Kriza 3. vijeka – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
New page: '''Kriza trećeg veka''' naziv je za period u istoriji Rimskog carstva od 235. do 284. godine n. e., tokom kojega je u carstvu zavladala vojna anarhija i to... |
Nema sažetka izmjene |
||
Red 10:
Po smrti svoga oca Galijen je zaustavio progon hrišćana, pošto je više voleo da se protiv nove [[Religija|religije]] bori intelektualnim sredstvima; u tom je cilju podržavao stare grčke [[kult]]ove (npr. kult [[Demetra|Demetre]] iz [[Eleusina|Eleusine]]) i obezbeđivao pokroviteljstvo [[Neoplatonizam|neoplatonističkom]] [[Filozofija|filozofu]] [[Plotin]]u. Ove su inicijative povećale broj njegovih neprijatelja, posebno među patriotskim senatorima i panonskim vojskovođama. Galijena su, dok je u Milanu opsedao uzurpatora Aureola, ubili njegovi vojni zapovednici, koji su zatim za cara proglasili [[Klaudije II|Klaudija II Gotskog]] (268), prvog u nizu [[Ilirski carevi|ilirskih careva]]. Novi je car izvojevao sjajnu pobedu protiv Alemana na jezeru Gardi, a zatim je suzbio i Gote kod [[Niš|Naisa]] (269), ali je 270. godine umro od kuge. Ovaj fatalni period izneo je na videlo jednu od glavnih mana carstva: nedostatak legitimnog principa nasleđivanja i preveliku ulogu vojske u [[Politika|politici]]. Strukture koje su ranije održavale snagu [[principat]]a bile su sada oslabljene, i carstvu su bile neophodne korenite reforme. Galijen je to osećao, ali je bio suviše slab da bi ih sproveo.
===Ilirski carevi===
:''Vidi glavni članak: [[Ilirski carevi]]''
Posle smrti Klaudija II carstvom je od 270. do 284. godine vladalo nekoliko "ilirskih" careva, koji su bili sposobne vojskovođe i koji su energično pokušavali da obnove red i mir. Od njih je najizvanredniji bio [[Aurelijan]]. Prvo je izvojevao teške pobede nad Alemanima i Jutunzima, koji su napali alpske provincije i severnu Italiju. Da bi ohrabrio stanovnike Rima, koji su podlegli panici, počeo je izgradnju čuvenog bedema poznatog pod imenom [[Aurelijanov zid]]. Dok je prelazio podunavske provincije, pre no što će krenuti protiv Palmire, odlučio je da spovede urednu evakuaciju iz Dakije, koja se više nije mogla braniti i koju su još od vremena Galijena držali varvari. Na istoku je lako potukao Zenobijinu vojsku i zauzeo Palmiru 272. godine. Ubrzo je izbio ustanak u Egiptu, na podsticaj jednog bogatog trgovca, koji je, kao i veliki deo stanovništva, bio pristalica palmirske kraljice. Aurelijan je tada preduzeo drugu ekspediciju, te je opustošio Palmiru i pokorio [[Aleksandrija|Aleksandriju]]. Međutim, ove su nevolje, zajedno s uništenjem Palmire, velikog karavanskog grada, prouzrokovale značajan nazadak rimske trgovine na istoku. Kasnije, završavajući pokoravanje Galskog carstva kojim su vladali Postumovi naslednici, lako je blizu Kabilona porazio [[Tetrik]]a, miroljubivog čoveka, ne naročito željnog borbe. Jedinstvo carstva bilo je ponovo uspostavljeno i Aurelijan je u Rimu proslavio sjajni [[trijumf]]. On je takođe uspostavio disciplinu u državi, surovo je ugušio nerede koje su u Rimu pokrenuli zanatlije u kovnici novca, organizovao je snabdevanje grada tako što je militarizovao nekoliko kolegija (kolegij pekara i trgovaca svinjetinom), a pokušao je i da zaustavi inflaciju tako što je kovao novac ''antoninianus'' čvršće vrednosti. Njegova je verska politika bila orginalna: da bi osnažio moralno jedinstvo carstva i sopstvenu moć, proglasio se zaštitnikom Nepobedivog Sunca ''(Sol invictus)'' i uz pomoć palmirskog plena sagradio ovom božanstvu velelepni hram. Aurelijan je takođe ponekad bio nazivan ''dominus et deus'': principat je definitivno ustupio mesto "[[dominatu]]". Aurelijana su 275. godine ubili neki oficiri koji su pogrešno verovali da su im životi u opasnosti.
Njegovog naslednika, postarijeg senatora [[Marko Klaudije Tacit|Tacita]], izabrao je senat – na iznenadni i užurbani zahtev vojske –, ali on je vladao samo nekoliko meseci. Zatim je [[Marko Aurelije Prob]], još jedan ilirski vojskovođa, nasledio osnaženo carstvo, ali se morao ogorčeno boriti u Galiji, gde je od 275. do 277. godine došlo do ozbiljnih varvarskih invazija. Posle toga Prob se posvetio obnovi privrede; pokušao je da ponovo pokrene obrađivanje napuštene zemlje, a uz pomoć radne snage vojnika preduzeo je radove na poboljšanju. Da bi ublažio [[Depopulacija|depopulaciju]], u carstvo je, kao i Aurelijan, primao veliki broj poraženih Gota, Alemana i Franaka, te im je dopuštao da se nasele na zemljišnim parcelama u Galiji i podunavskim provincijama. Kada su vojnici 282. godine ubili Proba, carem je postao [[Marko Aurelije Kar]], koji je odmah za savladare postavio svoja dva sina, [[Karin]]a i [[Numerijan]]a. Kar i Numerijan su se uspešno borili protiv Persijanaca, ali su zatim umrli pod nepoznatim okolnostima. Karina, koji je ostao na Zapadu, kasnije je porazio i ubio Dioklecijan, koga je novembra 284. godine vojska na istoku proglasila za cara.
==Varvarske invazije==
| |||