Srbija u Prvom svjetskom ratu – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
m Vraćene izmjene 178.222.97.42 (razgovor) na posljednju izmjenu korisnika Mladifilozof |
m robot kozmetičke promjene |
||
Red 16:
Austrougarskim ratnim planom koji je u osnovnim crtama razrađen još [[1909]]. godine bile su predviđene operacije na dva fronta: prema Rusiji na istoku (slučaj R) i prema Srbiji i Crnoj Gori na Balkanu (slučaj B). Prema tom planu celokupne kopnene snage Monarhije (1.100 [[bataljon]]a, 425 [[eskadron]]a i 483 baterije, ne računajući tvrđavske) podeljene su u tri velike grupe:
* Ešalon A: 28 i po pešadijskih i 10 konjičkih divizija kao i 21 landšturmska brigada), namenjen je isključivo za dejstvo na Istočnom frontu protiv Rusije
* Minimalna grupa Balkan: 12 pešadijskih i 8 landšturmskih i marševskih brigada predviđena je za defanzivne operacije prema Srbiji i Crnoj Gori
* Ešalon B: 12 pešadijskih i 1 konjička divizija i 6 brigada. Imao je ulogu rezervne armije koja se aktivira u slučaju poraza Ešalona A ili grupe Balkan ili talijanske objave rata (Kraljevina Italija je formalni saveznik Austro-Ugarske).
Mada je Rusija odmah objavila mobilizaciju radi zaštite Srbije, komandant austrougarske balkanske vojske general [[Oskar Poćorek|Poćorek]], obavešten da su Srbija i Crna Gora potpuno iscrpljene u [[Balkanski ratovi|prethodnim ratovima]], odlučio je da sa snagama predviđenim za defanzivu krene u ofanzivu. Iako ovakav potez nije predviđen ratnim planom [[Vrhovna komanda Austrougarske|Vrhovna komanda]] se sa njim složila jer nije verovala da će se Rusija zastrašena od Nemačke neodložno umešati. Sa druge strane računalo se da će snage Balkanske vojske brzo pregaziti Srbiju i na taj način omogućiti ešalonu B da na vreme (18. dana mobilizacije) otpočne transportovanje svojih trupa u Galiciju, a u isto vreme to će ubrzati odluku [[Kraljevina Bugarska|Bugarske]] da stupi u rat na strani Centralnih sila.<ref>Srpska književna zadruga:Istorija srpskog naroda do 1918.</ref>
U duhu ovih predviđanja izvršena je sledeća koncentracija austrougarske Balkanske vojske i ešalona B:
* [[2. Austrougarska armija|2. armija]] (4, 7 i 9 korpus), generala [[Bem Ermoli|Bema Ermolija]], prikupljena je u [[Srem]]u i [[Banat]]u gde je prema početnom operacijskom planu trebalo da ostane do [[18. avgust]]a kada je bilo predviđeno da se transportuje u Galiciju. Do tada mogla se upotrebiti za demonstrativna dejstva protiv Srbije.
* [[5. Austrougarska armija|5. armija]] (8. i 13. korpus) kojo je komandovao general [[Liberijus fon Frank]] grupisana je na prostoru [[Bijeljina]], [[Zvornik]], [[Brčko]] sa zadatkom da [[12. avgust]]a izjutra forsira [[Drina|Drinu]], a potom preduzme energično nadiranje ka [[Valjevo|Valjevu]] i da ga zauzme najkasnije do 18. avgusta. Jedna divizija ove armije trebalo je da nastupa uz dolinu Drine prema [[Ljubovija|Ljuboviji]] radi sadejstva sa levim krilom 6. armije
* [[6. Austrougarska armija|6. armija]] (15. i 16. korpus) pod neposrednom komandom komandanta Balkanske vojske generala Oskara fon Poćoreka koncentrisana na prostoru [[Vlasenica]], [[Rogatica]], [[Kalinovik]], [[Sarajevo]], trebalo je da pređe u ofanzivu tek kada 5. armija zauzme Valjevo i stvori povoljnu operacijsku osnovicu za vojničku šetnju do [[Niš]]a. Njene trupe trebale su da nadiru ka [[Užice|Užicu]] i [[Pljevlja|Pljevljima]] a samo dve brigade su ostavljene za odbranu [[Boka kotorska|Boka kotorske]] i [[Hercegovina|Hercegovine]].<ref>Isto</ref>
Komandant austrougarske Balkanske vojske bio je general [[Oskar Poćorek|Oskar fon Poćorek]], vrhovni komandant svih operativnih snaga nadvojvoda Fridrih a načelnik štaba Vrhovne komande general [[Franc Konrad fon Hecendorf|Konrad fon Hecendorf]].
