovica - Gradac, Rankovići, Novi Travnik - Miškovića Siča, Gradnik - Gradina na Gladniku, Gladnik[3]
Svojim dimenzijama se izdvajaju:
- Potkraj kod Travnika sa 180 X 100 m
- Gladnik kod Travnika sa 130 X 100 m [5]
Vitez uredi
Grbavica brdo, Grbavica - Gradina Zabilje - Glavica, Mali Mošunj - Oblak, Mali Mošunj-Divjaci - Gradac Mali Mošunj - Crkvine (Gradac, Kalvarije), Mali Mošunj - Jasike, Veliki Mošunj - Gradina Veliki Mošunj - Gradina Čatrnja (Komardska gradina), Veliki Mošunj. Iznad grada Viteza nalazi se i brdo Gradina, na kojem su prepoznatljivi ostaci zidina.[3][6]
Preko epigrafskih spomenika pronađenih na dezijatskom prostoru srednje Bosne i lašvanskog porječja, pored imena Batona vođe ilirskog ustanka, evidentirana su još trojica Dezitijata po imenu Baton. Na natpisu CIL III 12 779 iz Malog Mošunja kod Viteza spominje se izvjesni Baton koji je zajedno sa svojom suprugom, od čijeg imena je ostao sačuvan samo zadnji dio – va, podigao spomenik i posvetio natpis svome rano umrlom djetetu. U Trijuši kod Zenice je pronađen natpis CIL III 12 772 na kome se spominje Baton, otac Platora. Na lokalitetu Vina, Župča kod Breze je pronađen sepulkralni spomenik ILJug III, sa spomenom Batona, sina Likaja.[5]
Izvori uredi
- ↑ „Ivo Bojanovski: BOSNA I HERCEGOVINA U ANTIČKO DOBA”. Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, 1988. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ↑ „Borivoj Čović: OD BUTMIRA DO ILIRA – JAPODI, s.136”. Kulturno naslijeđe, Sarajevo, 1976. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 „Arheološki leksikon Bosne i Hercegovine, Tom 2”. Filozofski fakultet, Sarajevo, 2011. Pristupljeno 9. 2. 2023.
- ↑ „Ivo Bojanovski: Dolabellin sistem cesta u rimskoj provinciji Dalmaciji”. Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, 1974. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ↑ 5,0 5,1 „Salmedin Mesihović - Dezitijatsko područje, politička organizacija, Baton i ciljevi ustanka”. ACADEMIA, Filozofski fakultet uZagrebu i Hrvatska akademija znanosti i umjetnosti, 5 – 7. XI. 2009. god. referat. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ↑ „Alojz Benac-Đuro Basler-Borivoj Ćović-Esad Pašalić-Nada Miletić-Pavao Anđelić - KULTURNA ISTORIJA BOSNE I HERCEGOVINE”. Veselin Masleša, Sarajevo, 1966. Pristupljeno 9. 2. 2016.