1848 – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
Nema sažetka izmjene |
dop. iz en Wiki (2) |
||
Red 10:
* [[12. 1.]] - [[Datoteka:Bandiera dello Stato della Sicilia (28.04.1848 - 15.05.1849).PNG|25px]] Izbija [[Sicilijanska revolucija 1848.]] protiv burbonske vlasti [[Kraljevina Dve Sicilije|Kraljevine Dve Sicilije]].
* 13. 1.? - Profesor beogradskog Liceja [[Vladimir Jakšić]] počeo sa redovnim [[meteorologija|meteorološkim]] merenjima.
* [[20. 1.]] - [[Frederik VII (Danska)|Frederik VII]] je novi kralj [[Danska|Danske]] (do [[1863]]).
* [[24. 1.]] - [[James W. Marshall]] pronalazi zlato kod Sutterove pilane u Kaliforniji - [[Kalifornijska zlatna groznica]] može početi (vest stiže na istočnu obalu tek u avgustu).
=== Februar/Veljača ===
* [[2. veljače]] - [[Ugovor iz Guadalupe Hidalgo]] okončava [[Američko-meksički rat]] - priključen skoro čitav današnji jugozapadni deo [[SAD]]. [[Kalifornija]] neće biti formalno organizovana kao teritorija, već [[1850]]. postaje država (meksička vlada ratifikovala 19. maja).
* [[21. 2.]] - Objavljen [[Manifest Komunističke partije]].
* [[22. 2.]] - '''[[Francuska revolucija 1848.]]''': protesti u Parizu zbog zabrane političkih banketa, podignute barikade, borbe sa gradskom gardom.
Linija 27 ⟶ 28:
* 11. 3. - [[Louis-Hippolyte Lafontaine]] i [[Robert Baldwin]] postaju prvi združeni premijeri [[Provincija Kanada|Provincije Kanada]] po sistemu odgovorne vlade.
* [[13. ožujka]] - [[Austrijska revolucija 1848.]]: nakon krvavih demonstracija u Beču, kancelar [[Klemens von Metternich]] podnosi ostavku pod pritiskom nadvojvode [[Ludwig von Österreich (1784–1864)|Ludwiga]] nakon 27 godina na čelu austrijske vlade.
* [[14. 3.]] - Objavljen Fundamentalni statut, ustav [[Papinska Država|Papinske Države]] - crkva zadržava odlučujući uticaj.
* [[15. ožujka]] - [[Mađarska revolucija 1848.]] - carski predstavnici u Pešti prinuđeni prihvatiti [[12 točaka Madžarske revolucije 1848.|12 točaka]].
* [[18. 3.]] - Srpski Narodni odbor u [[Budim]]u ([[Isidor Nikolić-Džaver]]) doneo zaključke: autonomija crkve i škole, priznanje narodnosti i jezika, sabor itd.
* 18. 3. - Počinje [[Pet milanskih dana]] - ustanak proterao austrijske trupe maršala [[Joseph Radetzky von Radetz|Radetzkog]] iz Milana (habzburško [[Kraljevstvo Lombardija-Venecija]]).
* [[22. 3.]] - Srbi u [[Zemun]]u i [[Pančevo|Pančevu]] zbacili (nemačke) opštinske vlasti i obrazovali gardu.
* 22. 3. - U Veneciji proglašena [[Republika Svetog Marka]] (''Republica de San Marco''), predsednik [[Daniele Manin]].
[[Datoteka:Flag of Croatia (Josip Jelačić).JPG|mini|150px|Zastava Jelačića bana]]
* [[23. 3.]] - [[Josip Jelačić]] postavljen za hrvatskog bana.
* [[24. 3.]] - [[Kraljevina Sardinija|Pijemontska]] vojska ušla u [[Lombardija|Lombardiju]].
* 24. 3. - Počinje [[Prvi rat za Šlezvig]] - spor [[Danska|Danske]] i nemačkih država oko [[Schleswig-Holstein]]a
* [[25. 3.]] - [[Hrvatska u Revoluciji 1848.]]: Velika narodna skupština Kraljevine Dalmacije, Hrvatske i Slavonije, formulirani glavni politički zahtjevi ("[[Zahtijevanja naroda]]").
