Punski ratovi – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
Vraćena izmjena 486278 korisnika 109.207.41.182 (razgovor) |
|||
Red 5:
{{main|Prvi punski rat}}
Brzi uspon Rima u prvoj polovini 3. veka st. e. te širenje njegove sfere uticaja, što je završilo osvajanjem cele [[Italija|Italije]], dovelo je Rim gotovo odmah u sukob sa [[Sredozemlje|mediteranskim]] silama van Italije. Na jugu je glavni protivnik bila Kartagina. Kršeći sporazum iz 306. god. st. e., koji je (kako pretpostavljaju istoričari na osnovu [[Polibije]]vih podataka) [[Sicilija|Siciliju]] prepustio kartaginskoj uticajnoj sferi, Rimljani su prešli [[Mesana|Mesinski]] moreuz, koji je Siciliju razdvajao od Sicilije, i tako započeli rat.
[[Datoteka:CarthageMapDe.png|thumb|300px|Kartaga prije 264]]
Neposredan je povod za izbijanje prvog rata bila je kriza u gradu Mesani (danasnja ''Messina''). Grupa [[Kampanija|kampanskih]] plaćenika, nazvanih [[Mamertinci]], koja se silom učvrstila u tom gradu i koje je 264. pne. snažno pritiskao [[Hijeron II]] iz [[Sirakuza|Sirakuze]], obratili su se za pomoć istovremeno i Rimu i Kartagini. Kartaginjani su stigli prvi, zauzeli Mesanu i isposlovali mir od Hijerona. Ipak, rimski vojskovođa, koji je uporno nastojao da sa svojom vojskom uđe u grad, uspeo je da tokom pregovora zarobi kartaginskog zapovednika i natera ga na povlačenje. Taj je rat uveo Rim u rat s Kartaginom i Sirakuzom.
Ratne su operacije počele zajedničkim kartaginsko-sirakuškim napadom na Mesanu, koji su Rimljani lako odbili. Zatim su Rimljani 263. god. st. e. s velikom vojskom prodrli na Hijeronovu teritoriju i primorali ga da traži mir i s njima sklopi savez. Godine [[262 pne.|262. st. e.]] [[Bitka kod Agrigenta|opseli su i zauzeli kartaginsku bazu]] u [[Agrigent]]u na južnoj obali ostrva. Prve godine rata nisu nimalo ostavljale sumnje o tome da rimske namere sežu mnogo dalje od zaštite Mesane.
Rimljani su [[260. pne.|260. god. st. e.]] izgradili svoju prvu veću flotu standardnih ratnih brodova. U bici kod Mila ''(Mylae)'', na severnoj obali Sicilije, njihov je vojskovođa [[Gaj Duilije]] pobedio kartaginsku flotilu lako pokretljivijih brodova tako što je dostizao jedan po jedan brod i zatim na njega [[Abordaž|iskrcavao vojnike]] koji su se zatim borili kao pešadija protiv kartaginskih mornara. Ta je pobeda omogućila Rimljanima da se 259. god. st. e. iskrcaju na [[Korzika|Korizici]] i odatle proteraju Kartaginjane, ali ona nije bila dovoljna da oslabi kartaginski pritisak na samu Sirakuzu. Velika rimska flota isplovila je 256. god. st. e., potukla celu kartaginsku flotu kod rta Eknoma (blizu današnje Likate = [[italijanski jezik|ital]]. ''Licata'') i podigla utvrđeni logor na [[Afrika|afričkoj]] teritoriji kod Klipeje (''Clipea'', danas ''Kelibia'' u [[Tunis]]u). Kartaginjani, čija je građanska vojska bila krajnje dezorganizovana, nisu mogli da spreče pustošenje svojih polja niti pobune svojih podanika. Posle samo jedne kampanje bili su spremni da zatraže mir, ali su uslovi koje je ponudio rimski zapovednik [[Marko Atilije Regul]] za njih bili nepodnošljivo strogi. Stoga su opremili novu vojsku, u kojoj je glavnu ulogu trebalo da imaju konjica i slonovi. Godine 255. st. e. nametnuli su bitku Regulu, koji je zauzeo položaj blizu grada Tunisa sa neadekvatnom vojnom snagom, te su uništili veći deo njegove vojske. Ostale je vojnike povukla druga rimska flota, koja je došla do Afrike, nakon što je kod rta Hermeja potukla kartaginsku flotu.
Rimljani su sada ponovo usmerili svoju pažnju na Siciliju. Važno utvrđenje Panorm (današnji ''[[Palermo]]'') zauzeli su [[254. pne.|254. st. e.]], ali je ponovo nastupilo zatišje kada su Kartaginjani na ostrvo doveli pojačanja. Konačno je 251. ili 250. st. e. rimski vojskovođa [[Cecilije Metel]] zapodeo bitku blizu Panerma, u kojoj je snaga neprijatelja bila značajno oslabljena. Zatim su Rimljani počeli da sa kopna i s mora opsedaju glavnu punsku bazu u Lilibeju (''Lilybaeum'', današnja Marsala) i grad Drepanon (danas ''Trapani''). Zbog snažnog otpora Rimljani su morali da [[249. pne.|249. st. e.]] dignu opsadu. Pokušavajući da izvrši [[Bitka kod Drepane|iznenadan napad na Drepanon]] rimska je flota pod komandom [[Publije Kornelije Pulher|Publija Klaudija Pulhera]] izgubila 93 broda, što je bio jedini pomorski poraz Rimljana tokom čitavog rata. Njihova je flota, međutim, bila ozbljno oslabljena nizom gubitaka u burama, pa je bila tako smanjena da je napad na Siciliju morao biti odložen. Istovremeno su Kartaginjani, koji su počeli da osećaju težak finansijski teret ovog otegnutog rata, smanjili svoje snage i odustali od pokušaja da pokrenu protivnapad.
Rimljani su 242. god. st. e. obnovili operacije na moru. Flota od 200 brodova bila je poslata da obnovi blokadu Lilibeja. Kartaginjani su užurbano prikupili vojsku za odbranu, ali je [[10.3.|10. marta]] [[241. pne.|241. st. e.]] u [[Bitka kod Egatskih ostrva|bici kod Egatskih ostrva]] ''(Aegates insulae)'', zapadno od Drepanona, njihova flota bila uhvaćena u klopku, pa je većina brodova potopljena ili zarobljena. Ova pobeda, kojom su Rimljani osigurali svoju dominaciju na moru, učinila je neminovnim konačni pad kartaginskih uporišta na Siciliji. Kartaginjani su stoga stupili u pregovore i najzad kapitulirali. Po uslovima mirovnog sporazuma, Kartaginjani su morali da ustupe Siciliju i Liparska ostrva Rimu i da plate odštetu od 3.200 [[Talenat (novac)|talenata]]. Dugo ratovanje i česti gubici brodova rezultirali su velikim ljudskim i materijalnim gubicima na obe strane.
| |||