Objektno-orijentisano programiranje

Objektno orijentisano programiranje (OOP) u računarstvu je jedna od programskih paradigmi. Od ranih 1980-ih pa do danas ova paradigma je postala najuticajnija paradigma u komercijalnom razvoju softvera. Programski jezici poput C++ i Java programski jezik su svojom popularnošću utvrdili vodeći status OOP-a kao de facto obaveznog pristupa pri razvoju softvera danas, te i jezici koji tradicionalno nisu bili objektno orijentisani su naknadno dodali OOP koncepte (npr. Visual Basic, Pascal programski jezik itd.).

Osnovni principi

Klasa (engl. class) sadrži opis (definiciju) nečega, npr. klasa Osoba. Ovaj opis sadrži informaciju (npr. ime, godište, spol) i ponašanje, ili funkcionalnost (npr. metoda umri()). Ona je osnovica modularnosti i strukture objektno-orijentisanog programa. Kao takva treba biti poznata osobama koje nisu programeri, ali su upoznati sa okvirom problema koji treba riješiti računarskim programom i izvorni kod klase treba (po mogućnosti) biti cjelovit i nezavisan (opisati coupling). Samo sa takvom modularnošću klasa je u stanju da odgovara aspektu problema koji program treba da riješi i istovremeno pojednostavi odnos (mapiranje) između problema i programa.
Objekat (engl. object) ili instanca je jedinica klase, koji postoji sa određenom informacijom (tzv. stanje ili engl. state), npr. Davor instanca Osobe je runtime reprezentacija Osobe u programskom prostoru. Svaki objekat ima samo svoju informaciju (stanje) koje može biti dijeljeno između više instanci, što se u računarstvu zove reentrant. Tako npr. naš Mujo objekat bi imao

ime::"Davor Tokić"
spol::"Muški"
godiste::"1962".

Zatvorenost (engl. encapsulation) je koncept po kojem je informacija u klasi zaštićena od direktnog pristupa i jedini način da se promjeni informacija je kroz utemeljene metode. Tako npr. ako napravimo metodu ideNaPosao(), kojom Mujo ide na posao biciklom, onda kad on kupi auto i ide autom na posao, ta promjena je skrivena unutar metode koja samo prikaže rezultat (tj. da je na putu na posao a ne čime ide).
Nasljedstvo (engl. inheritance) je koncept po kojem se može definisati klasna hijerarhija, tj. obiteljska loza klase gdje jedna klasa može da proširi (extend) drugu klasu. Tako u našem primjeru možemo definisati klasu Muškarac koja proširuje klasu Osoba i definiše novu metodu preselioNaAhiret(), te klasu Ženu koja također proširuje klasu Osoba ali ima metodu preselilaNaAhiret(). I Muškarac i Žena nasljeđuju činjenike ime, spol i godište, te metodu, tj. ponašanje umri() (i muškarci i žene umiru) ali se samo objekat muškarca preselioNaAhiret() dok se žena preselilaNaAhiret().
Apstrakcija (engl. abstraction) je pojednostavljivanje karakteristika objekta, gdje se zanemaruju detalji i uzimaju se samo zajedničke karakteristike klase. Npr. Mujo Tokić je ćelav ali ta karakteristika nije opisana ni u klasi Osoba ni u klasi Muškarac.
Polimorfizam (engl. polymorphism) jeste karakteristika klase čije ponašanje se mijenja ovisno o implementaciji. Tako u našem primjeru, metoda sahrana() može biti implementirana kao ukopavanje, kremiranje ili mumifikacija.

Ubiti, klasa je poput arhitektonskog nacrta zgrade, po kojoj graditelj (kompajler i linker), tj. izvođač radova (runtime) je u stanju da izgradi objekat te zgrade.

Povezano

Računarska dizajn šema

Razvoj objektno orijentisanih programskih jezika

Algol Fortran LISP

1960

PL/1 Simula Smalltalk-72 Cobol

1970

Prolog Smalltalk-76 Smalltalk-74 Smalltalk-78 Smalltalk-80 Loops Pascal C

1980

Eiffel Ada C++ ObjectPascal Objective C CLOS

1990

Ada 9 Delphi Java ObjectCobol

2000

C#

Najbolji način za razumijevanje šta je to objektno orijentisano programiranje je da se razumiju razlike između strukturalnog i objektno orijentisanog programiranja. Te razlike se fundamentalne.

Strukturalno programiranje:

 o Zadaci se uvijek u manje razvojene korake razgrađuju
 o Top-Down izrada
 o Podaci u poređu sa funkcijama igraju podređenu ulogu

/

Objektno orijentisani razvoj:

 o Fundament grade objekti a ne funkcije i procedure
        +Objekat je manje ili vise apstraktan element u oblasti primjene
        +Objekti i tipovi objekata (klase) predstavljaju podatke, koji imaju sopstvene funkcije,
       i samo od tih sopstvenih funkcija smiju biti obrađivane
 o Objekti su ustvari struktura podataka, koji imaju jedan poseban odnos, koji je u metodama utvrđen

Dan Ingals (smalltalk veteran):

Ključna razlika između klasičnog proceduralnog programiranja i objektno orijentisanog programiranja je nepostojanje jasne podele na podatke i funkcije/operacije koje se treba nad podacima izvršiti.

Naime, u objektno orijentisanom programiranju - polazi se od toga da se za bilo kakvu operaciju koristi podatak a da se nad svakim podatkom može izvršiti određeni niz operacija/radnji koje za taj podatak imaju smisla - stoga se umjesto razdvajanja na podatke i funkcije koje procesiraju podatke na određene načine, podacima direktno definišu metodi za operisanje nad njima samima.

umjesto:

podatak A (broj) funkcija smanji_za_jedan(broj) pa se obrada vrsi zvanjem fukcije smanji_za_broj(A) koja izvrši smanjivanje vrednosti brojcanog podatka A za jedan

koristi se:

podatak A (broj) metod podatka A poznaje metod smanji_za_jedan odnosno - da bi smanjili A za jedan jednostavno mu kazemo A.smanji_za_jedan