Kurganska hipoteza – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
Nema sažetka izmjene |
Nema sažetka izmjene |
||
Red 1:
[[Datoteka:Kurgan_map.png|
{{Indoevropljani}}
Godine [[1956]]. [[Marija Gimbutas]] je predstavila svoju '''kurgansku hipotezu''' u kojoj je, kombinirajući [[arheologija|arheologiju]]
Historijski zapisi pokazuju da su narodi koji su se do I stoljeća naselili od obala [[Atlantik]]a do [[Indija|Indije]] govorili blisko srodnim jezicima. To su indoevropski jezici, a njihovim zajedničkim predkom, nazvanim Praindoevropski jezik, govorilo se u Euroaziji prije otprilike 6000 godina. Narod koji je govorio tim jezikom pretkom nazivaju se Praindoeuropljanima. Kao jezički predak gotovo polovine stanovništva ovoga planeta, on je jedan od najvažnijih, a istovremeno i najteže objašnjiva pojava u prahistorijskom periodu. Ne postoji nijedan praindoevropski tekst, a fizički ostatci i materijalna kultura ne mogu se sa sigurnošću utvrditi bez opširne rasprave. Geografsko područje na kojem su živjeli Praindoevropljani predmetom je stotinu pedeset godina intenzivne, a ipak neriješene prepirke.<ref>[https://de.scribd.com/document/235165032/Mallory-Indoeuropljani James P. Mallory - INDOEUROPLJANI - zagonetka njihova podrijetla]</ref>
Ova je hipoteza imala značajan efekt na [[indoevropske studije|proučavanje Indoevropljana]]. Naučnici koji prihvaćaju Gimbutasine argumente koriste izraz ''kurganska'' ili ''[[Kultura jamnih grobova]]'' kako bi označili rani [[Proto-Indoevropljani|proto-indoevropski]] [[etnicitet]] koji je postojao u [[Pontska stepa|pontskim stepama]] i [[jugoistočna Evropa|jugoistočnoj Evropi]] od [[5. milenijum pne.|petog]] do [[3. milenijum pne.|trećeg]] milenijuma pne.▼
▲Ova je hipoteza imala značajan efekt na [[indoevropske studije|proučavanje Indoevropljana]]. Naučnici koji prihvaćaju Gimbutasine argumente koriste izraz ''kurganska'' ili ''[[Kultura jamnih grobova]]'' kako bi označili rani [[Proto-Indoevropljani|proto-indoevropski]] [[etnicitet]] koji je postojao u [[Pontska stepa|pontskim stepama]] i [[jugoistočna Evropa|jugoistočnoj Evropi]] od [[5. milenijum pne.|petog]] do [[3. milenijum pne.|trećeg]] milenijuma pne.<ref name="Indoev">[https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikipedia:Igrali%C5%A1te&action=edit Seobe Indoeuropljana: Korijeni modernih jezika Sveučilište u Osijeku Filozofski fakultet Mentorica: Jasna Šimić]]</ref>
== Osobine ==
Kurganske kulture prošle su razvojni put od mezolita (lovci - sakupljači), neolita (stočarstvo), do eneolita (upotreba bakra), da bi stvorile [[Jamna kultura|Jamna kulturu]] podijeljenu u četiri sfere:<ref name="ČovićIlir">{{Cite web |url= https://vdocuments.mx/od-butmira-do-ilira-borivoj-covic-sarajevo-1976-569cd78dbb971.html |title= Borivoj Čović: OD BUTMIRA DO ILIRA |work= Kulturno naslijeđe, Sarajevo, 1976 |accessdate= 9. 2. 2016}}</ref>
* Društvena - osnovu je činio patrijarhalni rod, koji je u potrazi za novim ispašama i prostorima postao čvrsta i borbena organizacija. Njihovi kultovi i obredi, odnosno religijski sistem u cjelini, bio je drukčiji od onog koji su razvili neolićani. Važnu je ulogu igrao kult predaka i u vezi sa njim, kult mrtvih. Sahrane su obavljane u kurganima, veoma često sa nasutim materijalom iznad grobnice (tumuli), odnosno u jamnim grobovima gdje su tijelima bila savijana koljena i oblagana ili bojena crvenim okerom, ponekad i sa više grobova u pojedinim kurganima, često dodatno iskopani. Značajno je da su se u grobovima nalazile i ritualne žrtve (goveda, svinje, ovce, koze i konji). Unutar roda je došlo i do izdvajanja obrtničkog sloja društva, posebno metalurga.<ref name="Indoe">[https://zir.nsk.hr/islandora/object/ffos%3A2846/datastream/PDF/view Diplomski rad Mentor: doc. dr. sc. Boško Marijan Teorije o doseljenju Indoeuropljana -Sveučilište u Osijeku Filozofski fakultet]</ref>
* Tehnološka - metalurška produkcija i proizvodnja metalnog oruđa i oružja (sjekira i bodež). Pripadnici kurgan kulture upoznali su se s metalom u IV milenijumu pne. Svoje su znanje o [[Metalurgija|metalurgiji]] stekli od stanovnika [[Bliski istok|Bliskog istoka]], [[Kavkaz]]a, [[Anadolija|Anadolije]] i Transilvanije. Ubrzo su nakon toga postali vrsni metalurzi i igrali su važnu ulogu u iskorištavanju izvora [[bakra|bakra]] i kasnije u pojavi [[Bronzano doba|bronzanog doba]] u Evropi.