Red 35:
[[Datoteka:VojvodaPetarBojovic.jpg|mini|150px|thumb|Petar Bojović]]
Odmah nakon predaje odgovora
Mobilizacija je oglašena na sličan način kao i u Prvom balkanskom ratu. I ovoga puta Putnikov plan mobilizacije funkcionisao je savršeno tako da su svi borački delovi mobilisani su za 4-6 dana a neborački za 6-12 dana. Mobilisano je 11 pešadijskih divizija I i II poziva, jedna konjička divizija i trupe trećeg poziva - ukupno oko 450.000 ljudi i 500 topova.<ref>Isto, str 31</ref>
Red 48:
U ovakvoj situaciji glavna briga Radomira Putnika zapovjednika srpske vojske je bila kako sačuvati slobodu dejstava glavnih snaga srpske vojske dok se ne utvrdi kojim pravcem će ići glavni austrougarski napad. Stoga je početni operacijski plan izražen direktivom vrhovne komande broj 796 od [[8. avgust]]a 1914. predviđao sledeću koncentraciju srpskih snaga:
* vrhovni komandant: regent Aleksandar Karađorđević, načelnik štaba Vrhovne komande vojvoda Radomir Putnik, pomoćnik načelnika štaba general Živojin Mišić
* 1. Srpska armija(Timočka I, Moravska, Dunavska i Timočka divizija II poziva i Konjička divizija) pod komandom generala [[Petar Bojović|Petra Bojovića]] raspoređena je na prostoru [[Smederevska Palanka]], [[Topola]], [[Rača]], sa [[Braničevski odred|Braničevskim odredom]] (ojačana Dunavska divizija II poziva) na desnoj obali [[Dunav]]a od [[Golubac|Golupca]] do ušća Morave
* 2. Srpska armija (Šumadijska, Moravska, Dunavska i Kombinovana divizija I poziva) pod komandom generala Stepe Stepanovića na liniji [[Aranđelovac]]-[[Lazarevac]] sa ojačanom Dunavskom divizijom I poziva kod Beograda
* 3. Srpska armija (Drinska I i Drinska divizija II poziva, Šabački, Loznički, Obrenovački i Ljubovijski odred) kojom je komandovao general [[Pavle Jurišić Šturm]] koncentrisana je na severozapadnoj granici od ušća reke [[Kolubara|Kolubare]] do [[Ljubovija|Ljubovije]] sa Drinskom divizijom I poziva u rejonu Valjeva.
* Užička vojska (Šumadijska divizija II poziva, Užička brigada i Limski odred) pod komandom generala [[Miloš Božanović|Miloša Božanovića]] na prostoru [[Užice]], [[Rogatica]], [[Bajina Bašta]], [[Priboj]].<ref>Isto, str 35-36</ref>
Koncenracija crnogorske vojske izvršena je na sledeći način:
* Vrhovni komandant: kralj Nikola Petrović, načelnik štaba vrhovne komande-serdar [[Janko Vukotić]] koji je istovremeno bio i predsednik vlade, ministar vojske i komandant Hercegovačkog odreda;
* Lovćenski odred (8.000 ljudi i 26 topova), divizijara [[Mitar Martinović|Mitra Martinovića]] na prostoru [[Lovćen]]-[[Sutorman]] sa zadatkom da zatvori sve pravce koji od Boka kotorske vode ka [[Cetinje|Cetinju]] i [[Rijeka Crnojevića|Rijeci Crnojevića]];
* Hercegovački odred (15.000 ljudi i 20 topova) kojim je neposredno komandovao serdar [[Janko Vukotić]] grupisan na graničnom frontu [[Krstac (Nikšić)|Krstac]]-[[Grahovo]]-[[Trubjela]] radi zatvaranja pravaca koji iz Boke, [[Trebinje|Trebinja]], [[Bileća|Bileće]] i [[Gacko|Gacka]] vode ka [[Nikšić]]u.
* Sandžački odred (6.000 ljudi i 6 topova) brigadira [[Luka Gojnić|Luke Gojnića]] sa zadatkom da spreči prodor neprijatelja od [[Čajniče|Čajniča]] i [[Čelebić]]a ka Pljevljima i da održva
* Starosrbijanski odred (6.000 ljudi i 12 topova) brigadira [[Radomir Vešević|Radomira Veševića]] na granici prema Albaniji.
