Bitka na Sommi – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
preuzeto sa sr.wiki |
m Bot: popravljanje preusmjeravanja |
||
Red 3:
{{Infokutija vojni sukob
|sukob= Bitka na Somi
|deo = [[Prvi
|slika = Cheshire Regiment trench Somme 1916.jpg
|opis_slike = Vojnici 11. bataljona češirske regimente.<br/>Blizu La Boasela, jul 1916.
|datum = [[1. 7.|1. jul]] [[1916]]. – [[18. 11.|18. novembar]] [[1916]].
|mesto = [[Soma]], [[Pikardija]], [[Francuska]]
|rezultat = pat pozicija
Red 19:
}}
Najveća bitka Prvog svetskog rata, '''bitka za Somu''' imala je više od milion zaraćenih vojnika izbačenih iz stroja. [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Britanske]] i [[Francuska|francuske]] snage su pokušale da se probiju kroz nemačke linije koje su se protezale duž 40 km dugačkog fronta koji je išao severno i južno od reke Some u severnoj Francuskoj. Jedan od ciljeva ove bitke bio je da odvuče nemačke snage iz [[bitka za
Sećanje na bitku se najviše vezuje za njen [[Prvi dan na Sommi|prvi dan]], [[1. 7.|1. jul]] [[1916]]. godine, u kojem je iz stroja britanske armije izbačeno 57.470 vojnika, od kojih je bilo 19.240 ubijenih ili umrlih od posledica ranjavanja. Do danas je ovo dan sa najvećim gubicima u istoriji britanske armije.
Iako je u britanskom pamćenju, Bitka na Somi ostala u stravičnom sećanju, ona je takođe bila strahovit udarac za nemačku vojsku; jedan oficir je opisao bitku poznatim riječima kao „muljeviti grob njemačke kopnene vojske“. Tokom bitke na Somi, britanske snage su naučile puno lekcija o modernom ratovanju, dok su njemačke snage pretrpjele nenadoknadive gubitke. Zvanični britanski istoričar, Ser [[Džejms Edmonds]], je izjavio da „nije previše tvrditi da su temelji završne pobjede na zapadnom frontu postavljeni tokom bitke na Somi godine 1916."
Civilno stanovništvo u Britaniji je po prvi put vidjelo užase modernog rata sa izdanjem propagandnog filma, ''[[
== Uvod ==
Red 31:
Saveznička strategija za [[1916]]. godinu je većinom definisana tokom konferencije u [[Šantil, Oise|Šantilu]] 6. decembra, [[1915]]. kada je odlučeno da se izvrše simultane ofanzive sa ruske strane na istoku, Italijana na Alpama, i kombinovanih anglo-francuskih snaga za zapadnom frontu, koje su imale za cilj napad na centralne sile sa svih strana.
Tokom kraja decembra mjeseca 1915, general [[Daglas Hejg]] je zamijenio generala [[Džon Frenč|Džona Frenča]] kao glavnog komandanta britanskih ekspedicionih snaga (eng. ''British Expeditionary Force - BEF'' ) Hejg je favorizirao britansku ofanzivu u [[Flanders]]u; zbog toga što je to područje bilo blizu linije opskrbe samih britanskih ekspedicionih snaga preko engleskog kanala, i imala je za cilj da odbaci njemačke snage od sjeverno morske obale Belgije, sa koje su njemačke podmornice bila prijetnja Britaniji. Ipak, mada nije bilo zvaničnog dogovora, britanske snage su bile mlađi partner na zapadnom frontu i trebale su da se prilagođavaju francuskoj politici. U januaru 1916, francuski komandant, general [[Joseph Jacques Césaire Joffre|Žozef Žofr]], se složio da BEF načini glavni napor u [[Flandrija|Flandriji]], ali nakon kasnijih rasprava u februaru, odluka je preinačena u kombinovanu ofanzivu u kojoj bi se francuska i britanska armija srele sa suprotnih strana reke Some u Pikardiji.
