Acoma
Acoma, pleme američkih Indijanaca porodice Keresan, naseljeno u Novom Meksiku, danas na području rezervata Acoma Pueblo. Veći dio plemena danas živi na pueblima Acomita ili Tichuna i McCartys ili Santa María, a u Acomu, gdje živi tek manji dio njih, vračaju se zbog svojih ceremonija i svečanosti, od kojih su najvažniji zimski solsticij, veliki ljetni ples za kišu i Harvest Dance. Njihova izvorna populacija iznosila je oko 6,000 (1582), a danas oko 3,000, od čega svega 50 u 'Nebeskom gradu' Acoma, a ostali u pueblo-selima Acomita, McCartys, Anzac i Skyline-Ganipa.
Ime
urediIme Acoma krnji je oblik njihovog vlastitog opisnog plemenskog imena Akomé, čije je značenje 'people of the white rock' , a nastao je po njihovom mjestu boravka, 'Nebeskom gradu' , pueblu ukopanom u stijeni pješčenjaka mese visokoj 357 stopa (108 metara), gdje oni žive najmanje 1000 godina.
Povijest
urediNebeski grad, Acoma, nije nastao kasnije od 1250. godine, a nastanjivan je neprekidno od svog nastanka do danas. Grad su Indijanci zvali A'ko. Marcos de Niza, španjolski franjevac i istraživač koji u Ameriku odlazi 1531. i putuje raznim krajevima Amerike, godine 1539. prolazi južnim predjelima današnjeg SAD-a pa tako i kroz zemlju Acoma. Već sljedeće godine, 1540., dolazi i Coronadova armija, zatim Antonio de Espejo 1583. i Juan de Oñate 1598., utemeljitelj provincije Santa Fé de Nuevo México ili Nuevo Méjico, odnosno današnji Novi Meksiko. Te 1599. španjolska armija pobila je preko polovice stanovnika Acome. Prva crkva izgrađena je 1629. a 19 godina prije nego ju je 1699. zamijenila struktura od adobe, ćerpiča pravljenog od blata, odnosno 1680., Acome sudjeluju u Pueblo ustanku protiv Španjolaca, nakon čega 1699. ponovno dolaze pod njihovu kontrolu. Od 1,500 koliko ih je bilo u vrijeme ustanka, njihov broj je u prvom kvartalu 20. stoljeća sveden na oko 500.
Etnografija
urediAcoma Indijanci potpuno su nezavisna socijalna, politička i ceremonijalna zajednica, tradicionalno vođena od caciquea (kasika; poglavice), koji je uvijek član klana antilope. Ratni poglavica drugi je po važnosti, odmah iza kasika. Cijela populacija Acoma podijeljena je na 14 matrilinearnih, egzogamnih totemski imenovanih klanova, a njegova osnovna ekonomska jedinica je domaćinstvo. Središta njihove religiozne organizacije su medicinska društva i kult kachina ili katsina u kojemu se incijacijama podvrgavaju djevojčice i dječaci. U pueblu postoji sedam ceremonijalnih soba-kiva (estufa), kod Acoma one su četvrtastog oblika, a u njih se može ući jedino preko drvenih ljestava, koje se zbog neželjenih posjetilaca mogu povući za sobom, i tako spriječiti ulaz.
Jezik
urediAkome govore zapadnokereskim jezikom.
- Glasovi:
- b Zvučni bilabijalni ploziv
- dD zvučni dentalni ploziv
- dj zvučni palatalni ploziv
- g Zvučni velarni ploziv
- ? zvučni glotalni ploziv
- ph bezvučni aspirirani bilabijalni ploziv
- tDh bezvučni aspirirani dentalni ploziv
- ch bezvučni aspirirani palatalni ploziv
- kh bezvučni aspirirani velarni ploziv
- p' bezvučni bilabijalni ejektivni (izbačajni) okluziv
- tD' bezvučni dentalni ejektivni okluziv
- c' bezvučni palatalni ejektivni okluziv
- k' bezvučni velarni ejektivni okluziv
- dDz zvučna dentalna sibilantna afrikata
- tDsh bezvučna aspirirana dentalna sibilantna afrikata
- tDs' bezvučna dentalna sibilantna ejektivna afrikata
- dZ zvučna palatoalveolarna sibilantna afrikata
- tSh bezvučna aspirirana palatoalveolarna sibilantna afrikata
- tS' bezvučna palatoalveolarna sibilantna ejektivna afrikata
- d.z zvučna retrofleksna sibilantna afrikata
- t.sh bezvučna aspirirana retrofleksna sibilantna afrikata
- t.s' bezvučna retrofleksna sibilantna ejektivna afrikata
- sD bezvučni dentalni sibilantni frikativ
- S bezvučni palatoalveolarni sibilantni frikativ
- C,' bezvučni palatalni sibilantni ejektivni frikativ
- s. bezvučni retrofleksni sibilantni frikativ
- s.' bezvučni retrofleksni sibilantni ejektivni frikativ
- m zvučni bilabijalni nazal
- m* laringalizirani zvučni bilabijalni nazal
- nD zvučni dwentalni nazal
- nD* laringalizirani zvučni dentalni nazal (poznat je u svega 2 jezika u svijetu, to su acoma i nez perce[1]
- h bezvučni glotalni frikativ
- w* laringalizirani zvučni labiovelarni aproksimant
- w zvučni labiovelarni aproksimant
- rDT zvučni dentalni tap (javlja se samo u jeziku Acoma Indijanaca).
- rDT* laringalizirani zvučni dentalni tap (javlja se samo u jeziku Acoma Indijanaca).
- j zvučni palatalni aproksimant
- j* laringalizirani zvučni palatalni aproksimant
- i visoki prednji nezaobljeni samoglasnik
- E donji srednji prednji nezaobljeni samoglasnik
- a+ donji prednji nezaobljeni samoglasnik
- i_ visoki srednji nezaobljeni samoglasnik
- u visoki stražnji zaobljeni samoglasnik
- ei srednji prednji nezaobljeni do visoki prednji nezaobljeni dvoglas (diftong)
- ai donji srednji nezaobljeni do visoki prednji nezaobljeni dvoglas (diftong)
- ui visoki stražni zaobljeni do visoki prednji nezaobljeni dvoglas
- i_i visoki srednji nezaobljeni do visoki prednji nezaobljeni dvoglas
- eo srednji prednji nezaobljeni do srednji stražnji zaobljeni dvoglas
- iu visoki prednji nezaobljeni do visoki stražnji zaobljeni dvoglas
- au donji srednji nezaobljeni do visoki stražnji zaobljeni dvoglas
- sD' bezglasni dentalni sibilantni izbačajni (ejektivni) frikativ
Literatura
uredi- Mrs. William T Sedgwick, Acoma, the Sky City
