Ptolemej I Soter
- Za astronoma v. Ptolemej; za ostale ličnosti po imenu "Ptolemej" v. Ptolemej (razvrstavanje).
Ptolemej I Soter (367. pne.—283. pne.) je bio general Aleksandra Makedonskog, koji je osnovao dinastiju Ptolemejida. Vladar je Egipta (323. pne.—285. pne.), a kralj Egipta je od 305. pne. Osnivač je Aleksandrijske biblioteke.
| Ptolemej I Soter I Osnivač Ptolemejskog Kraljevstva | |
|---|---|
 Bista Ptolemeja I u Louvreu | |
| Rođenje | 367. pne. Makedonija |
| Smrt | 283. pne. (starost 84) Aleksandrija, Egipat |
| Suprug/a | Artakama Tais Euridika Berenika |
| Djeca | Ptolemej II Filadelf Ptolemej Keraun Meleager Arsinoja II Lisandra Ptolemaida |
| Roditelji | Lag i Arsinoja od Makedonije |
Aleksandrov prijatelj
urediNajraniji izvori navode da mu je majka bila Arsinoja, a kasnije mu se kao otac navodi makedonski plemić po imenu Lag. Kasniji izvori navode da je Arsinoja bila priležnica kralja Filipa II, što bi Ptolemeja učinilo polubratom Aleksandra Velikog. Historičari, doduše, navode kako je moguće da je to naknadna izmišljotina s kojom su Ptolemejevi propagandisti nastojali legitimirati njegovu vlast nad značajnim dijelom Aleksandrovog carstva.
U svakom slučaju, Ptolemej je Aleksandru, iako od njega stariji nekoliko godina, bio najvjerniji prijatelj od djetinjstva. Zajedno s njim je 337. pne. prognan i zajedno s njim se 336. pne. vratio na makedonski dvor nedugo prije Filipovog ubistva.
Kasnije postaje jedan od najvernijih generala Aleksandra Makedonskog i njegov telohranitelj. Sa Aleksandrom je od prvih pohoda, a u pohodima u Avganistanu i Indiji imao je značajnu ulogu. Bliskost s Aleksandrom je potvrđena kada se u aprilu 324. pne. oženio za Artakamu, sestru Aleksandrove ljubavnice Barsine.
Jedan od naslednika (dijadoha)
urediKad je umro Aleksandar Makedonski 323. pne. Ptolemej postaje satrap Egipta. Glavni regent carstva Perdika počinje sumnjati u Ptolemejeve namere. Po makedonskim običajima, onaj ko sahrani kralja polaže pravo da mu bude naslednik. Ptolemej ne želi da Perdika na taj način stvori pravo da bude kralj, pa odnosi Aleksandrovo telo u Memfis. Perdika smatra da Ptolemej želi da bude kralj, i da zato krade Aleksandrovo telo.
Stvara se koalicija protiv Perdike, u kojoj su Antipater, Antigona, Lizimah i Krater, a Ptolemej im se pridružuje. Perdika vrši invaziju Egipta, ali gubi prestiž i 2.000 vojnika u prvoj bici. Podređeni oficiri ubijaju Perdiku. Ptolemeju nude položaj regenta, što on odbija. Novi regent Antipater potvrđuje mu položaj satrapa. Njemu je bilo bitno da očuva Egipat kao siguran posed, a ako može da onda osigura kontrolu nad okolnim područjima: Kiprom, Sirijom sa Judejom i Kirenaikom. Osvaja Kipar 318. pne.
Borbe protiv Antigona
urediKada je Antigon ovladao velikim delom Azije Ptolemej se udružuje 315. pne. sa Lizimahom, Seleukom i Kasandrom protiv Antigona. Ptolemej gubi Siriju. Povratio je Kipar pod svoju vlast 313. pne.. U bici kod Gaze 312. pne. Ptolemej i Seleuk pobeđuju Antigonovog sina Demetrija Poliorketa. Ptolemej time osvaja Siriju, ali za nekoliko meseci je napušta kada Demetrije Poliorket pobeđuje Ptolemejevog generala. Uspostavlja se mir 311. pne.. U Makedoniji ubijaju sina Aleksandra Makedonskog, Aleksandra IV. Time satrapija Egipat ostaje definitivno u Ptolemejevu vlasništvu.
Rat se nastavlja 310. pne.. Ptolemej osvaja neke obalske gradove Likije i Karije od Antigona. U Grčkoj osvaja Korint, Sikion i Megaru 308. pne.. Demetrije Poliorket napada Kipar 306. pne. i pobeđuje Ptolemejovog brata u bici kod Salamine na Kipru 306. pne.. Ptolemej time gubi Kipar. Antigon neuspešno pokušava sa invazijom Egipta 306. pne.. Posle toga Ptolemej više ne izvodi pohode protiv Antigona, sem velike pomoći, koju šalje opsednutom Rodosu (305-304. pne.). Na Rodosu održavaju svečanosti, kojima slave Ptolemeja kao Sotera ("spasioca").
Ponovo se pravi koalicija protiv Antigona 302. pne. i Ptolemej ulazi u koaliciju i vrši invaziju Sirije, dok je Antigon bio zauzet borbama sa Lizimahom u Maloj Aziji. Kad je čuo da je Antigon pobedio u jednoj bici Ptolemej napušta Siriju. Ali na vest da su Lizimah i Seleuk pobedili i pogubili Antigona u bici kod Ipsa 301. pne., Ptolemej okupira Siriju po četvrti put.
Posle bitke kod Ipsa
urediDrugi članovi koalicije protiv Antigona dodeljuju Siriju Seleuku, a sledećih sto godina pitanje vlasti nad Judejom proizvodilo je stalne ratove Seleukida i Ptolemejida. Ptolemej je izgubio ono što je imao u Grčkoj, ali ponovo zauzima Kipar 295/294. pne. Kirenaiku posle nekoliko ustanaka podvrgava oko 300. pne.
Poslednje godine života
urediPtolemej abdicira 285. pne. u korist Ptolemeja II, jednog od svojih mlađih sinova. Njegov najstariji sin beži kod Lizimaha, pa onda kod Seleuka. Ptolemej Soter umire 283. pne.. Osnivač je Aleksandrijske biblioteke 288. pne. On sam je pisao istoriju Aleksandrovih ratovanja, da bi naglasio svoj značaj. Te knjige se nisu sačuvale.
