Zakonopravilo – razlika između verzija

[[ImageDatoteka:Savino Zakonopravilo - Ilovichki prepis, 1262.jpg|mini|250p|Zakonopravilo svetog Save, Ilovički prepis iz [[1262]].]]

Prvi put se ovakav crkveni zbornik pominje [[451]]. godine u vezi sa odlukama Halkidonskog sabora. U ovaj zbornik uključeni su skraćeni tekstovi svih pravila - ''sinopsis''. Sastavljanje ovog zbornika pripisuje se Stefanu Efeskom, po kome je i nazvan Sinopsis Stefana Efeskog. Sastavljanje crkveno-građanskog zbornika, u kome se materija izlaže sistematski prema pravnim pitanjima koja obrađuje, pripisuje se carigradskom patrijarhu Jovanu Sholastiku. Ovaj zbornik sadrži i delove 12 novela cara Justinijana koji se odnose na crkveno-pravnu problematiku. Poznat je kao '''Nomokanon Jovana Sholastika''' (oko [[550]]), a negde ga zovu Sintagma Jovana Sholastika. Ukoliko su u zborniku nomokanonskog tipa izložena samo pravila bez tumačenja on se naziva ''sintagma''. Početkom [[7. vek|7. veka]]a u vreme patrijarha Sergeja ([[610]]-[[638]]) nastaje crkveni zbornik Kanonska Sintagma, koju je pravnik Julijan spojio sa zbirkom zakona iz Justinijanovog zakonodavstva (Collectio tripartita), nepoznatog sastavljača iz istog razdoblja. Tako je nastao '''Nomokanon u 14 naslova'''. U ovaj nomokanon su [[883]]. uneta pravila Trulskog i Drugog Nikejskog sabora, zatim pravila pomesnih Carigradskih sabora i velikog broja svetovnih sabora. Patrijarh [[Fotije]] je za ovaj nomokanon napisao predgovor i on je nazvan po njemu. '''Fotijev nomokanon''' je [[920]]. odlukom Carigradskog sabora, kome je prisustvovalo četiri patrijarha istočnih crkava, postao i zvaničan pravni akt hrišćanske crkve.

Prvi slovenski nomokanon sastavio je [[Metodije Solunski|Metodije]] (oko 868. godine). To bi bio ''Liber Sclavorum qui dicitur Methodius'', pomenut u ''Kraljevstvu Slovena'', delu [[Letopis Popa Dukljanina|popa Dukljanina]] iz [[Bar (grad)|Bara]], napisanom između [[1167]]. i [[1173]]. godine. Svoje ime zakonik je nosio po slovenskom prosvetitelju Metodiju, koji je bio njegov sastavljač. Sastojao se od Metodijevog prevoda ''Nomokanona Jovana Sholastika'' oko [[550]]. i iz ''Zakona sudnji ljudem'' (slovenska prerada Ekloge). ''Ekloga''<ref>http://www.alanwatson.org/sr/kutak/vezbe/ekloga.pdf</ref> (izbor zakona) je vizantijski zbornik iz [[740]]. godine, donet za vreme careva [[Car Lav III|Lava III]] i Konstantina V. To je skraćena verzija [[Justinijanov zbornik|Justinijanovog zbornika]]. '''Metodijev nomokanon''' (kako je bio nazvan ovaj zakonik) je verovatno izrađen pred Metodijev polazak u [[Panonija|Donju Panoniju]], kod [[knez Kocelj|kneza Kocelja]] i njegovih [[Slovenci|Slovenaca]] ([[869]]—[[870]] i [[873]]—[[874]]) i bio je namenjen svim [[Sloveni|Slovenima]]ma.

[[Sveti Sava|Sveti Sava]] je nekoliko godina radio na prevođenju i uređivanju Nomokanona, a završio ga je [[1220]]. godine u [[Solun]]u.<ref>John V. A. Fine, ''The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest'' (p. 118), The University of Michigan Press, 2009.</ref> Kao osnovu za svoj tekst je koristio vizantijski ''Nomokanon u četrnaest naslova'' iz [[7. vek]]a, koji je dopunio komentarima Aristinosa i [[Jovan Zonara|Jovana Zonarasa]] iz [[12. vek]]a. Savino Zakonopravilo je na [[sabor u Žiči|saboru u Žiči]] [[1221]]. godine usvojeno kao najviši pravni akt [[SPC|srpske crkve]].<ref>John V. A. Fine, ''The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest'' (p. 118), The University of Michigan Press, 2009.</ref>

Zakonopravilo je regulisalo veoma veliku oblast društvenih odnosa, kako crkvenih tako i građanskih.<ref>http://www.4shared.com/file/40492636/2ffbee27/Miodrag_Petrovic_-_Zakonopravilo_SvSave.html</ref> Deo Zakonopravila koji se odnosio na crkveno pravo sačinjavali su: Sinopsis Stefana Efeskog, Nomokanon Jovana Sholastika, Nomokanon u 14 naslova, Pravila [[Apostol|svetih apostola]], Pravila [[Sveti oci|svetih otaca]], Odluke [[Vaseljenski sabor|Vaseljenskih]] i [[Pomesni sabori|Pomesnih sabora]] i [[Mojsije|Mojsijevo]]vo zakonodavstvo (3. i 5. knjiga Mojsijeva).

* ''Ilovički prepis'' je nastao [[1262]]. godine u manastiru Svetog Arhanđela Mihaila na Ilovici, današnji manastir Svetih Arhanđela kod Tivta, gde se nalazilo sedište Zetske episkopije. Pisan je na pregamentu i ima 398 listova. Čuva se u biblioteci Akademije Nauka u Zagrebu.

* ''Raški prepis'' je nastao [[1305]]. godine u [[Petrova crkva|Petrovoj crkvi]] u [[Ras|Rasu]]u. Pisan je na pergamentu i ima 427 listova. Čuva se u Istorijskom muzeju u Moskvi.

* ''Dečanski prepis'' je nastao oko [[1340]]. godine. Pisan je na tankom pergamentu i ima 284 listova. Čuva se u biblioteci manastira Dečani.

* ''Pčinjski prepis'' je nastao oko [[1370]]. godine. Pisan je na hartiji, u kožnom je povezu i ima 305 listova. Čuva se u Srpskoj Akademiji Nauka i Umetnosti u Beogradu.

* ''Morački prepis'' je nastao oko [[1615]]. godine. Pisan je na hartiji i ima 347 listova. Čuva se u Muzeju Srpske pravoslavne crkve u Beogradu.

Savinom Zakonopravilo je štampano u [[Moskva|Moskvi]] [[1650]]. i [[1653]]. godine (pod nazivom ''Krmčija''), a zatim preštampavano u [[18. vek|18]]. i [[19. vek|19. veku]]u. Za prvo izdanje je nađeno da je pogrešno, a drugo je rastureno u 1.200 primeraka, pa je doprlo i do [[Srbi|Srba]]. Od [[17. vek|17. veka]]a Srbi se služe Savinim Zakonopravilom u ruskim štampanim izdanjima. Poslednje rusko izdanje je iz [[1914]]. godine. Od [[Rusi|Rusa]] primljen je naziv ''Krmčija'', koji ukazuje da se Nomokanonom krmari brod crkveni.

* [[Dušanov zakonik]]

* [[Istorija Srbije u srednjem veku]]

* [[Justinijanov zbornik]]

* [[Ustavna istorija Srbije]]