* ožujak - [[Lajos Kossuth]] pridobio Ugarski sabor u Požunu ([[Bratislava]]) za "[[Ožujski zakoni|Ožujske zakone]]" (odn. "Travanjski zakoni") - personalna unija sa Bečom, Transilvanija i Hrvatska pripojeni jedinstvenoj Ugarskoj.
Linija 41 ⟶ 44:
=== April/Travanj ===
* [[10. 4.]] - ''Monster Rally'' [[čartizam|čartističkog]] pokreta u Londonu, Parlamentu predstavljena peticija kojom se traži šire pravo glasa.
* 10. 4. - Završen ''[[Illinois and Michigan Canal]]'', veza [[Velika jezera|Velikih jezera]] i [[Misisipi (reka)|Misisipija]].
* [[11. 4.]] - [[Ferdinand I. Austrijski|Car Ferdinand]] potvrdio mađarske "Ožujske zakone" - Ugarska je posebna država a ne pokrajina, predsednik vlade je [[Lajos Batthyány]].
* [[12. 4.]] - [[Svetozar Miletić]] poziva u [[Čurug]]u na borbu protiv Mađara koji "nameću svoj jezik i guše slovensku narodnost".
* [[14. 4.]] - U [[Sremski Karlovci|Sremskim Karlovcima]] postavljen program: Srpska Vojvodina (Srem, Banat, Bačka i Baranja) u savezu sa [[Trojedna Kraljevina Hrvatska, Slavonija i Dalmacija|Trojednom Kraljevinom]].
Linija 47 ⟶ 51:
* [[24. 4.]] - U [[Kikinda|Kikindi]] skinuta [[mađarska zastava]] i sukob sa mesnim garnizonom.
* [[25. 4.]] - Proglas bana Jelačića ukida [[kmetstvo]].
* 25. 4. - Pod pritiskom ustanka u Beču, donesen parlamentarni ustav za Austrijsku carevinu (kojim ustanici nisu zadovoljni - povučen 15. 5.).
* [[28. 4.]] - Uveden hrvatski forint.
* [[29. 4.]] - Papa [[Pio IX.]] odbija podržati Pijemont-Sardiniju u ratu sa Austrijom - raskid sa liberalizmom.
=== Maj/Svibanj ===
Linija 58 ⟶ 62:
* 15. 5. - Pariski radnici napadaju Skupštinu, proglašena nova, radikalnija, vlada.
* [[17. 5.]] - [[Habsburg|Habsburški]] dvor pobegao iz Beča u [[Innsbruck]].
* 17. 5. - [[Rumuni]] u Blažu (''Blaj'')
* [[18. 5.]] - Prvi sastanak [[Frankfurtski parlament|Frankfurtskog parlamenta]] (''Frankfurter Nationalversammlung''), nacionalne nemačke skupštine.
* [[24. 5.]] - Srpski narodni odbor (na čelu [[Đorđe Stratimirović (vojskovođa)|Đorđe Stratimirović]]), pozvao narod da sluša samo njega i da ga pomaže "oružanom rukom".
* [[26. 5.]] - Revolucionari u Beču osnovali Odbor javnog spasa.
Linija 67 ⟶ 70:
=== Jun/Juni/Lipanj ===
* [[2. 6.|2]] -
* [[5. 6.]] - Srpska deputacija, na putu za Insbruk, stigla u Zagreb - savez Srba i Hrvata.
* [[10. 6.]] - Jelačić formalno smenjen s položaja hrvatskog bana (antimađarska igra).
* [[12. 6.]] (31. 5. po j.k.) - Mađarske jedinice odbijene od Sr. Karlovaca.
* 12. 6. - Izbio ustanak u Pragu, prekinut rad slovenskog kongresa.
