Dišni sistem – razlika između verzija

'''Dišni''' ili '''respiratorni sistem''' je biološki sistem svakog [[organizam|organizma]] koji se koristi [[razmenarazmjena gasovaplinova|razmenomrazmjenom gasovaplinova]]. Čak i drveće ima dišni sistem koji uzima [[karbon dioksid]] iz atmosfere te proizvodi [[kiseonikkisik]].

Kod ljudi i drugih sisarasisavaca, dišni se sistem sastoji od dišnih puteva, pluća i dišnih mišića koji kretanjem stežu dišne organe kako bi vazduhzrak ulazio i izlazio iz sistemasustava. U dišnom sistemu, pomoću pluća, izmenjujuizmjenjuju se molekulimolekule kiseonika i ugljendioksida pomoću difuzije, između vazduha i krvotoka. Tako se u krvotoku, uz oksidaciju krvi uklanja i CO₂ i ostali metabolički otpadni gasoviplinovi zajedno s njim izlaze iz krvotoka u atmosferu.

Kod riba je sa svake strane ždrelaždrijela razvijena škržna duplja u kojoj leže škrge. Škržne duplje komuniciraju sa jedne strane sa ždrelomždrijelom, a sa druge sa spoljnjomvanjskom sredinom. Svaka škrga se sastoji od lučne osnove koja nosi dva niza finih škržnih listića. Duž osnove prolaze: skeletni luk (daje oslonac škrgama), dovodni (nosi redukovanu) i odvodni (nosi oksidovanu krv) krvotok.

Kod nekih riba (plućašice ili [[dvodihalice]]) koje žive u plitkim vodama koje presušuju, [[riblji mehurmjehur]] vrši ulogu dopunskih respiratornih organa kojima u vreme suše ove ribe mogu da koriste atmosferski vazduh. Riblji mehurmjehur predstavlja ispupčenje [[jednjak]]a. Ima pretežno funkciju aparata kojim se reguliše kretanje na manjim ili većim dubinama, ali po potrebi može da funkcioniše i kao pluća.

== Dišni sistem kod čovekačovjeka ==

Organe za disanje čine: nosna šupljina, usta, ždreloždrijelo, grkljan i dušnik koji se delidijeli u dvedvije dušnice i pluća. Strujanjem kroz nosne šupljine, vazduh se u sluznici pročišćava od prašine te se vlaži i zagrejavazagrijava do uobičajene telesnetjelesne temperature, dok disanje na usta može da uzrokujeuzrokovati [[zapaljenje|upala grla|zapaljenjeupalu grla]]. Pročišćavanje se vrši u svim gornjim delovimadijelovima dišnog sistema sve do pluća. Pročišćeni zrak odlazi u ždreloždrijelo prema grkljanu. Na početku grkljana nalazi se grkljanski poklopčić ([[epiglotis]]). On kao poklopac na raskrsnici otvara put prema dušniku dok dišemo, a zatvara ga kad prolazi hrana.

Kod [[čovekčovjek]]a [[pluća]] su centar organa za disanje. Pluća se sastoje od dišnih puteva, i dva krvotoka. Jedan krvotok služi dopremi krvi u pluća na oksigenaciju (obogaćivanje kiseonikom), a drugi krvotok služi za ishranu samog plućnog tkiva.

Dišni putevi su podeljenipodijeljeni na velike: [[dušnik]] (''trachea'') koja se račva na dva velika [[bronh]]a desni i levilijevi (''bronchus principalis dexter et siniter'') koji se zatim račvaju na lobularne bronhe (''bronchus lobularis''), lobularne bronhije se zatim deledijele na sve manje i manje (srednje i male) dišne puteve [[bronhiole]] koje se završavaju terminalni bronhiloama i konačno [[alveola]]ma. Alveole su mjesto gdje vrši razmjena gasovaplinova i gdje kiseonik prelazi u krvotok,a ugljendioksid/karbon dioksid izlazi iz krvi u dušnik kojim su alveole napunjene.

Dišni se sistem prikladno može podijeliti na gornji respiracijski trakt i donji respiracijski trakt. Ova se dva odeljkaodjeljka također mogu nazvati provodljiva zona i respiracijska zona.

Provodljiva zona počinje s [[nos]]om (dišnim organom) koji prelazi u nosnu šupljinu. Primarne funkcije nosnih otvora su: 1) filtriranje, 2) zagrejavanjezagrijavanje, 3) vlaženje i 4) omogućavanje rezonancije u govoru. Nosna se šupljina nastavlja u [[usna duplja|usnu duplju]]šupljinu a usna u grlo, te dolje do prsne šupljine gdje se delidijeli na levilijevi i desni [[bronhij]] tj. prelazi u levolijevo ili desno plućno krilo. Bronhiji se dalje razdvajaju na još manje i uže delovedijelove.

==SpoljašnjiVanjski linkovi==