Planovi za zajedničku ofanzivu na Somi jedva da su počeli da se realizuju, kada su Nemci započeli [[
U 1916. godini, britanskoj armiji u Francuskoj opasno je nedostajalo iskustvo u ratovanju. Početna Britanska redovna armija, snage šest divizija na početku rata, je bila efektivno uništena u bitkama 1914. i 1915. godine. Većinu britanske armije su sad činili dobrovoljci iz Teritorijalnih snaga i nova armija lorda [[Horacio Kičner|Horacia Kičnera]] koja se počela formirati avgusta [[1914]]. Proširenje armije je zahtijevalo generale za starije komandire, tako da je promocija išla zaprepašćujućom brzinom, i nije uvijek odražavala stvarnu sposobnost. Čak i sam Hejg je ušao u Prvi svetski rat kao komandir britanskog prvog korpusa, prije nego što je komandovao britanskom prvom armijom, zatim ekspedicione snage u Francuskoj, efektivno grupu armija, sacinjenu od četiri armije (ubrzo pet) sastavljene od ukupno 60 divizija.
Red 41:
== Prvi dan bitke ==
[[Datoteka:Hawthorn Ridge mine 1 July 1916.jpg|mini|desno|Eksplozija Houtorn Ridž utvrđenja sa minama, 7.20, [[1. 7.|1. jul]] [[1916]]]]
''Glavni članak: [[Prvi dan bitke na Somi]]''
Red 49:
U napad je trebalo da krene trinaest britanskih [[divizija]] (11 iz IV britanske armije i dva iz III britanske armije) severno od reke Some i šest divizija VI francuske armije sa južne strane reke. Sa druge strane nalazila se II nemačka armija pod komandom generala Frica fon Belofa (''Fritz von Below''). Osovina napretka bila je usredsređena na stari rimski drum koji je išao od Albera prema zapadu do Bapoma, mesta udaljenog 19 kilometara severoistočno.
Trenutak napada u bici za Somu je bio 07:30, [[1. 7.|1. jul]] [[1916]]. godine. Deset minuta pre toga, u 07:20, tunel sa minama, Houtorn Ridž utvrđenja, je dignut u vazduh. Osam minuta kasnije ostatak tunela sa minama je takođe detoniran (izuzev miniranog tunela na Kasino Pointu, zbog kašnjenja). U samom trenutku napada zavladala je kratka tišina, dok je artiljerija usmeravala svoje cevi radi otvaranja vatre na sledeću liniju ciljeva. Kada je artiljerijska vatra počela opet, oficiri su dunuli u pištaljke pozivajući prvi talas pešadije da izađe iz rovova.
[[Datoteka:British plan Somme 1 July 1916.png|mini|levo|250p|Britanski [[Pešadija|pešadijski]] plan napada za 1. juli. Jedini uspeh prvog dana je bio na jugu kod [[Mamec]]a i [[Montoban, Pikardija|Montobana]] na francuskom delu fronta.]]
Red 77:
Glavni krivac za za ovakav krah je britanska artiljerija, koja nije bila sposobna da preseče nemačku bodljikavu žicu kako treba, a ni da razvali nemačke ukopane položaje, niti da ućutka nemačke i mitraljeze. Još jedan važan razlog debakla bila je brzina kretanja britanskog artiljerijskog baraža, za kojim je britanska pešadija nastupala: bilo je predviđeno da pljusak granata suzbije nemačku odbranu tako da pešadija bezbedno prođe kroz prvu, a zatim i kroz drugu liniju nemačke odbrane. Međutim, baraž je odmicao napred znatno brže no što je pešadija mogla da trči. Ovo je Nemcima dalo vremena da izađu iz svojih duboko ukopanih skloništa, da se rasporede po rovovima, i da puškama i mitraljezima izmasakriraju Britance koji još nisu stigli do nemačkih rovova.
