Ehokardiografija
Ehokardiografija, ultrasonografija ili ultrazvuk srca dijagnostička je metoda koja koristeći ultrazvučne talas frekvencije iznad čujnosti ljudskog uva, vizuelizacije srčane struktura, i patološke promene na njima. Naime u ultrasonografskoj dijagnostici izvor energije (ultrazvučnih talasa) je piezoelektrični kristal, a sama metoda zasniva se na svojstvu ultrazvuka da se energija molekularnog kretanja širi kroz prostor, potom odbija od prepreke koja se nalazi na putu njenog prostiranja, i jednim delom vraća na mesto izvora energije, gde se na antenama (sondama) ultrazvučnih aparata registruje.
| Ehokardiografija | |
|---|---|
| Intervencija | |
.jpg) Princip ultrasonografije (ehokardiografija) srca ili prednji transtorakalni ultrazvučni pregled srca | |
| ICD-10-PCS | B?4 |
| ICD-9-CM | 88.7 |
| MeSH | D014463 |
Kako se snimanje ehokardiograma izvodi posebnom sondom koja se prislanja i pokreće preko prednjeg zida grudnog koša, metoda je stručno nazvana transtorakalni ultrazvučni pregled srca. Ehokardiografija je neinvazivna, bezbolna procedura snimanja srca, a sam pregleda ne zahteva posebne pripreme. Kako ultarzvučni talasi nemaju štetnih dejstava ehokardiografija se može primenjivati od najranije životne dobi (ili od fetusa u majčinom stomaku), do duboke starosti.[1]
Transtorakalnim ultrazvučni pregledom srca (ehokardiografijom) dobijaju se kratkom vremenskom periodu, važni dijagnostički podaci o morfologiji i funkciji srčanog mišića, srčanih zalistaka, dimenzijama srčanih šupljina i brzini protoka krvi kroz srce i velike krvne sudove na bazi srca. Ako se ultrasonografija srca obavlja Kolor-dopler tehnikom, vizuelizacija prikaza srčanih struktura i tok krvi kroz srčane šupljine i krvne sudove je u boji, što procenu stanja i stepena oštećenja čini znatno preciznijom.[2]
Istorijat
urediZačeci ultrasonografije datiraju iz 1790. godine, kada je biolog Lazaro Spalanzani u toku svojih eksperimenata uočio da se slepi miševi kreću na čudan način uz pomoć ušiju kako se tada smatralo. Danas je poznato da slepi miš i još neke životinje emituju ultrazvuk koji se širi kroz prostor, reflektuje od prepreka, i vraća svom izvoru noseće u sebi informacije o kvalitetu i rastojanju prepreka. Koristeći ove principe nastali su prvi ultrasonografi, za vojne potrebe (otkrivanje podmornica) a potom i oni koji se danas koriste u humanoj medicini i veterini, više pd šest decenija.
Doplerov efekat otkrio je 1842. godine Kristijan Dopler (1803-1853), nakon proučavanja promene frekvencije svetlosti koju emituju zvezde u dvojnom sistemu (dve zvezde koje se okreću jedna oko druge), da bi Doplerov efekat eksperimentalno dokazao C.H.D. Buys Ballot 1845. godine na Utrhtskoj železničkoj stanici upoređujući zvuk trubača koji stoje na jednom mestu i trubača koji se kreću. Urih je 1947. godine prvi izmerio brzinu prolaska ultrazvučnih talasa kroz tkivo sisara.
Od 1950. godine ultrazvuk počinje da se koristi u dijagnostičke svrhe, i to: 1954. u kardiologiji, 1956. godine u oftalmologiji, a 1962. u akušerstvu, da bi se sa razvojem vaskularne i kardiohirurgije hirurgije nastavio sve intenzivniji razvoj i dopler ehokardiografije.[3]
Najpre se 1960.tih godina pojavljuje kontinuirani dopler , zatim Barber (1974) postavlja principe dupleks doplera, da bi se 1984. pojavio i kolor dopler. Od sredine 1980.tih godina počinje sve učestalija upotreba kolor dupleks ultrasonografije, ultrazvučne metode pregleda krvnih sudova koja se pokazala kao vrlo prihvatljiva neinvazivna skrining metoda bez štetnog zračenja bolesnika. Metoda omogućava veoma kvalitetnu simultanu informaciju o morfološkim promenama u zidu krvnog suda, kao i simultanu informaciju o hemodinamskim zbivanjima u cirkulaciji.
Namena
urediGlavne idikacije za primenu ehokardiografije su sledeće bolesti i stanja:
- Primarne kardiomiopatije - bolesti srčanog mišića (dilatativne, hipertrofične, restrikcijske i infiltrativne)
- Bolesti srčanih zalistaka (stenoze (suženja), prolapsi, regurgitacije itd.)
- Urođene srčane mane (pretkomorski, komorski i septalni defekti, sve njihove varijante i kombinacije, tetralogija i pentalogija Fallot itd.)
- Intrakardijalne promene (tumori i ciste srčane kese (perikara) i srčanog mišića, ehinokokna ciste, pretkomorski i komorski krvni ugrušci itd.)
Vizuelizacija i dijagnostičke metode
urediPosebnom tehnikom ultrazvučni talasi koji se odbijaju od srca i njegovih okolnih struktura skupljaju se u sondi aparata i u ultrasonografu pretvaraju u električne impulse i postaju vidljivi na katodnom ekranu. Ako se ekran zameni fotografskom pločom, ili pretvori u digitalni prikaz dobija se ultrazvučni snimak na papiru. Na taj način omogućena je topografska i morfološka analiza ispitivanog srca ili njegovog tkiva.