* [[17. 6.]] - Austrijske trupe gen. [[Alfred Vindišgrec|Vindišgreca]] ugušile ustanak Čeha u [[Prag]]u
* [[19. 6.]] - Srpska deputacija kod cara Ferdinanda - odluke karlovačkog sabora se ne mogu potvrditi.
* [[21. 6.]] - [[Datoteka:Flag of Wallachian Revolution of 1848, horizontal stripes.svg|25px]] [[Vlaška revolucija 1848.]]: usvojena [[Islaska proklamacija]] koju ''domnitor'' [[Gheorghe Bibescu]] prihvata dva dana kasnije, pod pritiskom masa.
* [[23. 6.|23]] - [[26. 6.]] - [[Dani lipnja]] u Parizu: radnički ustanak zbog zatvaranja Nacionalnih radionica biva ugušen od strane Nacionalne garde na čelu sa [[Louis Eugène Cavaignac|Cavaignacom]].
* [[28. 6.]] - General [[Louis Eugène Cavaignac]] novi francuski šef vlade (do decembra).
=== Jul/Juli/Srpanj ===
* [[5. 7.]] - Počeo s radom mađarski revolucionarni parlament.
* jul - Petrovska skupština u Kragujevcu, sazvana radi izmirenja vlade i [[Toma Vučić Perišić|Vučića]] - u varoškoj atmosferi se izjasnila za Vučića.
* [[14. 7.]] - [[Srpska revolucija 1848—1849.|Srpska revolucija]]: neuspešan mađarski napad na Sentomaš/[[Srbobran]] - rat uzima zamah.
* 19 - [[20. 7.]] - [[Konvencija na Seneca Fallsu]] u SAD, posvećena ženskim pravima.
* [[25. 7.]] - Feldmaršal Radecki razbio Sardince [[Bitka kod Kustoce (1848)|kod Kustoce]] - narednih dana povratak cele Lombardije pod austrijsku upravu.
* [[26. 7.]] - "Grbaljska buna" - [[Grbalj|Grbljani]] u [[Kotor]]u poremetili izbor poslanika za austrijsku Konstituantu, bune se zbog visokih poreza i zloupotreba.
* 26. 7. - [[Mataleska pobuna]] na [[Cejlon]]u protiv britanske vlasti.
* [[29. 7.]] - [[Pobuna mladih Iraca]] - neuspela pobuna [[irski nacionalizam|irskih nacionalista]].
=== Avgust/August/Kolovoz ===
* [[6. 8.]] - Posada broda ''[[HMS Daedalus (1826)|HMS Daedalus]]'' navodno videla [[Morska zmija (kriptozoologija)|morsku zmiju]] u južnom Atlantiku.
* avgust - Car Ferdinand I se vratio u Beč, gde zaseda Ustavotvorna skupština.
* [[2. 8.]] - Po zahtevu Mađara, habzburški dvor smenio Patrijarha Rajačića.
* [[11. 8.]] - [[Stevan Knićanin]] prešao iz Srbije u Vojvodinu i stavlja se na čelo srbijanskih dobrovoljaca.
* [[14. 8.]] - Zemlja [[Oregon]] anektirana SAD kao [[Teritorija Oregon]].
* [[17. 8.]] - [[Republika Jukatan]] se nakon sedam godina vraća u okvir [[Meksiko|Meksika]], potaknuta [[Rat kasti (Jukatan)|Ratom kasti]] sa [[Maje|Majama]].
* [[19. 8.]] - Mađari ponovo odbijeni od Sentomaša.
* 19. 8. - Na Istočnu obalu [[SAD]] stigla vest o pronalasku zlata u Kaliforniji.
* [[24. 8.]] - Požar na barku ''[[Ocean Monarch (bark)|Ocean Monarch]]'' kod severnog Velsa, stradalo 178 ljudi, uglavnom iseljenika za Ameriku.
* [[31. 8.]] - Car Ferdinand traži od Mađara opozivanje mera protiv patrijarha i bana, i vraćanje Vojne Granice pod upravu bečkog Vojnog Ministarstva (kraj popuštanja).
Linija 96 ⟶ 106:
* [[4. 9.]] - Ban Jelačić vraćen na položaj - faktički objava rata Ugarskoj.
