Simón Bolívar – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
m Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q8605 (translate me) |
dodatak sa sr.wiki |
||
Red 1:
{{Infokutija Političar
| ime = Simon Bolivar
| slika = Simon Bolivar.jpg
| opis_slike =
| ime pri rođenju =
| datum_rođenja = [[24. jul]] [[1783]].
| mesto_rođenja = [[Karakas]], [[Španska imperija]]
| datum_smrti = [[17. decembar]] [[1830]].
| mesto_smrti = [[Santa Marta]], [[Nova Granada]]
| država_smrti =
| veb=
| država_rođenja =
| državljanstvo =
| narodnost =
| poreklo =
| veroispovest= [[katolik]]
| partija=
| supružnik=Marija Teresa Rodrigez del Toro i Alajsa
| deca=
| univerzitet=
| profesija=
| funkcija 1= [[Predsednik Venecuele|predsednik]] [[Venecuela|Venecuele]]
| izbori 1 =
| datum funkcije 1 =
| početak funkcije 1 = [[6. avgust]] [[1813]]
| kraj funkcije 1 = [[2. jul]] [[1814]]
| predsednik 1 =
| reizbor 1 = [[15. februar]] [[1819]] — [[17. decembar]] [[1819]]
| predsednik vlade 1=
| vlada 1 =
| prethodnik 1 =[[Kristobal Mendoza]]
| naslednik 1 =[[Hose Antonio Paez]]
| funkcija 2= predsednik [[Velika Kolumbija|Velike Kolumbije]]
| izbori 2 =
| datum_funkcije 2 =
| početak funkcije 2 = [[17. decembar]] [[1819]]
| kraj funkcije 2 = [[4. maj]] [[1830]]
| predsednik 2 =
| prethodnik 2 =
| naslednik 2 = [[Domingo Kajsedo]]
| funkcija 3= [[Predsednik Bolivije|predsednik]] [[Bolivija|Bolivije]]
| izbori 3 =
| datum_funkcije 3 =
| početak funkcije 3 = [[12. avgust]] [[1825]]
| kraj funkcije 3 = [[29. decembar]] [[1825]]
| predsednik 3 =
| prethodnik 3 =
| naslednik 3 = [[Antonio Hose de Sukre]]
| funkcija 4= [[Predsednik Perua|predsednik]] [[Peru|Perua]]
| izbori 4 =
| datum_funkcije 4 =
| početak funkcije 4 = [[17. februar]] [[1824]]
| kraj funkcije 4 = [[28. januar]] [[1827]]
| predsednik 4 =
| prethodnik 4 = [[Hose Bernardo de Tagle]]
| naslednik 4 = [[Andres de Santa Kruz]]
| amblem=
| potpis=Simón Bolívar Signature.svg
| spisak=
}}
'''Simon Jose Antonio de la Santissima Trinidad Bolivar y Palacios''' ([[24.7.]] [[1783]]. - [[17.12.]] [[1830]].) je južnoamerički vojskovođa, državnik i revolucionar.
Linija 6 ⟶ 66:
Bolivarov vojnički talent se nije reflektirao na politiku. Njegova nastojanja da novooslobođene države ujedini u latinoameričku federaciju nalik na [[SAD]] nisu uspjela, a sam Bolivar je bio metom atentata, a njegova vlast bila ugrožena serijom ustanaka. Godine [[1830]]. ([[27.4.]]) Bolivar je podnio ostavku na sve svoje dužnosti i ubrzo nakon toga umro od tuberkuloze.
[[Venecuela]] je [[1999]]. promenila naziv države u njegovu čast u ''Bolivarska Republika Venecuela''.
== Borba za nezavisnost Južne Amerike ==
[[Datoteka:Simón Bolívar, 1816.jpg|mini|150px|Bolivar 1816. tokom boravka na [[Haiti]]ju.]]
Bolivar se vratio u [[Venecuela|Venecuelu]] 1807. 1813. godine dobio je komandu u [[Tunha|Tunhi]] u [[Novo Kraljevstvo Granade|Novoj Granadi]] (današnja [[Kolumbija]]), pod upravom [[Ujedinjene provincije Nove Granade|Kongresa Ujedinjenih Provincija Nove Granade]], nastalog od [[vojna hunta|vojne hunte]] osnovane 1810.