U svakodnevnoj praksi koriste se dve ultrazvučne dijagnostičke metode:
- Ehografija
Osnovne tehnike ehografije mogu biti; jednodimenzionalna ehografija ili A-skopija i dvodimenzionalna ehografija, ehotomografija ili B-skopija
- Dopler zvučna metoda
Doplerov efekat je promena frekvencije zvuka, svetlosti ili drugih talasa, prouzrokovana relativnim kretanjem izvora talasa - emitera i prijemnika talasa. Ako se izvor i prijemnik talasa kreću jedan prema drugome, frekvencija koju prima prijemnik pomera se ka višim (raste u odnosu na frekvenciju koju odašilje izvor talasa), a ako se izvor i prijemnik talasa kreću jedan od drugog, frekvencija se pomera ka nižim vrednostima (tj opada).
Osnovne tehnike su: kontinuirana ultrazvučna doplerska ultrasonografija, pulsna ultrazvučna doplerska ultrasonografija, kolor doplerska ultrasonografija, pauer doplerska. ultrasonografija.
Princip rada ultrasonografa
urediAparat za dobijanje ultrazvuka sastoji se od generatora i aplikatora. Generator proizvodi električne oscilacije različitog napona i frekvencije koje se uz pomoć pijezoelektričnog elementa konvertuju u aplikatoru u mehaničke (ultrazvučne) oscilacije. Potom ultrazvučni ehoskop u unutrašnjost tela šalje kratke visokofrekventne ultrazvučne impulse (frekvencije između 2 i 10 MHz, trajanja manje od 1 µs) i, na osnovu vremena potrebnog za povratak reflektovanog signala, određuju položaj struktura u telu koje su odbile ultrazvučni impuls. Sam proces rada je pod kontrolom računarskog programa u mikroprocesoru aparata. Signal iz sonde obrađuje se u kompjuteru i u obliku slike prikazuje na ekranu.[4]
U načelu uređaj funkcioniše tako da se prema programu digitalnog računara aktivira puls-generator, koji električne impulse, preko upravljačke jedinice (za usmeravanje i fokusiranje), prenosi na pretvarač u sondi. Električnim impulsom u pijezoelktričnoj pretvaračkoj sondi nastaju kratke visokofrekventne mehaničke vibracije, od više stotina do više hiljada puta u sekundi. Tako nastale ultrazvučne oscilacije sonda prenosi u telo. Odjeci oscilacija iz tela primaju se istom sondom, i u posebnom delu uređaja (pojačalu za kompenzaciju), pojačavaju, kompenzuju, pamte u memoriji i prikazuju na sistemu za prikaz (televizijskom monitoru). U toku rada sa uređajem lekar ili veterinar mora sam da podesi pojačalo za kompenzaciju tako da kompenzuje prigušenja ultrazvuka u području tela koje pretražuje.
Dopler sistemi
urediDopler ultrazvučna dijagnostika koristi se za dijagnostiku vaskularnih oboljenja, promenom Dopler kontinuiranih i Dopler pulsnih ultrazvučnih talasa.
Dopler metoda zasniva se na Doplerov efektu, odnosno efektu da reflektovani ultrazvučni talasi nakon kontakta sa površinaom koje je u pokretu (npr kev u krvnim sudovima) menjaju svoju frekvenciju i postaju čujni kao običan zvuk.
Na principu Doplerovog efekta ehosonografi se primenjuju za merenje brzine protoka krvi kroz srčane šupljine na nekoliko načina.
- Kontinuirano
Kod ovo sistema ultrazvuk se može kontinuirano ili u kratkim impulsima emitovati i primati. Ako se ultrazvuk emituje kontinuirano, sistem odlično meri sve brzine, ali nema dubinskog razlučivanja.
- Impulsno
Ako se upotrebljava impulsni način slanja talasa, onda nastaje dubinsko razdvajanje (možemo birati krvne sudove po dubini), pri čemu treba imati u vidu da su moguće velike greške u merenju velikih brzina duboko u telu.
Rezultati merenja se prikazuju spektrima na kojima je na ordinati prikazan Doplerov pomak, a na apscisi tekuće vreme. Iz nastalog spektra mogu se izračunati apsolutne brzine protoka, ako se prepozna ugao između snopa ultrazvuka i protoka. Ako taj ugao nije poznat, a nije blizu 90°, kad merenje nije moguće, ipak se mogu dobiti važni podaci o otporu i elastičnosti krvnog sistema (za šta su definisani posebni relativni indeksi).
Ako se za Doplerovo merenje primene dvodimenzionalno raspoređeni impulsi, moguće je dobiti dvodimenzionalni semikvantitativni prikaz protoka kodiran u bojama (npr. protok prema sondi se prikazuje tonovima crvene boje, a protok od sonde tonovima plave boje) Ovaj sistem u boji znatno olakšava i ubrzava dijagnostičaru snalaženje tokom merenja protoka.
Izvori
uredi- ↑ Stanković, Slobodanka. Fizika ljudskog organizma. Novi Sad: Univerzitet u Novom Sadu, 2006
- ↑ Ristić S, Račić. Uloga ultrazvuka u dijagnostici ranog reumatoidnog artritisa. Biomedicinska istraživanja 2012; 3 (2): 77-82.
- ↑ Vasić D. Neinvazivno funkcionalno ispitivanje perifernih krvnih sudova. Iz knjige Osnove vaskularne hirurgije saangiologijom, Beograd 2004, Medicinski fakultet
- ↑ Stanković, Slobodanka. Fizika i tehnika ultrazvuka - skripta. Novi Sad: Departman za fiziku, 2005.