Neobična, ali istinita činjenica je, da je britanski komandant koji je komandovao ovom ofanzivom na Somi, [[general]] Rolinson (eng. Rawlinson) savršeno dobro znao, i to još od [[1915]]. godine za ovaj problem. Naime, opisujući kako je bio izveden jedan britanski napad [[1915]]. godine, Rolison je u pismu od [[21. 6.|21. juna]] [[1915]]. godine objasnio da "''naša artiljerijska priprema... nije imala željeno dejstvo na neprijatelja, pa je na većem delu fronta neprijatelj uspeo da uđe u svoje rovove i počne dejstvo pre no što je naša pešadija uspela da stigne do njih.''" U istom tom pismu Rolison ponavlja svoju analizu: "''U te svoje duboko ukopane podrume neprijateljske trupe su se povukle tokom naše kanonade, a onda u trenutku pokreta naše pešadije hitno izašao odatle i raspodelio se po rovivima, ne pretrpevši skoro nikakve gubitke od paklene naše vatre kojom smo ih bili zasuli. Mislim da je to bio glavni razlog neuspeha.''" Neverovatno je da ni general Rolinson i njegov pretpostavljeni [[feldmaršal]] [[ser Daglas Hejg]] (eng. Sir Douglas Haig) - (1861 – 1928. g.) nisu mogli da pojme da je britanska kanonada pre bitke na Somi, koja je bila mnogo jača i impresivnija od one [[1915]]. godine mogla Nemcima da pruži priliku da je prežive. [[1916]]. godine pucalo je 2207 topova, čitavih nedelju dana pre pešadijskog juriša, ispalivši ukupno 1700000 granata, a onda [[1.
Evo svedočenja očevidaca i neposrednih učesnika bitke na Somi:
Red 87:
Dakle, ovakvi utisci pilota Sesila Luisa podržavaju pretpostavku da su general Rolison i feldmaršal Hejg bili, naprosto, impresionirani samim vizuelnim izgledom kanonade. Luis, međutim, istog dana u svoj dnevnik beleži i ovo: „''Sa naše tačke gledišta, apsolutni neuspeh. Vidi se mnogo aktivnih nemačkih baterija, kompletnu informaciju o svakoj poslali smo putem radija, ali, ništa, naša artiljerija uopšte ne pogađa te koordinate. Mora biti da negde postoji neki kolosalni propust u koodinaciji.''“ Luis je tu potpuno u bio pravu, jer je jedini britanski protiv-baterijski zadat tog dana bio skoro u celosti neispunjen.
Henri Vilijamson (eng. Henry Williamson), mlađi oficir u britanskoj 8. diviziji, koja je [[1. 7.|1. jula]] [[1916]]. godine napadala u pravcu Ovijea (fr. Ovillers), zabeležio je svoje utiske:
„''Vidim kako ljudi ustaju i kreću hodom napred; i ja s njima polazim, u jednom staklenom delirijumu, gde vidimo da neki od nas kao da zastanu, pognu glavu, i pažljivo se spuste na kolena, i prevale se na jednu stranu, i leže nepomično. Drugi se valjaju i kotrljaju, urličići, i u najvećem strahu me grabe za nogavice, a ja moram da se otržem od njih, a prašina iblato na mom ogrtaču polako menjaju boju, iz sive u crvenu.