Ovo je bio početak [[zadivljujuća kampanja|Zadivljujuće kampanje]]. Bolivar je došao u [[Merida (Venecuela)|Meridu]] 24. maja i tu je proglašen Oslobodiocem.{{sfn|Bushnell|1970|p=}} Ovaj događaj pratili su zauzimanje [[Truhiljo (Venecuela)|Truhilja]] 9. juna. Šest dana kasnije, 15. juna, Bolivar je izdiktirao svoj čuveni [[dekret o ratu do smrti]]. Karakas je ponovo zauzet 6. avgusta 1813. i Bolivar je potrđen kao oslobodilac, proglasivši [[Druga Republika Venecuela|obnavljanje venecuelanske republike]]. Zbog pobune [[Hoze Tomas Boves|Hozea Tomasa Bovesa]] 1814. i pada republike, vratio se u Novu Granadu, gde je komandovao vojskom Ujedinjenih Provincija i ušao u [[Bogota|Bogotu]] 1814. preotevši grad od izdvojenih republikanskih snaga [[Slobodna i nezavisna Kundinamarka|Kundinamarke]]. Nameravao je da maršira na [[Kartahena (Kolumbija)|Kartahenu]] i zatraži pomoć od lokalnih snaga da zauzme rojalističku [[Santa Marta|Santa Martu]]. 1815. godine, posle serije političkih i vojnih nesuglasica sa vladom Kargahene, Bolivar je pobegao na [[Jamajka|Jamajku]], gde mu je uskraćen podrška i pokušano je njegovo ubistvo, posle čega je pobegao na [[Haiti]], gde mu je garantovana zaštita. Sprijateljio se sa [[Aleksandar Petion|Aleksandrom Petionom]], vođom novostvorenene države i zatražio pomoć od njega.{{sfn|Bushnell|1970|p=}}
[[Datoteka:Congreso de Cúcuta.jpg|mini|left|150p|Bolivar i [[Francisko de Paula Santander]] tokom [[Kongres u Kukuti|Kongresa u Kukuti]], oktobra 1821.]]
1816. godine Bolivar se iskrcao u Venecuelu sa haićanskim vojnicima i važnom materijalnom pomoću (pod uslovom da ukine [[ropstvo]]) i zauzeo je grad Angosturu (danas [[Sijudad Bolivar]]). U to vreme Venecuela je bila kapetanija Španije, pa je Bolivar odlučio da se prvo bori za nezavisnost Nove Granade (koja je bila vicekraljevstvo), nameravajući da kasnije učvrsti nezavisnost Venecuele i drugih politički manje značajnih španskih teritorija.
Kampanja za nezavisnost Nove Granade je bila ojačana pobedom u [[bitka kod Bojača|bici kod Bojača]] 1819. Iz tek osigurane baze, Bolivar je pokrenuo kampanje za nezavisnost Venecuele i [[Ekvador]]a, a one su okončane pobedama u [[bitka kod Karaboba|bici kod Karaboba]] 1821. i [[bitka kod Pinčinča|bitke kod Pinčinče]] 1822. Na dan 7. septembra 1821. stvorena je [[Velika Kolumbija]] (država koja je pokrivala veće delove današnje Kolumbije, [[Panama|Paname]], Ekvadora, severnog [[Peru]]a i severozapadnog [[Brazil]]a) sa Bolivarom na mestu predsednika i [[Francisko de Paula Santander|Franciskom de Paulom Santanderom]] kao potpredsednikom.
Bolivar je 26. i 27. jula održao [[konferencija u Gvajakilu|konferenciju u Gvajakilu]] sa [[Argentina|argentinskim]] generalom [[Hoze de San Martin|Hozeom de San Martinom]], koji je dobio titulu ''zaštitnika peruanske slobode'', nakon što je u avgustu 1821. delimično oslobodio Peru od španske vlasti. Peruanski kongres ga je 10. februara 1824. imenovao za diktatora Perua, što je omogućilo Bolivaru da kompletno reorganizuje političku i vojnu administraciju. Uz pomoć [[Antonio Hoze de Sukre|Antonija Hozea de Sukrea]], Bolivar je odlučno porazio špansku konjicu u [[bitka kod Žunina|bici kod Žunina]] 6. avgusta 1824. Sukre je uništio brojčano nadmoćnije ostatke španske vojske u [[bitka kod Ajakuča|bici kod Ajakuča]] 9. decembra 1824.
6. avgusta 1825. na kongresu Gornjeg Perua, stvorena je [[Bolivija|Republika Bolivija]]. Bolivar je tako postao jedan od retkih ljudi po kome je nazvana jedna država.