Crnogorska vojska bila je kordonski raspoređena na graničnom frontu dugom 500 kilometara bez ikakve rezerve. Ovo je onemogućilo bilo kakvo dejstvo po dubini već je kriza na frontu mogla biti otklonjenje samo rokiranjem. U Crnu Goru upućena je grupa srpskih oficira na čelu sa generalom [[Božidar Janković|Božidarom Jankovićem]] da koordinira sadejstva srpske i crnogorske vojske.<ref>Isto, str 37</ref>
Red 74:
=== Srpski protunapad ===
{{glavni članak|Sremska ofanziva}}
Pošto situacija na frontovima osalih saveznika nije bila povoljna-propala je ruska ofanziva u Istočnoj [[Pruska|Pruskoj]] a Nemci su nadirali kroz Francusku ka [[Pariz]]u - saveznici su zahtevali od srpske vrhovne komande da otpočne sa ofanzivnim dejstvima protiv austrougarske vojske koje bi poslužile kao diverzija. Srpska vrhovna komanda, svesna realne snage svoje vojske poduzela je ofanzivu ograničenog obima u Srem tako Srpska 1. armija [[6. septembar|6. septembra]] forsirala Savu i uprkos katastrofalnom udaru koji je pretrpela Timočka divizija u bici kod Čevrntije uspela je da se učvrsti na levoj obali tako da su jedinice Odbrane Beograda ušle u Zemun [[10. septembar|10. septembra]]. Ova dešavanja izazvala su oduševljenje među srpskim stanovništvom. Stanovnici sela [[Borča]] okitili su grad srpskim zastavama i hteli su da pošalju delegaciju koja bi tražila ujedinjenje sa Srbijom. Slično raspoloženje bilo je i u Zemunu. Međutim austrougarska vrhovna komanda je donesla naređenje da 5. armija forsira Drinu kako bi prisilila srpske snage da se povuču iz Srema što je i učinjeno uz velikog narodno protivljenje. Rezultat tih događaja postaje bitka oko austrougarskog mostobrana preko rijeke Drine koja prelazi u rovovski rat što traje gotovo mjesec dana (6.9. -4.10.1914) s obostranim žrtvama.
Drugi dio ove ograničene srpske protuofenzive postaje prodor u Bosnu i Hercegovinu gdje su se probile Užička i Sandžačka vojska. Vukotićeve jedinice su izbile na [[Jahorina|Jahorinu]], [[25. septembar|25. septembra]] istureni delovi su ušli u [[Pale]], 2. i 3. oktobra su ovladali [[Romanija|Romanijom]]. U sektoru [[Kalinovik]]a uspešno je delovao Drinski odred pod komandom divizijara Martinovića. U drugoj polovici oktobra je došlo do austrougarskog odgovora na ovaj prodor pa su se Užička i Sandžačka vojska morale povući na desnu obalu Drine to jest natrag u Srbiju do [[24. oktobar|24. oktobra]].
Red 81:
{{glavni članak|Kolubarska bitka}}
Nakon početnih ofenzivnih neuspjeha Austro-Ugarska je odlučila da jednom za svagda dovrši ovaj rat masovnom invazijom Srbije u kojoj će učestvovati oko 450.000 vojnika s ciljem za početak osvajanja željezničke pruge Obrenovac-Valjevo. Vidjevši broj neprijateljskih vojnika nakon žestoke rasprave u srpskom vojnom štabu odlučeno je napuštanje Beograda i povlaćenje neprijatelja u dubinu Srbije kako bi se austro-ugarska vojska izmorila pješačenjem i borbom protiv manjih odreda srpske vojske dok se Srpska armija odmara u pripremi za finalnu bitku. Nakon više od dve sedmice povlačenja u trenutku kada je austrougarski elitni kombinirani korpus povučen s linije fronte odmorna, ali gotovo duplo slabija (250.000 srpskih protiv 450.000 austrougarskih vojnika) srpska vojska je udarila u protunapad 3.12.1914. Bitka između srpske i brojnije izmorene austrougarske vojske koja je poznata pod imenom Kolubarska bitka će trajati sve do 15.12.1914. godine kada je katastrofalno poražena invaziona austro-ugarska vojska pobjegla preko Dunava i Save na vlastiti teritorij. Sveukupni Austro-Ugarski gubici će biti oko 228.000 vojnika (mrtvi, ranjeni i zarobljeni) dok su oni Srpski 170.000 (mrtvi, ranjeni i zarobljeni) <ref>[http://books.google.com/books?id=2YqjfHLyyj8C&printsec=frontcover&dq=Tucker,+S.+Roberts+World+War&hl=en&ei=j0q5TffqDofIsga7ufnqAw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CDoQ6AEwAA#v=onepage&q=Kolubar&f=false
== 1915 ==
| |||