Red 97:
„''U 07:30 časova, uragan granata je prestao onako iznenada kao što je i počeo. Naše ljudstvo je odmah jurnulo uz strma okna koja su vodila iz ukopanih skloništa. Izvlačili su sa sobom i mitraljeze, i žurno ih postavljali na položaje, a drugi su sa stepeništa vukli teške sanduke sa municijom, do mitraljeza ... I tek što smo se postavili na položaj, vedesmo kako iz britanskih rovova izlazi prvo jedna široka linija, pa za njom još nekoliko takvih. Prva linija prostorala se toliko daleko u levu i desnu stranu da se činilo da joj nema kraja. Posle prve, iz rovova je brzo izašla druga linija, pa treća i četvrta. Išli su su postoajnim korakom kao da misle da u našim prednjim rovovima neće zateći ništa živo ... Nekoliko minuta kasnije, kad je prva linija britanske pešadije bila na nekoliko stotima metara od nas, zatreštala je naša puščana i mitraljeska vatra, duž cele naše pozicije, koja je bila sva u rupama od granata. Neki od nas su se pridigli na jedno koleno da bi tačnije gađali preko neravnog terena; drugi su, poneti uzbuđenjem, naprosto ustali, i ne mareći za svoju sopstvenu bezbednost, stojeći gađali gomilu ljudi ispred nas. Crvene signalne rakete pojurile su u plavo nebo, kao signal artiljeriji, i već u sledećim trenucima ogroman broj granata je zafijukao kroz vazduh i počeo da se rasprskava među nastupajućim Britancima. Oni su padali, čitavi segmenti linija odjednom ... Pod ovim pljuskom granata i metaka, njihov napad se brzo rasipao. Videlo se duž čitave linije kako dižu ruke, padaju i sotaju nepomični zauvek. Teško ranjeni su se previjali u agoniji, a drugi, lakše ranjeni, puzali su ka najbližim rupama od granata, da tu nađu zaklon.''“
Ovaj nemački izveštaj ukazuje na koji način je britanski napad propao [[1. 7.|1. jula]] [[1916]]. godine i, istovremeno, kako su nemački branioci iskoristili kratere od granata kao zaklon od eventualne nastavljene artiljerijske vatre. Pored toga, Nemci su ustanovili da britanski sistem napada u talasima nudi odličnu metu njihovim topovima, mitraljezima i puškama. Pa ipak, Francuzi su u tom istom napadu, samo nešto južnije, prošli daleko bolje: toliko bolje da su, zapravo osvojili, sve svoje zacrtane ciljeve, dok su Britanci zaposeli nešto terena samo na svom desnom, južnom krulu. Britanci su imali 4000 mrtvih vojnika po diviziji, a Francuzi samo po 450. Ovakav ogroman disparitet se može objasniti samo time da su Francuzi bili višestruko jači sa artiljerijom; npr., južno od Some gađali su iz 85 teških baterija, protiv samo 8 nemačkih teških baterija. Osim toga, Francuzi su nešto već bili naučili na Verdenu (fr. Verdun), naime da treba forsirati svoju vatrenu silu a ne gurati umesto nje živu silu; pa, ako je recimo kod nekog sela, kao što je to bilo selo Kurlu, otpor bio jak, oni nisu traćili svoje živote u kontiuranim napadima napadima na isto mesto, nego su prvo artiljerijom doslovno razbucali čitavo selo, pa tek onda polazili u još jedan napad. Slično tome, Francuzi su pretrčavali napred u malim grupama, od zaklona do zaklona, sve vreme pokrivani jakom vatrenom podrškom svojih snaga, a nisu ustajali da pešače napred postrojeni u liniju, kao Britanci. Pored toga, pustili su Britance da istrče prvi i tak kad su Nemci na britanskom sektoru ubacili rezerve, dva sata kasnije su napali; najzad, imali su ravniji teren, a ne, kao Britanci, seriju brežuljaka i grebena ispred sebe. Artiljerija je, međutim, stvarno presudila u korist Francuza.
Posle takvog [[1. 7.|1. jula]], i Britanci i Francuzi su nastavili da napadaju, ali to su bile uglavnom ofanzive malih razmera; trošilo se ljudstvo, osvajao se teren, ali nikada napredovanje nije bilo brže no što bi Nemci uspevali da iskopaju još mnoge sledeće i dalje linije rovovske odbrane. U [[novembar|novembru]] [[1916]]. godine saveznička kampanja na Somi je bila zaustavljena, a do tog trenutka Britanci su na tom ratištu imali oko 420000 mrtvih i ranjenih, Francuzi oko 200000, a Nemci oko 500000.
== Promene u nemačkoj koncepciji do kojih je dovela bitka na Somi ==
| |||