== Preci ==
{{Porodično stablo (SR)
|ime = Simona Bolivara
|style=font-size: 90%; line-height: 110%;
|border=1
|boxstyle=padding-top: 0; padding-bottom: 0;
|boxstyle_1=background-color: #fcc;
|boxstyle_2=background-color: #fb9;
|boxstyle_3=background-color: #ffc;
|boxstyle_4=background-color: #bfc;
|boxstyle_5=background-color: #9fe;
|1= 1. '''Simon Hose Antonio de la Santisima Trinidad Bolivar i Palasios'''
| 2 = 2. [[Huan Visente Bolivar i Ponte]]
| 3 = 3. [[Marija de la Konsepsion Palasios i Blanko]]
| 4 = 4. [[Huan de Bolivar i Martinez de Viljegas]]
| 5 = 5. Marija Petronila Ponte-Andrade i Marin de Narvaez
| 6 = 6. Felisijano Palasios de Agire i Aristija-Soho i Hil de Aratija
| 7 = 7. Fransiska Blanko Erera
| 8 = 8. Kapitan Luis Bolivar Reboljedo
| 9 = 9. Ana Marija Martinez de Viljegas i Ladron de Gevara
| 10 = 10. Pedro Ponte-Andrade i Haspe de Montenegro
| 11 = 11. Marija Hosefa Marin de Narvaez
| 12 = 12. Felisijano Palasios de Agire i Aristija-Soho i Hedler
| 13 = 13. Isabel Marija Hil de Aratija i Agire-Viljela
| 14 = 14. Mateo Hose Blanko i Fernandez de Arauho
| 15 = 15. Isabel Klara de Erera i Lijendo
| 16 = 16. Antonio Bolivar i Dijaz de Rohas
| 17 = 17. Leonor Reboljedo Argumedo
| 18 = 18. Lorenzo de Martinez de Viljegas
| 19 = 19. Magdalena Ladron de Gevara i Rohas
| 20 = 20. Hasinto Ponte-Andrade
| 21 = 21. Marija Haspe de Montenegro
| 22 = 22. Fransisko Marin de Narvaez i Vilčez
| 23 = 23. Hosefa Marija de Narvaez
| 24 = 24. Hose Palasios de Agire i Aristija-Soho i Ortiz de Zarate
| 25 = 25. Isabel Marija Hedler Rivilja
| 26 = 26. Fransisko Hil de Aratija
| 27 = 27. Marija Rosa Agire-Viljela i Laja-Mohika
| 28 = 28. Mateo Blanko Infante
| 29 = 29. Hosefa Fernandez de Arauho i Rivilja
| 30 = 30. Huan Asensio Erera i Askanio
| 31 = 31. Paula Rosa de Lijendo i Očoa
}}
== Reference ==
{{reflist}}
=== Literatura ===
{{refbegin|2}}
* {{cite book
| last = Arismendi Posada
| first = Ignacio
| title = Gobernantes Colombianos
| trans_title = Colombian Presidents
| publisher = Interprint Editors Ltd.; Italgraf
| edition = second
| location = Bogotá, Colombia
| year = 1983
| ref = harv
}}
* {{cite book
| last1 = Bushnell
| first1 = David
| authorlink =
| last2 = Langley
| first2 = Lester D.
| year = 2008
| title = Simón Bolívar: Essays on the Life and Legacy of the Liberator
| publisher = Rowman & Littlefield
| location = Lanham, Maryland
| isbn = 978-0-7425-5619-5
| url = http://books.google.com/books?id=ZcHpTbbV2NMC
| ref = harv
}}
* {{cite news
| last = Grant
| first = Will
| title = Venezuela honours Simón Bolívar's lover Manuela Saenz
| publisher = BBC
| date = 5. jul 2010
| url = http://www.bbc.co.uk/news/10504821
| accessdate = 15. oktobar 2012
| ref = harv
}}
* {{cite book
| last = Lynch
| first = John
| title = Simón Bolívar: A Life
| publisher = Yale University Press
| year = 2006
| isbn = 978-0-300-11062-3
| ref = harv
}}
* {{cite book
| last = Lynch
| first = John
| date = 5. jul 2007
| title = Simón Bolívar: A Life
| publisher = Yale University Press
| isbn = 978-0-300-12604-4
| ref = harv
}}
* {{cite book
| last = Masur
| first = Gerhard
| year = 1969
| title = Simón Bolívar
| edition = Revised
| publisher = University of New Mexico Press
| location = Albuquerque
| ref = harv
}}
* {{cite book
| last = Petre
| first = Francis Loraine
| year = 1910
| title = Simon Bolivar "El libertador": a life of the chief leader in the revolt against Spain in Venezuela, New Granada & Peru
| publisher = J. Lane
| ref = harv
}}
* {{cite book
| last1 = Slatta
| first1 = Richard W.
| last2 = de Grummond
| first2 = Jane Lucas
| year = 2003
| title = Simón Bolívar's Quest for Glory
| publisher = Texas A&M University Press
| isbn = 978-1-58544-239-3
| ref = harv
}}
* {{cite book
| last = Thornton
| first = John Kelly
| date = 28. april 1998
| title = Africa and Africans in the Making of the Atlantic World, 1400–1800
| publisher = Cambridge University Press
| isbn = 978-0-521-62724-5
| url = http://books.google.com/books?id=AVZDHeVEeywC&pg=PA174
| accessdate = 15. oktobar 2012
| ref = harv
}}
* {{cite book
| last = Bushnell
| first = David
| date = 1970
| title = The Liberator, Simón Bolívar
| publisher = New York: Alfred A. Knopf,
| isbn =
| ref = harv
}}
{{refend}}
== Spoljašnje veze ==
{{Commonscat|Simón Bolívar|Simon Bolivar}}
* [http://www.bolivarmo.com/history.htm Istorija Simona Bolivara]
* [http://www.crystalbeach.com/history.htm Život Simona Bolivara]
{{Lifetime|1783|1830|Bolívar, Simón}}
[[Kategorija:Borci za nezavisnost Latinske Amerike]]
[[Kategorija:Venecuelanci]]
[[Kategorija:Latinoamerički Baski]]
[[Kategorija:Revolucionari]]
| |||