* Ekonomska - nomadsko stočarstvo (goveče, ovca, koza), domestikacija konja i njegova upotreba kao tegleće i jahaće životinje, upotreba kola sa točkovima. Poznavali su i zemljoradnju ali u manjem obimu. Neke su zajednice koristile i ralo sa zapregom (goveče).
* Materijalna - proizvodnja i upotreba keramike sa vrpčastim ukrasima, uz korištenje dekorativnih prstenova od plemenitih metala zajedno s koštanim diskovima i koštanim kopčama.
== Širenje ==
Početkom 3. milenijuma kultura se proširila cijelim stepskim prostorom i istočnom Evropom, stvarajući nove ''kurganizirane kulture''. Proces se odvijao u tri talasa ekspanzije:
* '''Prvi talas''', iz perioda Kurgan I, je ekspanzija od [[Volga|Volge]] do Dnjepra, stvarajući koegzistenciju Kurgan 1 i [[Kultura Cucuteni|Cucuteni–Tripolje kulture]]. Posljedice ove ekspanzije osjetile su se na [[Balkan]]u i duž [[Dunav]]a do [[Vinčanska kultura|Vinčanske kulture]] u [[Srbija|Srbiji]] i [[Lenđel kultura|Lengyel]] kulture u [[Mađarska|Mađarskoj]].
*'''Drugi talas''', sredinom 4. milenijuma pne, rezultirao je oko 3000. god stvaranjem [[Kultura vrpčaste keramike|Kulture vrpčaste keramike]], [[Badenska kultura|Baden kulture]] i [[Kultura kuglastih amfora|Kulture kuglastih amfora]], i upadom Imdoevropskih jezika u Evropu.
*'''Treći talas''', 3000–2800 pne, sa pojavom karakterističnih grobnih jama na prostoru današnje Rumunije, Bugarske, Mađarske i [[Gruzija|Gruzije]], te nestankom Cucuteni kulture. Davne 1898. godine [[Danska|danski]] arheolog Sophus Müller prvi je pojavu ukopa pod humkom razlučio od dotad poznatih [[Skandinavija|skandinavskih]] i zapadnoevropskih dolmena i ostalih [[Megaliti|megalitnih]] grobnica te ga pripisao novom, migratornom stanovništvu<ref>[https://books.google.ca/books?id=0FDqf415wqgC&pg=PA461#v=onepage&q&f=false David W. Anthony - Kako su bronzanodobni jahači oblikovali današnji svijet]</ref><ref>[https://press.princeton.edu/books/paperback/9780691148182/the-horse-the-wheel-and-language David W. Anthony - Konj, točak i jezik]</ref>
Krećući se u raznim pravcima, doneseći svoju kulturu i jezik,<ref>[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5048219/ Wolfgang Haak i grupa autora - Masovne migracije iz stepe bile su izvor Indoevropskih jezika u Evropi]</ref>
stanovništvo kurganskih kultura razaralo je postepeno same osnove neolitskih zajednica. Ponekad je to bilo mješanje i asimilacija a najčešće uništavanje čitavih populacija. [[USA|Američki]] [[antropolog]] [[David W. Anthony]], u prilog kurganskoj teoriji, smatra da su stepski narodi u susretima sa drugim populacijama imali izrazitu prednost jer su:
* imali jaku rodovsku organizaciju, ratnički nastrojenu,
* koristili su konja kao jahaću i tegleću životinju
* upotrebljavali su točak na dvokolicama i kolima na četiri točka
== Literatura ==
Linija 14 ⟶ 33:
* D. G. Zanotti, ''The Evidence for Kurgan Wave One As Reflected By the Distribution of 'Old Europe' Gold Pendants'', [[JIES]] 10 (1982), 223-234.
== Reference ==
{{reference|2}}
== V. također ==
* [[Jamna kultura]]
| |||