* [[7. 9.]] - Zakon o emancipaciji seljaštva u Habsburškoj monarhiji.
* [[11. 9.]] -
* [[12. 9.]] - [[Švajcarska]] dobija federalni [[Ustav Švajcarske|ustav]], čime postaje jedna od prvih demokratskih država u Evropi.
* [[13. 9.]] - Amerikanac [[Phineas Gage]] preživeo gvozdenu šipku dužine 1,1 m koja mu je probila glavu.
* [[16. 9.]] - Otkriven [[Hiperion (mjesec)|Hiperion]], [[Saturn (planeta)|Saturnov]] satelit.
* [[18. 9.]] - Đorđe Stratimirović smenjen s čela Narodnog odbora.
* [[21. 9.]] (9.9. po j.k.) - Još jedna srpska pobeda kod Sentomaša, koji se neformalno počinje nazivati [[Srbobran]].
* [[25. 9.]] - Car i kralj Ferdinand uskraćuje priznajnje [[Lajos Batthyány|Batthyányovoj]] mađarskoj vladi
* [[27. 9.]] - Grbaljska buna - Grbljani napali Austrijsku vojsku kod manastira Podlastva, sutradan opljačkali [[Tivat]], koji se nije želeo pridružiti pobuni.
* [[28. 9.]] - Rulja u Pešti ubila carskog komesara [[Franz Philipp von Lamberg|von Lamberga]].
* [[29. 9.]] - [[Bitka kod Pákozda]]: mađarske snage porazile Jelačićevu vojsku koja se zatim povlači ka Beču.
=== Oktobar/Listopad ===
* [[2. 10.]] - Nacionalni obrambeni komitet (''Országos Honvédelmi Bizottmány'') na čelu sa [[Lajos Kossuth|Lajosem Kossuthom]] preuzima izvršnu vlast u Mađarskoj (do aprila '49).
* [[3. 10.]] - Austrijski general [[Anton von Puchner]] i rumunske grupe počinju borbu protiv Mađara u Erdelju.
* [[6. 10.]] - [[Bečki ustanak]], iniciran slanjem vojske na Mađare, car Ferdinand i većina Ustavotvorne skupštine sutradan beže u češki [[Olomouc]].
* 6. 10. - U Karlovce iz Italije stigao vojvoda Šupljikac.
* [[11. 10.]] - Novi [[Ustav Holandije]] uvodi parlamentarnu demokratiju.
* [[18. 10.]] - U [[Kotor]]u sporazumno okončana Grbaljska buna.
* [[21. 10.]] - Austrijska ustavotvorna skupština premeštena u Kremsier (Kroměříž /Kromnjeriš/ u Češkoj)
* [[23. 10.]] - U "[[Zora dalmatinska|Zori dalmatinskoj]]" objavljena pesma [[Matija Ban|Matije Bana]] "Radovanje nad Prizrenom" u kojoj se prvi put pominje ''[[Jugoslavija]]''.
* [[28. 10.]] - Barcelona-Mataró je prva železnička pruga na Iberijskom poluostrvu.
* [[30. 10.]] - [[Bitka kod Schwechata]]: Jelačić i Vindišgrec porazili mađarsku vojsku u blizini Beča.
* [[31. 10.]] - Jelačić i Vindišgrec zauzeli pobunjeni Beč.
Linija 115 ⟶ 133:
* [[4. 11.]] - Izglasan [[Ustav Francuske (1848)|Ustav Francuske]]: apsolutna podela vlasti, Predsednik nije odgovoran Skupštini ali ne može je ni raspustiti.
* [[7. 11.]] - Predsjednički izbori u SAD, prvi održani u svim državama istog dana; pobjedio Whigovac [[Zachary Taylor]].
* [[15. 11.]] - U Rimu ubijen [[Pellegrino Rossi]], papin ministar pravde.
* [[21. 11.]] - [[Jonas Furrer]] izabran za prvog predsednika [[Švajcarska|Švajcarske]] Konfederacije.
