Francuski revolucionarni kalendar – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
→Pogledajte i: + reference |
m Čišćenje |
||
Red 12:
Godine se obično označavaju [[rimski brojevi|rimskim brojem]] i broje se od početka "Republikanske ere" - [[22. 9.|22. septembra/rujna]] [[1792]], dana kada je proglašena [[Prva francuska republika]], dan nakon ukinuća [[monarhija|monarhije]]. Tako rimski broj '''I''' označava prvu godinu republike, tj. godinu pre nego što je kalendar ušao u upotrebu. Prvi dan svake godine uključuje jesenju [[ravnodnevica|ravnodnevicu]]. Da bi se dobila godina republikanske ere treba oduzeti 1792 od godine naše ere u periodu između 1. januara/siječnja i 22. ili 23. septembra/rujna (vidi dole pod [[Francuski revolucionarni kalendar#Prebacivanje u gregorijanski kalendar]]) odnosno 1791 do kraja decembra/prosinca. U aktuelnijim godinama (21. stoleća) to bi bilo 200 + (''godina n.e.'' - 2000) + 8 odn. 9.
Određeno je 12 meseci od po 30 dana, svaki je podeljen u tri 10-dnevna tjedna nazvana dekade (''décades''). Deseti dan, ''décadi'', je zamenio nedeljni dan kao dan odmora i svečanosti, što je dovodilo do sukoba sa crkvom. Pet ili šest dana potrebnih da se dovrši [[Godina#Tropska godina|tropska godina]] su postavljeni na kraju godine.
Svaki [[dan]] je podeljen u deset [[sat]]i, svaki sat u 100 decimalnih [[minut]]a a svaki decimalni minut u 100 decimalnih [[sekund]]i. To znači da je decimalni sat trajao (običnih) 2 sata i 24 minuta, decimalni minut - 1 minut i 26,4 sekunde i decimalna sekunda - 0,86 običnih sekundi. Izrađivani su i [[sat (predmet)|časovnici]] koji su prikazivali ovo [[decimalno vreme]], ali ideja nije zaživela, pa je obavezna upotreba suspendovana [[7. 4.|7. aprila/travnja]] [[1795]], mada su neki gradovi nastavili da ga koriste do 1801.
Red 20:
[[Katolička crkva|Katoličkoj crkvi]] u Francuskoj je [[Konkordat]]om iz [[1801]]. vraćen zvanični status. Ugovor je stupio na snagu o [[Uskrs]]u, [[18. 4.|18. aprila/travnja]] [[1802]], njime su vraćena stara imena dana iz [[gregorijanski kalendar|gregorijanskog kalendara]], sa nedeljom kao danom odmora i bogoslužbe, zadržavajući ostatak republikanskog kalendara.[http://www.roi-president.com/bio/bio-fait-Concordat%20de%201801.html]
Kalendar je na kraju ukinuo [[Napoleon]], počevši od [[1. 1.|1. januara/siječnja]] [[1806]]. (dan nakon 10. nivoza godine 14. [''10 Nivôse an XIV'']), malo više od 12 godina nakon njegovog uvođenja. Opet će nakratko biti korišćen tokom [[Pariška komuna|Pariske komune]], od 6 do 23. maja/svibnja [[1871]] (''16 Floréal–3 Prairial An LXXIX'').
Revolucionarni kalendar tako nije zaživeo, za razliku od [[metrički sistem|metričkog sistema]] koji je istovremeno razvijan i usvojen. [http://www.newscientist.com/article/mg12416962.000-a-calendar-for-all-seasons-two-hundred-years-ago-thescientists-of-the-french-revolution-devised-a-calendar-based-on-reasonrather-than-tradition-despite-their-best-efforts-it-lasted-for-only-17years-.html]
Red 33:
== Kritika i nedostaci kalendara ==
''Prestupne godine'' u kalendaru su predmet velikog sporenja, zbog kontradiktornih stavova u dekretu kojim je uveden.[http://www.gefrance.com/calrep/decrets.htm]. S jedne strane se određuje da je prvi dan godine istovremeno i dan jesenje ravnodnevice (astronomski određen), a zatim da je dodatak obično potreban u periodu od četiri godine. Položaj dana ravnodnevice (ekvinoksa) ne mora pratiti četvorogodišnje intervale. Tako su prestupne godine bile III, VII i XI, sledeća je trebala da bude XV a zatim XX, pet godina kasnije.
Žilber Rom je 19 Floréal An III ([[8. 5.|8. maja/svibnja]] [[1795]].) u ime Komiteta javnog obrazovanja predložio fiksno aritmetičko pravilo za određivanje prestupnih godina. Njime je bilo predviđeno da se primenjuje isto pravilo kao u gregorijanskom kalendaru (da godine deljive sa 4 budu prestupne, osim većine deljivih sa 100) izuzev da godina 4000. (poslednja godina desetog 400-godišnjeg perioda) bude prosta umesto prestupna. Pošto ovaj predlog nikada nije prihvaćen, nastavilo se sa prvobitnim astronomskim pravilom, koje je isključivalo bilo kakvo aritmetičko pravilo. Predlogom je trebalo izbeći neke neizvesne prestupne godine izazvane nepreciznošću astronomskog znanja 1790-ih (ovo čak i danas ima smisla zbog neizvesnosti u [[ΔT]]). Npr. komitet je primetio da će ravnodnevica godine 144. biti u "11:59:40 popodne", što je mnogo bliže ponoći od 3 ili 4 minuta inherentne neizvesnosti.
Red 65:
** [[Fructidor]] (od latinskog ''fructus'', "plod") počinje [[18. 8.|18.]] ili 19. avgusta/kolovoza.
Nazivi meseca su mogli biti modifikovani na stranim teritorijama pod francuskom vlašću ili uticajem.
{| class="wikitable"
Red 548:
* Prema ''Romovom predlogu'', posle 15. godine prestupna bi bila 20., posle čega bi padala na svaku godinu deljivu sa četiri (20, 24, 28...), osim većine sekularnih godina (deljivih sa 100). Ovo bi pojednostavilo konverziju na gregorijanski kalendar jer bi republikanski prestupni dan uglavnom sledio koji mesec posle [[29. 2.|29.2.]], na kraju svake godine deljive sa četiri, tako da bi republikanska nova godina uvek bila [[22. 9.|22 septembar/rujna]] za čitavo treće stoleće republikanske ere (1993-2092. n.e.).[http://prairial.free.fr/calendrier/calendrier.php?lien=discoursromme]
* Prestupne godine bi se ''nastavile fiksnim pravilom'' svake četiri godine od poslednje (dakle 15, 19, 23, 27...), prestupni dan bi bio dodavan pred godinu deljivu sa četiri (umesto posle), osim većine sekularnih godina. Ovo pravilo ima prednost jer je jednostavno za računanje i kontinualno je sa svakom godinom u kojoj je kalendar bio zvaničan. Nakon napuštanja kalendara, u Francuskoj su korišćenjem ovog pravila odštampane konkordanse za određivanje datuma u dugoročnim ugovorima.[http://books.google.com/books?vid=OCLC24574361&id=oUoMAAAAIAAJ&pg=RA1-PR9&lpg=RA1-PR9&num=100#PRA24-PA183,M1][http://prairial.free.fr/calendrier/calendrier.php?lien=manuel-eng]
* Počevši od godine 20, godine deljive sa četiri biće prestupne, osim ako su deljive sa 128 (jer je potrebno 128 godina prosečnog trajanja 365,25 dana da se nagomila greška od jednog dana, koja bi se ovim pravilom eliminisala). Datum Republikanske nove godine ostaje na [[23. 9.|23.9.]] svake godine od 129. do 256. r.e. (1920-2047. n.e.).[https://archive.is/20120712232053/personal.telefonica.terra.es/web/jlmartinmas/repcalendar/calendar.html][http://www.projectpluto.com/calendar.htm#republican][http://webexhibits.org/calendars/calendar-french.html]. Ali ovakav način interkalacije je predložen kasnije u 19. stoleću ([[Johann Heinrich von Mädler]]).
Sledeća tabela pokazuje kada neke godine republikanske ere počinju po gregorijanskom kalendaru, prema prethodna četiri metoda ("*" - prestupna godina, dodatni dan na kraju):
Red 621:
* [[Sovjetski revolucionarni kalendar]]
== Reference ==
{{reference}}
Red 628:
(na engleskom, francuskom, španskom)
* [http://www.calendarhome.com/converter Konverter datuma za ovaj i još mnoge kalendare]
* [http://www.antiquorum.com/html/vox/vox2004/revolutionary.htm Antique Decimal Watches]
* [http://www.antique-horology.org/_Editorial/RepublicanCalendar/default.htm Dials & Symbols of the French revolution. The Republican Calendar and Decimal time.]
* [http://prairial.free.fr/calendrier/calendrier.php?lien=sommaireen Brumaire - The Republican Calendar, with Windows and Mac OS X applications, including a Dashboard's widget.] (fr es en eo pt de nl)
* [https://archive.is/20120712232053/personal.telefonica.terra.es/web/jlmartinmas/repcalendar/calendar.html Another Republican calendar page, with an alternative Dashboard's widget]
{{Izabran}}
| |||