=== Decembar/Prosinac ===
[[Datoteka:Franz Josef I. 1849 Litho.jpg|mini|150px|[[Franjo Josip I.]] (vl. 1848-1916)]]
* [[2. 12.]] - Habsburški car Ferdinand I abdicirao u korist svog mladog nećaka [[Franjo Josip I.|Franje Josipa I.]] (vlada do [[1916]]).
* [[6. 12.]] - Austrijski general [[Franz Schlik]] napada Ugarsku sa severa.
* [[10. 12.]] - Princ [[Napoleon III|Luj-Napoleon Bonaparta]] ubedljivo pobedio na predsedničkim izborima (položio zakletvu deset dana kasnije).
* [[15. 12.]] - Patent Franje Josifa potvrđuje srpskog patrijarha i vojvodu "srpskog naroda" (a ne Vojvodine).
* [[16. 12.]] - Glavne austrijske snage na čelu sa [[Alfred I. zu Windisch-Graetz|Windisch-Graetzom]] prelazi ugarsku granicu.
* [[18. 12.]] - Osnovana [[Punta Arenas]], prvo veće naselje u [[Magellanov tjesnac|Magellanovom tjesnacu]].
* [[27. 12.]] (15. 12. po j.k.) - Umro vojvoda [[Stevan Šupljikac]].
* [[30. 12.]] - [[Bitka kod Móra]] je Jelačićeva pobeda koja navodi mađarsku vladu da se premesti u Debrecen.
=== Nepoznato ===
Linija 129 ⟶ 153:
== Rođenja ==
{{glavni članak|:Kategorija:Rođeni 1848.}}
* [[6. 1.]] - [[Hristo Botev]], bugarski pesnik i revolucionar († [[1876]])
* [[12. januar]] - Sava Rajković, pozorišni glumac, pisac i prevodilac († [[1880]])
* [[
* [[
* [[
* [[
* [[
* [[7. lipnja]] - [[Paul Gauguin]], francuski slikar i grafičar († [[1903]])
* [[9. 7.]] - [[Robert I (Parma)|Robert I]], poslednji vojvoda Parme († [[1907]])
* [[15. 7.]] - [[Vilfredo Pareto]], ekonomista († [[1923]])
* [[25. 7.]] - [[Arthur Balfour]], britanski premijer († [[1930]])
* [[1. listopada]] - [[Milan Amruš]], hrvatski liječnik i političar († [[1919]])
* [[23. listopada]] - [[Vjekoslav Spinčić]], hrvatski političar († [[1933]])
* [[8. studenog]] - [[Gottlob Frege]], njemački matematičar i fizičar († [[1925]])
* [[13. 11.]] - [[Albert I (Monako)|Albert I]], knez Monaka († [[1922]])
* [[6. prosinca]] - [[Johann Palisa]], [[Austrija|austrijski]] [[astronom]] († [[1925]])
== Smrti ==
{{glavni članak|:Kategorija:Umrli 1848.}}
* [[20. 1.]] - [[Christian VIII (Danska)|Christian VIII]], kralj Danske (* [[1786]])
* [[22. 1.]] - [[Gligorije Vozarević]] Gliša, prvi srpski izdavač (* [[1790]])
* [[
* [[29. 3.]] - [[John Jacob Astor]], prvi multimilioner u SAD (* [[1763]])
* [[8. travnja]] - [[Gaetano Donizetti]], talijanski skladatelj (* [[1797]])
* [[4. 7.]] - [[François-René de Chateaubriand]], književnik, političar, istoričar (* [[1768]])
* [[7. kolovoza]] - [[Jöns Jakob Berzelius]], švedski kemičar (* [[1779]].)
* [[
* [[
* [[10. 11.]] - [[Ibrahim Paša Egipatski]], vojskovođa, prestolonaslednik (* 1789)
* [[19. prosinca]] - [[Emily Brontë]], književnica (* [[1818]])
* [[27. 12.]] - [[Stevan Šupljikac]], prvi vojvoda Srpske Vojvodine (* [[1786]])
| |||